Tíminn - 22.11.1970, Síða 6

18
TIMINN
SUNNUOAGUR 22. nóvember 1970.
G&gðmundur G, EÞórarmsson um skapuðagsmáB í borgarstjéru:
umhverfi
Skipulag er fy<rst og fremst
áætlun um tilhögun og niður-
skipan byggðar í framtíðinni,
en í þeirri merkingu er orðið
ekki gamalt í íslenzku. Skipu-
lag sem fræðigrein er mjög
lítið þróað hér á landi, en
reynsla erlendra þjóða kemur
ekki alltaf að gagni þar eð
margir þættir skipulags eru
mjög staðbundnir. Með skipu-
lagi er verið að leggja drög
að því umhverfi, sem komandi
kynslóðir munu alast upp við
og starfa í. En allir þekkja
áhrif umhverfis á mótun skap-
hafnar og lyndiseinkunnar og
viðhorf manna til lífsins. Enn
fremur eru margir þeirrar
skoðunar, að umhverfið hafi
veruleg áhrif á afköst manna
í starfi og líðan, svo nokkuð
sé talið. Þetta hefur orðið til
þess, að æ fleiri félagslegir og
þjóðfélagslegir bættir hafa ver
ið ofnir inn í skipulag, og í
framhaldi þeirra hafa flóknar
tölfræðilegar athuganir verið
notaðar í æ ríkara mæli sem
tæki til þess að spá fyrir um
líklega framvindu og reyna að
skyggnast inn á víðlendur
framtíðarinnar.
En skipulag er jafnframt
áætlun um gífurlega fjárfest-
ingu. Áætlun um, hversu borg
in skuli vaxa og hvernig að-
laga skuli eldri borgarhluta
kröfum breyttra tíma, hvaða
svæði skuli taka til bygginga
og til hvers konar nota.
Slikar áætlanir geta verið
mjög flóknar, háðar þáttum
sem erfitt eða ómögulegt er
að spá fyrir um s.s. þróun at-
vinnuvega og þjónustufyrir-
tækja, byggðastefnum og við-
horfi manna til lífsins eftir tvo
til þrjá áratugi.
Regluleg
endurskoðun nauðsynleg
Einmitt vegna þess, hversu
forsendur skipulagsáætlunar
eru þvveðan 4 um framtíð-
ina, ei nauðsymegt að endur-
skoða áætlunina reglulega eða
sífellt. Það, hversu miklar fjár-
hæðir er um að ræða, gerir aft-
ur nauðsynlegt að skipta áætl-
uninni í áfanga, þar sem tíma-
röð framkvæmda er ákveðin
út frá hagfræðilegum sjónar-
miðum um nýtingu fjármagns-
ins os með tilliti til brýnustu
framkvæmda hverju sinni.
Skipulag borgar er því ekki
aðeins uppdrættir, er sýnt vöxt
hennar og þróun á næstu ár-
um, heldur og greinargerð.
sem sízt er eninna virði en upp
drættirnir og byggð er upp að
tæknilegum. hagfræðilegum og
félagslegum þáttum svo nokk-
uð sé nefnt. Jafnframt vinna
allar tæknideildir borgar eftir
skipulagsáætlun hennar, s.s.
Gatna-, holræsa- og umferða-
deild, vatnsveita, hitaveita, raf
magnsveita, byggingadeild o.s.
frv., þannig að mikið er í húfi
að vel sé til áætlunarinnar
vandað.
Áuk þess þarf skipulagsáætl
un að liggja ljós fyrir, þannig
að bæði einstaklingar og fyrir-
tæki geti kynnt sér, hver sé
líkleg og yfiiríyst framvinda.
Breyting skipulags getur haft
mikil áhrif á líf og eigur ein-
staklinga og hag fyrirtækja.
Séu menn sammála um, að
skipulag borgar sé fyrst og
fremst áætlun, og áætlun sé þá
fyrst einhvers virði, þegar for-
sendur hennar eru svo traust-
ar sem unnt er, skýrist vanda-
málið nokkuð. Vissulega kann
menn að greina á um, hversu
bindandi áætlun skuli vera og
æskilegt er að áætlun sé sveigj
anleg, vegna þess hversu for-
sendur kunna að breytast á
áætlunartímabilinu. Þeir hafa
og nokkuð til síns máls, sem
telja að óvissan feli líka í sér
möguleíka og það, að fresta
ákvörðun er ákvörðun út af
fyrir sig.
Áætlun felur í sér spá um
framtíðina og fyrirheit um,
hversu skuli bregðast við
Á fundi borgarstjórnar Reykja
víkur á fimmtudaginn flutti Guð-
mundur G. Þórarinsson, borgar-
fulltrúi Framsóknarflokksins, til
lögu um skipulagsmál, og fylgdi
henni úr hlaöi með itarlegri ræðu
um þau mál. Urðu miklar og á
köflum heitar umræður á eftir.
Hér birtist fyrri hluti ræðu
Guðmunds, en á þriðjudaginn
birtist siðari hluti ræðunnar.
vandamálum hennar. Það er
margt sem eykur á óvissu í
áætlanagerð, ekki hvað sízt hér
á okkar litla landi, s.s. örar
hagrænar og menningarlegar
breytingar, bylting í fram-
leiðsluháttum, sveiflur í þjóð-
arframleiðslu, sem að stórum
hluta er frumframleiðsla og
því mjög háð náttúrufari.
sveiflur á erlendum mörkuð-
um og smæð fyrirtækja o.s.
frv. Ef til vill er þó stærsti
hemillinn á áætlanagerð hér-
lendis skortur á tölfræðilegum
upplýsingum.
Mikilvægt
að nýta möguleika
tækninnar
Eigi að síður eru erfiðleik-
arnir ekki næg afsökun fyrii-
því að Iáta reka á reiðanum
og fljóta sofandi að feigðar-
ósi. Með aukinni þekkingu,
tækni og rannsóknum má afla
sér vitneskju um hegðan hinna
ýmsu þátta sérhvers viðfangs-
efnis á liðnum árum fram á
þennan dag og síðan draga
ályktanir um líklega fram-
vindu þeirra á komandi árum.
Nauðsynlegt er að gera sér
grein fyrir, hvar vandinn ligg-
ur, hver sér orsök hans og
hvaða atriði séu líklegust til
að valda skekkju í áætluninni.
Mikilvægt er að nýta þá mögu-
leika, sem tæknin felur í sér.
Fyrir málstað framtíðarinnar
dugar tæpast að berjast með
haugteknum vopnum forfeðr-
anna.
Það hefur verið sagt, að hið
eina, sem við vitum um fram-
tíðina, sé, að hún verði ekki
eins og við höldum að hún
verði, og ■ hin öra þróun gerir
alla ákvörðunartöku erfið-
ari og áhættusamari bæði í við
skiptaheiminum og hjá hinu
opinbera.
Menn hallast því æ meiir að
áætlanagerð og ákvarðanatöku
á grundvelli þeirra upplýsinga
sem bezt er unnt að afla.
Verulegar rannsóknir
undanfari ákvarðana
Ef litið er til bess, hversu
borg muni vaxa á næstu árum.
liggur fyrst fyrir að athuga,
hvaða svæði í umhverfi borgar
innar koma til greina til bygg
inga. Slík landsvæði eru
eðlilega af mörgum ástæðum
mismunandi ákjósanleg til
hinna ýmsu nota. Það eru þvl
nokkuð verulegar rannsóknir,
sem þurfa að liggja fyrir, áð-
Ur en ákvörðun er tekin. Ég
Allar stærðir rafgeyma
í allar tegundir bifreiða,
la og vélbáta.
is það bezta.
vil til skýringar nefna hér
nokkur atriði, sem máli skipta.-
Rannsaka þarf loftslag, sem
virðist geta verið talsvert mis-
munandi á nærliggjandi svæð-
um. Má þar nefna vinda og
skjól, úrkomumælingar þ.e.
regn og snjóþunga og hitamæl
ingar. Auk þess sól og skugga-
athuganir, iarðskjálftatíðni
og styrkleika, jarðhita, jarð-
vatn, jarðvegsathuganir og þar
undir jarðvegsdýpt, berggrunn
ur og merkileg jarðlög. Einnig
þarf að athuga, hvort til stað-
ar séu einhver mennlngarleg
verðmæti, fornleifar eða minj-
ar og merkar byggingar og
þannig mætti lengi telja. Sum-
ar athuganir eru þess eðlis, að
niðurstöður þurfa að liggja fyr
ir frá áratuga mælingum, ef
að notum eiga að koma...
Ljóst er einnig í framhaldi
af þessu að viðhorf til skipu-
lagsins mótar stefnu borgar-
innar í Urðakaupum, og lög-
fræðileg hugtök eins og eign-
arréttur og eignarnám geta
hægíega komið inn í þessar at-
huganir.
Áætlanir um fólksfjölg-
un gefa til kynna, hversu stór
svæði nrumi þurfa að taka til
íbúðabygginga á hverju ári. Þó
er í þeim efnum margs að
gæta. Inn í dæmið koma töl-
ur um flutninga milli byggða-
Iaga og hugtök eins og yfir-
lýst byggðastefna o.s.firv. Við
áætlanir til fleiri ára þykir víð
ast hvar nauðsynlegt að vera
viðbúinn tveim til þrem mis-
munandi fólksfjölgunartöl-
um, en að sjálfsögðu er óvissa
þar talsverð í grundvallarfor-
sendu.
En dærnið er flóknara en
þetta. Hversu stórt svæði er
nauðsynlegt að taka til íbúða
byggingar, er háð þéttleika
byggðarinnar. Þéttleiki byggð-
arinnar er aftur háður ótal
mörgum þáttum s. s. hversu
mikið er ráðgert að byggja af
einbýlishúsum, hversu mikið
af raðhúsum, hversu mikið af
fjölbýlishúsum o.s.frv. Hlutfall
ið milli þessara húsagerða á-
kveðst af því, hvemig fólk vill
byggja og búa o.g hvað það tel-
ur sig fært um. — Það má
vel vera, að framboð og eftir-
spurn ráði miklu um stærð
íbúða í fjölbýlishúsum, þótt
nokkuð sé kvartað um að ákv.
íbúðastærðir vanti í frambofÞ
ið. Hins vegar ákveður skipu-
lag oft stærðir raðhúsa og ljóst
er að rök þurfa að liggja fyr-
ir, hvers vegna ráðgerð séu
svo og svo mörg hús af þeirri
stærð o.s.frv. Inn í það dæmi
koma vafalaust tölur um meðal
fjölskyldustærð og hversu
margar fjölskyldur era af
hverri stærð o.fl.
Þéttleiki byggðar er jafn-
framt háður því hversu mikið
er af opnum eða grænum svæð
um og hver er talin æskileg
nýtingartala svæðisins o.s.frv.
Iðnaðarsvæði
Ákvarðanir um stærð iðnað-
iðnaðarsvæða, sem taka þurfi