Tíminn - 30.09.1970, Blaðsíða 7
MIÐVIKUDAGUR 30. septembcr 1970
Það hlýtur a'ð verða varan-
legt viðfangsefni okkar fslend-
inga, hvernig við megum leysa
þá þraut að halda uppi aiean-
iogarþjéðfélagi af fullri reisn
í okkar strjálbýla og harðbýla
landi. Vafalaust má segja, að
þetta hafi tekizt vonum framar
þau rúm 50 ár, sem liðin era
frá þvi við fengum fuUveldi.
Munu margir vilja það mæla,
að reynsia þessa tímabils sé
búin að sanna, svo að ekki verði
um deilt, að við séum þess full-
færir að standa á eigin fótum
og halda til jafns við aðrar
þjóðir um hverskyns menningu.
Satt er það, að á þessum 50
árum höfam við upplifað ótrú-
legt æviirtýri. Við höfðum dreg
izt óralangt aftur úr nágranna
þjóðunum. Það hlaut að verða
geysflegt átak að komast jafn-
fætíst þeim. Þetta átak hefur
nú verið svo myndarlega gert,
að segja má, að markinu sé að
verulegra leyti náð. Að vísu er
okkur erfitt um vik sökum fá-
mennis okkar og fjármagns-
skorts að geta notfært okkuæ
vinnusparandi tækni nútímans
til hin-s ýtrasta og þyrftum við
því að geta annið irpp á öðrum
sviðum það sem hér skortir
L Er það þá helzt vinnusemi,
hagsýni á rekstri þjóðarbúsins
svo og skipan félags- og efna-
hagsmála, sem þar kemur til
greina. Mun síðar í þessum
þætti nánar að því vikið.
Svo sem yikið var að í upp-
hafi þessa máls, hefur þjóðin
lyft ótrúlegu Grettistaki að
byggja hér upp svokallað mean
ingarþjóðfélag á furðulega
skömmum tíma. Undir þennan
góða árangur hafa runnið ýms
ar stoðir, sem við getum efcki
reiknað með í framtíðinni í
jafn ríkumSnæli. Þetta er okk-
ur nauðsynlegt að hafa í huga,
þegar við gerum okkar fram-
tiðaráætlanir. Má þar t.d. nefna
ianig\rarandi góðæri. Hafa fróð
ir menn látið sér um munn
fara, að það muni vera lengsta
góðæristímabil frá upphafi ís-
lands byggðar. Hvort svo er
verður að vísu ekki sannað, en
víst er ,að það er það lengsta,
sem komið hefur á síðari öld-
om. Fjögur hia siðustu ár hafa
sýnt o'kkur og sannað þann
mikla mun, sem á því er að
búa við góðæri eða svipað veð-
urfar og verið hefur þessi síö-
ustu ár, og hafa þau þó ekki ver
ið eins slæm og sum þau ár, sem
vitaS er um, t.d. milli 1880—90.
f öðra lagi eru það fiskveið-
arnar. Fiskimiðin umhverfis
landið voru sú gullnáma, sem
ausið hefur verið af á undan-
förnum árum og áratugum. Nú
virðist þessi náma vera mjög
að ganga til þurrðar og getum
við áreiðanlega ekki reikna'5
með, að hún gefi slík uppgrip
framvegis sem hingað til. Þá
má henda á skuldasöfnun ein-
staklinga, fyrirtækja og þjóðar
innar í heild, sem í öllum til-
feUum er geigvænleg. Til að
ná þeim árangri, sem drepið
var á hér að framan, þurfci
mikið fjármagn, sem að veru-
legu leyti var fengið með lán-
tökum. Svo þegar harðæri, afla
brestur og versnandi verzlunar
árferði kom til og taprekstur
varð svo að segja í öllum grein
um atvinnuUfsins keyrði alger
lega um þverbak og jukust
skuldir allra þeirra aðila, sem
nefndir voru hér að framan,
TÍMINN
efhahagslífsins fellur í heil-
brigðan og eðlilegan farveg.
Bölvun verkfallanna er úr sög-
unni. f stað þess að standa í
stöðugu ófrjóu stríði um kaup
og kjör, stæði nú öll þjóðin
sameinuð sem ein fjölskylda,
ein skipshöfn, þar sem aUir
bera sanngjarnan og eðlilegan
hlut frá borði. í stáð sundrung
ar kemur samstaða. kjör fúlfcs-
ins fylgja og verða í samræmi
við þjóðartekjur á hverjum
tíma, hækka með batnandi hag
þjóðarbúsins, og þegar á móti
blæs taka allir á sig byrðarnar
hlutfallslega. Þetta er hið eina
heilbrigða og réttláta fyrir-
komulag, hinn eini raunhæfi
grundvöllur. Það er órofa sam
band milli þess sem aflast og
þess sem hægt er að eyða. Það
blessast aldrei til lengdar að
eyða meira en aflað er, hvorki
fyrir einstaklinga né þjóðir.
Fyrr eða síðar kemur a ð
skuldadögunum og fylgir þá
gjarnan fjárhagslegt hrun,
hafi ekki verið snúið við í tíma.
Þetta verða menn að læra að
skilja og haga sér í samræmi
við það, allt annað er blekk-
ing, sem fyrr eða síðar hefnir
sín. f öðru lagi hlýtur
þetta fyi-irkom'Ulag að ýta und
ir batnandi vinnubrögð. Það
hlýtur að verða öllum hvöt til
að gera sitt bezta svo að þjóð-
ar tekjurnar megi vaxa og sem
mest verða tiil skiptanna. Viss
an um það, að allir fái rétt-
láta hlutdeild í ágóðanum verð
ur það sigursæla afl, sem stælir
hug og hönd til sameiginilegra
átaka.
risaskrefam. Hljóta þessar gif
urlegu skuldir að leggjast með
ofurþunga á alit athafnalíf
þjóðarinnar í framtíðinni. Er
vandséð, að þjóðin fái með
fuUri sæmd komizt frá þeim
risabyrðum, sem hún hefur
bundið sér í söfnun erlendra
skulda. Sama má segja um
fyrirtæki og einstaklinga, ofur
þungi skuldabyrðanna er alla
að sliga. Alltof stór hluti árs-
teknanna fer í að greiða vexti
og afborganir af skuldum og
gerix alan atvinnurekstur
óbeilbrigðan. Auk skuldanna
við útlönd hefar rikið safnað
miklum skuldum innanlands í
sambandi við ýmsar fram-
kvæmdir, vegagerð, hafnar-
bætur, skólahús, félagsheimili
e.s.frv. Hljóta þessar skuldir að
verða mikill dragbítur á þeim
framkvæmdum, með þeim afleið
ingum, að þær dragast saman.
Af framanrituðu er það
sýniilegt, að miklir erfiðleikar
eru framundan á efnahagssvið
inu, og þarf þjóðin áreiðanlega
að gæta ýtrustu sparsemi og
hagsýni, ásamt vinnusemi, eigi
hún £ð geta haldið í horfiuu
með menningarlega uppbygg-
ingu þjóðfélagsins, og staði'ð
við allar fjárhagslegar skuld-
bindingar út á við. Til þess að
það megi takast held ég, að
okkur sé nauðsynlegt að breyta
ýmsu í okkar félags- og fjár-
málakerfi, sem reynsla undan-
farinna ára og áratuga hefur
sýnt okkur að er óheilbrigt og
hefur mjög neikvæð áhrif á
efnahagsmálin. Mun ég hér á
eftir gera grein fyrir þeim ac-
riðum þessara mála, sem ég
tel óheilbrigð og skaðvænleg,
og að lokum koma með tillög-
ur til úrbóta.
1. Það sem ég vildi þá fyrst
nefna er víxlhækkun kaup-
gajlds og verðlag. Sú svika-
mylla hefur án efa átt aldrýgst
an þátt í því að ýta verðbólg-
unni upp, en sú meinvættur
hefur verið stærsta plága efna
hagslifsins. Þetta fyrirkomulag
ber því að afnema.
2. Næst vil ég nefna vísitölu
greiðslur á kaup. Það sýnist
að vísu vera réttlætismál, en
reynslan sannar, að það er
óhei'líbrigt. Þegar að þrengir,
er það ófracnkvæmanlegt.
Mun ég síðar gera grein fyr
ir, hvað ég álít að eigi að koma
í staðinn fyrir það fyrirkomu-
lag.
3. Síðast en ekki síst vil ég
svo nefna verkföllin. Verkföll
eru ægUegt vopn og afar rang-
látt. Tjón það, sem þau valda
einstaklingum og þjóðarheilú-
inni er oft gífurleg. Fámennur
hópur sérhagsmunamanna get-
ur lamað allt atvinnulífið að
meira eða minna leyti. Getur
það komið jafnt niður á þeim
sem algerlega standa utan við
þann ágreining, sem deilan
stendur um. Verkföll eru orðin
úrelt baráttutæki og sæma aUs
ekki nútíma menningarþjóð-
félagi. Öll mál ber að sækja
með rökum. Aðstaðan er orðin
slík, að verkföll ná alls ekki
tilætluðum árangri þ.e. að bæta
kjör launþeganna. Kjarabætur
þær, sem þeim tokst að knýja
fram í bili, eru fyrr en varir
af þeim teknar í hækkuðu vöru
verði og alls konar þjónustu.
Þá má og reikna það tjón, sem
vinnutapið í verkföllunum Ieið
ir af sér og langan tfcna tekur
að vinna upp, þótt þau standi
ekki nema tvær til þrjár vikur.
Afleiðingar þeirra verða því
aukin verðbólga og versnandi
þjóðarhagur, en raunverulegar
kjarabætur engar.
Við verðum að gjörbreyta
skipan þessara mála, leggja
fyrir róða það fyrirkomulag,
sem lauslega hefur verið viki?
að hér að framan. Það leiðir
til sundrungar, skapar úlfúð oe
átök milli stétta og starfshópa
og grefur .-narkvisst undan efna
hagslegu sjálfstæði þjóðarinnar.
Þjóðin þarf að samcina krafta
sína og vinna sa- æinuð að
heilbrigðu, réttlátu efnahags-
kcrfi, þar sem allir bera sem
réttlátastan hlut, frá borði í
samræmi við þjóðartekjur. Vil
(ég nú leyfa mér að koma með
tillögu um gjörbreytt fyrir-
komulag á tekjusklþtingu þjóð
arinnar.
Ákveða skal, að beztu
manna yfirsýn, hver hlulur
hinna ýmsu stétta og starfs
liópa í þjóðartekjunum
skuli vera. Þegar það er
fengið, sé kaup ákveðið i
samræmi við það.
Hvað mundi þá vinnast vi'ð
þetta fyrirkomulag?
f fyrsta lagi: Víxlhækkun
kaupgjalds og verðlags,. svo og
vísitölugreiðslur á kaup, falla
niður af sjálfu sér, en þróun
Nauðsyirlegt er, að iþjóðin
leggi nokkuð í varasjóð, þegar
meðalært er, eða betur, til að
grípa til, þegar erfiðleikar
steðja að og fyrirbyggja þannig
eftir því sem auðið er, að mikl
ar sveiflur verði á lifsafkomu
fólksins.
Hagstofan reiknar árlega út
þjóðartekjur og verður það
lagt til grundvallar þegar kaup
er ákveðið. Að öðru leyti sér
þar til kjörið ráð, eða nefnd,
Framhald á bls. 14.