Tíminn - 27.10.1970, Blaðsíða 6

6
TlMINN
ÞRIÐJUDAGUR 27. október 1970.
- —*—* ——
Gísli Magnússon, Eyhildarholti:
EINKENNI STJÚRNARFARSJNS
Einkenni íslenzks stjórnar-
fars eru æði cnörg, sérkennileg
sutn og sitt úr hverri áttinni.
f greinarkorni því, sem hér fer
á eftir, verða nefnd nokkur
hinna helztu.
I.
íhaldsflokkar og verkalýðs-
flokkar standa hvarvetna önd-
verðir nema á íslandi. Þar fall
ast þeir í faðma. Þó dettur víst
engum í hug að íhaldsflokkur-
inn íslenzki, Sjálfstæðisflokkur-
inn, hafi varpað fyrir borð trú-
arjátningu sinni, auðstjórnar-
hyggju íhaldsins, og hneigzt að
hugsjónum venjulegra verka-
lýðsflokka. („Auðstjórn al-
mennings“, sem Morgunbl. þrá-
stagast á, er svo fáránlegt hug-
tak að óhugsandi er, að nokkur
heilvita maður láti blekkjast.
„Auðstjórn íhaldsins“ er hins
vegar alþekkt fyrirbæri um all
an heim, þ. e. stjórn, sem stefn
ir að og greiðir fyrir auðsöfn-
un tiltölulega fárra manna á
kostnað fjöldans, styðst við
þessa „stóru" menn og á jafn-
vel líf sitt undir þeim). Hitt
leikur ekki á tveim tungum, að
það er verkamannaflokkurinn,
Alþýðuflokkurinn, sem gengið
hefur af trúnni, lagt fyrir róða
hugsjónir sínar, skriðið undir
sængurhornið hjá Sjálfstæðis-
flokknum, fundið þar notalegan
yl og orðið eitt með íhaldinu.
Dæmin eru óteljandi. Átakan
leg var játning eins greindasta
blaðamanns Alþýðublaðsins á
fjölmennum fundi í Alþýðu-
flokksfélagi Reykjavíkur eftir
síðustu bæjarstjórnarkosning-
ar:
„Það er hryggileg staðreynd,
að stór hluti þjóðarinnar er
hættur að gera greinarmun á
okkur og Sjálfstæðisflokknum.
Og það hlýtur að vera meira
en lítið að sósíaldemókratiskum
flokki, þegar hann er kominn
að því að verða óþefckjanlegur
frá sjálfu íhaldinu. Þennan mis
skilning verður Alþýðuflokkur-
inn að leiðrétta.“
Það hefur dregizt að „leið-
rétta“ „þennan misskilning“.
þrátt fyrir þetta neyðaróp. Enn
er flokkurinn „óþekkjanlegur
frá íhaldinu“.
Alþýðuflokkurinn beið af-
hroð við bæjarstórnarkosning-
amar s.l. vor. Ýmsir flokks-
menn kenndu um of nánu ásta-
fari við íhaldið og höfðu um
engin hálfyrði. Kosin var níu
manna nefnd heldur en ekkert
til þess „á næstu vikum að
endurskoða afstöðu“ /i.lþýðu-
flokksins „til samstarfsins við
Sjálfstæðisflokkinn í ríkis-
sjórn“. Skyldi nefndin ljúfca
störfum fyrir miðjan ágúst-
mánuð. Það hefur dregizt. Ef
til vill hefur íhaldsást foringj-
anna reynzt nefndinni til nokk-
urs trafala.
II.
Aftur fékk Aiþýðuflokkurinn
tilvaliö tækifæri til þess að
manna sig upp og rífa sig und-
an íhaidinu.
Sjálfstæðisflokkurinn þóttist
vilja haustkosningar. Forsætis-
ráðherrann lét meira að segja
hafa það eftir sér í öðru landi,
og trúlega hefur það verið al-
vara og einlægur vilji sumra
ráðamanna * flokknum. Þeir
þóttust sjá, að þrátt fyrir vax-
andi útflutning og hækfcandi
markaðsverð mundi allt fara
um hrygg, ef ekki væru gerðar
sérstakar ráðstafanir o? ef til
vill óvinsælar sumar. En svo
var á hitt að líta, að eftir hið
sviplega fráfall fyrrv. forsætis-
ráðherra var Sjálfstæðisflokk-
urinn setn höfuðlaus her, klof-
inn og sundraður, og því illa
undir kosningar búinn. Og það
hlaut alltaf að taka sinn tíma
að semja frið og setja á flokk-
inn sæmilegt höfuð, ef til yar'
á annað borð. Haustkosningar
voru því ekki fýsilegar, þegar
öllu var hvolft.
Hins vegar hafði flokkurinn
gengið svo iangt, að kosningar
voru á hvers manns vörum.
Hvernig mátti stinga við fótum
og snúa við?
Jú — Gylfi var sá, sem gat
bjargað rekfcjunautum sínum
— bæði gat og vildi. Og Gylfi
brást ekki, enda sjálfsagt að
sitja meðan sætt var. Alþýðu-
flokkurinn hafnaði haustkosn-
ingum.
Málið liggur Ijést fyrir:
Stjórnarflokkarnir standa
öndverðir um stórmál — eða
þykjast standa. „Sjálfstæðis-
flokkurinn kaus ... að efnt
yrði til kosninga ....“, segir
Morgunbl. 22. ágúst. „Okkar
viðhorf mótaðist af því, sem
við töldum hagsmunum þjóð-
arinnar fy-ir beztu“ (auðk. hér
G. M.), segir forsætisráðherra
í viðtali við blaðið sama dag.
— En „þrátt fyrir almennan
vilja fólksins í landinu (auðk.
hér) að gengið verði til kosn-
inga nú og áfcveðinn vilja inn-
an Alþýðuflokksins til hins
samá, hefur miðstjórn Alþýðu-
flokksins markað aðra af-
stöðu,“ segir ritstj. Morgun-
blaðsins.
Með öðrum orðuim:
„Hagsmunir þjóðarinnar“
era bezt tryggðir með haust-
kosningum.
„Fólkið í landinu“ vill kosn-
ingar. En af því að örfáir valda
menn í Alþýðuflokknum vilja
njóta, meðan notið verður,
sænguryls íhaldsins, lætur
Sjálfstæðisflokkurinn „hags-
muni þjóðarinnar" lönd og
leið, tnetur „almennan vilja
fólksins í landinu“ að engu,
leggur niður skottið og étur
ofan í sig heilan hestburð af
áróðri og „augljósum rökum“
(Morgunbl.) fyrir nauðsyn
haustkosninga.
Hvar hefði þvílíkur skrípa-
leikur getað gerzt annars stað-
ar en á íslandi?
hi.
í upphafi máls var drepið á
viðhorf stjórnarflofckanna gagn
vart alþýðu manna til sjávar
og sveita.
Sjálfstæðisflokkurinn er
ekki verkalýðsflokkur. Alþýðu-
flokkurinn ekki heldur — nú
orðið. í áratug hefur hann unn
ið gegn hagsmunum verka-
manna, keppzt við að taka aft-
ur allar kjarabætur, sem þeir
knúðu fracn. Hann hefúr gért
sitt til að magna verðbólguna,
alþýðu manna til ómældrar
bölvunar. Hann hefur rægt sam
vinnuhreyfinguma og reynt að
vinna henm tjón, enda þótt
vitað sé og viðurkennt, að hún
stefnir að því hvarvetna um
heim, svo á íslandi sem annars
staðar, að bæta lífskjör almenn
ings og hefur náð útrúleguim
árangri.
Sjálfstæðisflokfcurinn er
ekki bændaflokkur, enda þótt
hann láti vel að bændum í
orði og einkum fyrir kosning-
ar. — „Lærður“ maður flutti
útvarpserindi hér á dögunum.
Hann taldi upp og tíundaði
auðlindir íslands: Vatnsafl,
jarðhita, fisk. Maðurinn hefur
doktorsgráðu og er sjálfsagt
vel að sér í sínum fræðum. En
hann kann litil skil á sögu sinn
ar eigin þjóðar. Hann veit ekki.
að það er íslenzkri gróðurmold
að þakka,' að þetta land er
byggt. Hann veit ekki, að á
moldinni lifði þjóðin í þúsund
ár og lifir enn að verulegu
leyti. Hann veit ekfci, að gróð-
urtmoldin er mesta og farsæl-
asta auðlindin, sem við eigum.
Slík er þekking og afstaða
þessa manns og ýmissa helztu
ráðamanna Sjálfstæðisflokksins
í Reykjavík. Þeir líta landbú.i-
aðinn smáum augum, jafnvel
fyrirlitningarauguim. Fiskveið-
ar eru að vísu mikilsverðar,
en hrökkva þó skammt. Erlend
stóriðja er það, sem koma skal,
sbr. m. a. öll stóriðjuverin hans
Eyjólfs Konráðs, þessi tuttugu,
sem hann vill láta reisa hið
bráðasta. Þá verður gaman að
lifa —: Erlent auðmagn alls-
ráðandi, íslenzkt sjálfstæði í
rústum. Loftið mengað eitur-
efnum. Gróðurnálin ýmist svið
in eða sokkin.
Alþýðuflokfcurinn er íslenzk-
um landbúnaði fjandsamlegur.
Alþýðublaðið ástundar þá iðju,
að rægja saman verkacnenn og
bændur — þær stéttir, sem að
eðlilegum hætti ættu að saúa
bökum saman í baráttu gegn
blindum íhalds- og auðhyggju-
öflum. Fonmaður flokksins tel-
ur landbúnaðinn eins konar
átumein í þjóðfélaginu og því
beri að stórfækka bændum.
Stjórnarstefnan hefur og beinzt
í þá átt, sbr. m. a. þau um-
mæli Jónasar Haralds fyrir
nokkurum árum, að bændum
hlyti að fækká áð óbreyttri
stjórnarstefnu.
IV.
Þegar búvara hækkar í
verði, m. a. vegna stóraukins
rekstrarkostnaðar íandbúnaðar-
ins, þegar tekjulægsta stétt
þjóðfélagsins fær einhverja
lítils háttar launahækfcun að
undangegnum almennum og
sjálfsögðum kauphækkunum
verkamanna, ærist Alþýðu-
blaðið og lætur öllum illum lát-
am Blaðið minnist ekki á verð
hækkun á öðrum vörum en
landbúnaðarvörum, þótt sú
hækkun sé sízt minni og auk
heldur til muna meiri í ýms-
um tilvikum. Blaðið varast að
bera saman verð og notagildi
landbúnaðarvara annars vegar
og annarra neyzluvara hins
vegar, nauðsynlegra og ekki
nauðsynlegra. Blaðið þegir eins
og steinn um það, að sjálft
ríkisvaldið hækfcar útsðluverð
á búvöru til neytenda um
hundruð milljóna króna með
álagningu 11% söluskatts
Bændur eru hinir einu og
sönnu okrarar. Og Morgunblað-
Gísli Magnússon
ið tefcur undir, sbr. Velvakanda
bréfin sum, sem blaðið birtir
athugasemdalaust og iðandi í
skinninu af ánægju.
Ef til vill er ekki hægt að
ætlast til þess, að ritstjóri Al-
þýðublaðsins eða formaður Al-
þýðuflokksins tali eða skrifi
um landbúnaðarmál af nokkru
viti eða sanngirni. Jafn fráleitt
er hitt, að búast við að þess
háttar fólk sjái eða viðurkenni
þá staðreynd, að hér sé við
sjálfa ríkisstjómina að sakast.
Hún hefur ástundað gengislæfck
anir og söluskattshækkanir,
magnað verðbólgu og margfald
að rekstrarkostnað. . Alþýðu-
blaðið elur hinsvegar á því,
að bændur eigi sökina. Sveiatt-
an!
Viðskiptamálaráðherrann pré
dikar sí og æ, að breyta þurfi
um stefnu í landbúnaðarmál-
um Alþýðublaðið þrástagast á
hinu sama. Hví gerir ráðherr-
ann sjálfan sig að athlægi? Eða
hverjir eiga að breyta stefn-
unni? Era þaS ekki ráðherram
ir, sjálf ríkisstjórnin, sem mót
ar stefnuna í þessum málum
sem öðrum, ríkisstjórn Alþýðu
flokksins og Sjálfstæðisflokks-
ins? Hvers vegna beinir Al-
þýðublaðið ekki geiri sínum
að rífcisstjórninni í stað þess
að ota honum að bændum?
Skortir ef til vill eitthvað á
um hreinskilni, djörfung,
drengskap?
Framsóknarmenn hafa hvað
eftir annað bent á raunhæfar
Otr færar leiðir til lækkunar
á framfærsiukostnaði búvöru.
Ráðamenn Alþýðuflokksins
hafa ekki tekið undir þær
ábendingar. Hvi þá öll þeirra
geipan? Þeir heimta bara lágt
verð, enda þótt. framleiðslu-
kostnaður rjúki upp úr öllu
valdi — fyrst og fremst fyrir
atbeina sjálfi-ar rikisstjórnar-
'nnar. Það eru þeirra ær og
kýr.
Einkenni íslenzks stjórnar-
fars eru mörg og efcki fögur
611.
UMHUGSUNAREFNI
er ólýginn dómari
Stjóru Sambands ísl. barna-
kennara kynnti fyrir fjölmiðl-
um kjaramál sín fyrir nokkr-
nm dögum og benti á ýmsar
staðreyndir, seim allrar athygli
ern verðar. Hún minnti á, að
svo mikill kennaraskortur er
cnn í landinu, bæði á barna- og
gagnfræðaskólastigi, að í heil-
um landsfjórðungum er þriðj-
ungur eða helmingnr barna-
kennara folk, sem ekki hefur
kennarapróf, og í öðrum lands-
hlutum ekki meira framboð en
svo, að um nær enga samkeppni
um stöður er að ræða. Þessi
kennaraskortur stafar ekki af
því, að Kennaraskólinn útskrifi
of fáa kennara. Þar hefur ver-
ið svo mikill nemendaf jöldi síð-
ustu árin, að liaft var á orði í
fyrra eða hitt fyrra, að ekki
væri til starf í s!: " un iandsins
nema handa svo sem þriðjungi
þessarar miklu viðkomu. Nú
cru hinir fjölmennu kcnnaraár-
gangar komnir út á starfsvang-
inn, en samt er kennaraskort-
urinn hinn sami.
Af þessu verður aðeins dreg-
in ein ályktun: Kennararnir
fara til annarra starfa, þeir vilja
heldur gegna ýmsum öðrum
störfum en kennslu, þótt þeir
hafi menntað sig til hennar.
Kennaraskorti verður því ekki
útrýmt með því að mennta æ
fleiri kennara, ef atvinnuástand
í þjóðfélaginu er með felldu.
Hver er þá orsökin? Kennar-
arnir benda á nokkrar stað-
reyndir: Aðstaða til kennslu e:
hvergi nærri nógu góð. Ábyrgð
starfsins er mikil, keunairinn
starfar nijög á eigin ábyrgð en
ekki á ábvrgð verkstjóra nema
að litlu leyti, og þessi ábyrgð
nær út fyrir kennslud. En síð-
asl en ekki sízt: Launin eru it
iág. mat starfsins miðað við
önnur störf of lágt. Hlutfall
þessa mats er miklu lægra en í
nágrannalöndunum.
Kennarar benda á. að ein leið
og aðeins ein. sé til, og reynsl-
an dæmir röksemdir þeirra rétt
mætar. Nýtt mat á kennara-
starfinu verður að fara frain.
Þetta mat þarf að hækka. unz
kennarast--f;ð er orðið sam-
keppnisfært við aðrar starfs-
greinai UM KENNARANA.
Þetta liggur i augum uppi,
hvort sem mönnum líkar betur
eða ver. Það er hlutlægur og
upp kveðinn dómur reynslunn-
ar. og honum verður vart áfrýj-
að - AF