Tíminn - 30.09.1970, Blaðsíða 9

MTOVIKUDAGUR 30. september 1970
TÍMINN
9
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Tómas
Karlsson Auglýsingastjóri: Steingrímur Gislason. Ritstjórnar-
skrifstofuT 1 Edduhúsinu, símar lO'JOO —18306 Skrtfstofur
Bankastræti 7 — AfgreiSslusími 12323. Auglýsingasimi 19523
Aðrar sikrifstofur sími 18300 Áskriftargjald kr 165,00 á mánuSi,
InnanJands — í lausasölu kr. 10,00 sint. Prentsm Edda hi
Þjóöernishreyfingin sem Nasser
vakti mun haida áfram að eflast
Verkefni á áttunda
áratugnum
Ásamt stöðvun verðbólgunnar, landhelgismálunum,
öruggri varðveizlu sjálfstæðis íslands í heimi viðskipta-
bandalaga, eru umbætur á menntakerfi og stjórnkerfi
meðal brýnustu verkefna næsta áratugs 1 stjórnmálum á
íslandi.
Sem betur fer fjölgar þeim, sem gera sér grein fyrir
því, að róttækar biwytingar á menntakerfi og stjórnkerfi
þjóðarinnar eru sjálfar forsendurnar fyrir verulegum
breytingum og framförum í atvinnulífi og rekstri fyrir-
tækja, og þar með batnandi lífskjörum þjóðarinnar.
Öllum, sem um þjóðfélagsmál hugsa að einhverju ráði,
og kynna sér reynslu annarra þjóða, verður það æ ljós-
ara, að það er þekkingin og nýting hennar 1 atvinnu-
lífinu og stjómkerfinu, sem ráða mun úrslitum um það,
hvort okkur tekst að hagnýta þá miklu möguleika, sem
við eigum hér í þessu landi.
Stjórnkerfið er tæki til að koma fram þeim málum,
sem til framfara horfa, hvort sem er á sviði atvinnulífs
eða menningarmála. Ef okkur á að takast að halda til
jafns við aðrar þjóðir í framtíðinni, verðum við að taka
upp skipulagshyggju í stjórnmálum. Þeim þjóðum, sem
bezt hefur vegnað, eins og t.d. frændþjóðum okkar á
Norðurlöndum, er það sameiginlegt að þær hafa sett
slýpulagshyggju í öndvegið. Sé öðrum þjóðum nauðsyn
að beita aðferðum skipulagshyggjunnar í framkvæmd,
þá er það alveg víst að okkur íslendingum er það enn
nauðsynlegra en öðrum þjóðum. Við erum ein fámenn-
asta þjóð heimsins, er býr í stóru og lítt numdu landi
ijjkikilla möguleika, þar sem fjárskortur hamlar mest
nýtingu þeirra. Þar af leiðandi er okkur það mikil-
vægast, að framkvæmdum og verkefnum sé raðað upp í
skynsamlega röð eftir mikilvægi þeirra.
Án slíkrar skipulagshyggju mun okkur ekki takast
að gera atvinnulíf okkar öflugt og fjölbreytt. En hyrn-
ingarsteinn skipulagshyggjunnar er skilvirkt og mark-
visst stjórnkerfi. Það er tækið til að koma brýnustu
framkvæmdum fram fyrir annað og að þær séu teknar
fyrir í sem hagkvæmastri röð fyrir þjóðarheildina.
Því stjórnkerfi, sem við búum við nú, má í stuttu
máli lýsa svo, að það sé meingallað, ofboðslega dýrt og
syifaseint. Innan þess blómstrar margvísleg spilling og
óhæfa, mismunun og ranglæti, og það sem einna verst er:
þvílíkt pukur, að óþolandi er fyrir þjóð, sem vill halda
því fram, að hún eigi stjórnarskrárverndaðan rétt til að
búa við sæmilegt lýðræði. Þetta meingallaða kerfi okkar
hefur vaxið skipulagslaust í allar áttir. það er í sífellu
verið að bæta við margvíslegum nýjum stofnunum og
þær grípa hver inn á annarrar valdsvið og verksvið án
nokkurrar skynsamlegrar samræmingar. í fjölda brýnna
hagsmunamála atvinnulífs og almennings er það svo, að
enginn veit, hvar endanlegt ákvörðunarvald í einstökum
málum er í þessu kerfi og virðist stundum að það séu sízt
þeir, sem í þessu kerfi starfa, er það vita. Hvergi er
þetta þó tilfinnanlegra eða meira áberandi en í sambandi
við þá fyrirgreiðslu og þjónustu sem stjórnkerfi og fjár-
málakerfi er ætlað að veita atvinnulífi þjóðarinnar og
ótal dæmi sanna, að stjórnkerfið leggst á því sviði eins
og mara yfir framfaraviðleitni manna og framtak. En
þvi miður er það svo, að jafnvel þótt ráðherrar játi það
á Alþingi, að þess séu mörg dæmi að lífvænleg og mikil-
væg fyrirtæki fyrir byggðarlög og þjóðarheild hafi verið
hreinlega drepin í þessu kerfi, er ekkert aðhafzt til bóta
á skipulaginu, og vitleysan heldur áfram að magnast með
degi hverjum. TK
Það væri ógæfa, ef vestrænar þjóðir gerðu sér það ekki Ijóst
Gamal Abdel Nasser
SENNILEGA hefur enginn
SUMIR leiðtogar virðast eins
og kjörnir til þess að hafa
óvenjulega mikil áhrif á rás
sögunnar, jafnvel þótt þeir séu
ekki neitt sérstaklega frábær-
ir. Aðstæður og atvik hjálpa
til að skapa þeim þessa áhrifa-
stöðu. Af þeim stjórnmála-
mönnum, sem hafa komið fram
á sjónarsviðið eftir síðari
heimsstyrjöld, hefur sennilega
enginn haft meiri heimssögu-
leg áhrif en Nasser. Áhrif haas
geta þó átt eftir að reynast
enn meiri í framtíðinni vegna
þess, að hann fellur frá á góð-
um aldri ag sennilega á þeirri
stundu, þegar mestar vonir eru
tengdar við forystu hans. Lát-
inn getur hann því orðið enn
táknrænni og þýðingarmeiri
fánaberi þeirrar stefnu, sem
hann var oddviti fyrir, en
hann nokkru sinai var í lif-
enda lífi.
ÓNEITANLEGA var Nasser
gáfaður maður, dugmikill og
skyldurækinn Þó er ekki víst,
að hann hefði hafizt til æðstu
valda, ef atvikin hefðu ekki ver
ið honum hliðholl og eins og
knúið hann til að taka að sér
forystuhlut^verk, segi Jiann
gegndi með miklum árangri
um nær tveggja áratuga skeið.
Um langt skeið voru Arabar
sá þjóðflokkur, sem setti einna
mestan svip á heimsmenning-
una. Þeir stofnuðu mörg menn
ingarríki, ’er á ýmsan hátt
stóðu framar öðrum á sínum
tíma. Á síðari öldum hnign-
aði menningu þeirra og sam-
heldni og þeir lentu und-
ir nýlendudrottnun Evrópu-
manna. Kyrrstaða varð mikil í
löndum þeirra og framfarir
urðu óvíða minni en þar.
Með vissum rétti má segja,
að Arabar hafi ekki vaknað full
komlega úr þessari kyrrstöðu
og niðurlægingu fyrr enn við
innrás og innflutning Gyðinga
til Palestínu og stofnun ísraels
ríkis í kjölfar þess. Ósigur
Araba 1 styrjöldinni 1948, brott
rekstur Palestínu-Araba frá
heimkynnum sínum og stöðugir
hrakningar þeirra síðan, hafa
vakið nýja öfluga þjóðernis-
hreyfingu Araba. Það varð
sögulegt hlutverk Nassers að
verða höfuðleiðtogi þessarar
þjóðernisvakningar. Takmark
hans var að sameina alla Ar-
aba. Nasser varð fyrir mörgum
vonbrigðum í þessu starfi, og
enn virðist langt í land þangað
til að draumur hans um ein-
ingu Araba rætist. Hitt er
jafn víst. að hann hóf merkið
og það mun halda áfram að
standa, þótt hann falli frá, og
ðvænt fráfall hans getur ein-
mitt orðið til þess, að enn
fleiri fylki sér um það. Það er
lika öruggt, að nýr framsóknar
tími er að hefjast í Arabalönd
unum og áhrif þeirra á sviði
heimsmálanna munu fara vax-
andi á komandi áratugum. Þar
munu menn finna áhrifin frá
þeirri vakningu, sem jafnan
verður kennd við Nasser.
maður verið meiri misskilinn
í Bandaríkjunum og í Vestur-
Evrópu en Nasser á undanförn-
urn árum og þjóðernishreyfing
Araba hvergi meira vanmetin
en þar. Þetta stafar af deilum
Arabaríkjanna og ísraels, en
Gyðingar hafa verið mjög snjall
ir í þvj að koma sjónarmiðum
sínum á framfæri í þessum
löndum. Því hefur t. d. verið
eindregið haldið fram, að
Nasser vildi tortíma Ísiraelsríki.
Þótt túlka megi einstök um-
mæli hans á þann veg, þegar
þau eru slitin úr samhengi,
áréttaði hann það mjög skýrt
fyrr og síðar, að stefna hans
væri ekki að útirýma ísrael, en
hins vegar gætu Arabar ekki
viðurkennt ísrael fyrr en mál
Palestínu-Araba hefðu verið
leyst. og ísraelsmenn sættu sig
endanlega við landamærin frá
1948. ísraelsstjórn hefur hins
vegar verið ófáanleg til að
leysa mál Palestínu-Araba í
samræmi við margendurteknar
samþykktir Sameinuðu þjóð
anna og framkoma hennar nú
sýnir, að hún stefnii að því
að færa út landamærin frá
1948. Það er þetta tvennt,
ásamt deilum um Jerúsalem,
sem fyrst og fremst hindrar
samkomulag milli Arabaríkj
anna og ísraels.
Af hálfu Banadríkjanna og
Vestur-Evrópuríkja. nema
helzt Frakka. hefur verið teflt
þannig, að Arabar hafa ekki
getað merkt annað en að
þessi ríki styddu ísrael ein-
hliða og hyggðust nota það sem
bækistöð j valdatafli sínu við
Miðjarðarhafið. Þetta hefur
orðið iil þess að spilla sam-
búð Araba og vestrænu ríkj
anna, sem var mjög sæmileg
áður, og orðið þess valdandi
að Egyptaland og fleiri Araba
ríki hafa leitað eftir samvinnu
við Sovétríkin í sívaxandi
mæli. Skammsýni' bandarískra
og brezkra stjórnmálamanna í
þessum efnum, getur átt eftir
áð reynast örlagarík ef hún
helst áfram. Sumir þeirra hafa
þó gert sér fulla grein fyrir
þessu, eins og t. d. Fulbright,
formaður utanríkismálanefnd-
ar öldungadeildar Bandaríkja-
þings.
ÞAÐ virðist óttast, að frá-
fall Nassers geti orðið til þess,
að enn örðugra verði en ella
að koma á sáttum milli Araha
ríkjanna og fsraels. Vafasamt
er þó. að það þurfi að verða,
ef Bandaríkin beita áhdfum
sínum til að fá ísrael til að
fallast á lausn fléttamanna-
málsins og landamærin frá
1948. Þá er líklegt, að sam
komulag geti náðst, og það
þvj frekar, að þetta virðist sú
lausn, sem Nasser hefði getað
sætt sig við. Gegn þessu þurfa
ísraelsmenn að sjálfsögðu að
fá tryggingu fyriir því. að sjálf
stæði og landamæri þess verði
virt. Þá tryggingu geta stór
veldin veitt. Fulbright hefur
nýlega borið fram athyglisverð
ar tillögur um betta efni og
hafa þær verið raktar hér í
blaðinu fyrir skömmiu.
Nasser er fallinn frá, en
þjóðernishreyfing Araba,
sem hann vakti, heldur áfram
áð lifa og eflast. Það væri
mikil ógæfa, ef vestrænu þjóð-
irnar færu ekki að gera sér
það loksins Ijóst. Þ. Þ.
- - --------