Tíminn - 24.11.1970, Blaðsíða 7

PRIÐJTJDAGUTC 24. nóvember 1970
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
FramJcvæmdastióri: Kristjáin Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinin
Þórartnssor (áb». Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Tómas
Karlsson Auglýsingastjóri: Steingrimur Gíslason. Ritstjómar-
■skrifstofur ( Edduhúsinu, símar 18300 — 18306. Skrifstofur
Bankastrætí 7 — Afgreiðslusími 12323. Auglýsingasími: 19523.
Aðrar skrifstofur sími 18300. Askriftargjald kr 195,00 á mánuði,
tnnanlands - f lausasölu kr. 12,00 eint. Prentsmiðjan Edda hf.
Byggðajafnvægis-
stofnun
Gísli Guðmundsson og fimm þingmenn Framsóknar-
flokksins aðrir hafa nýlega lagt fram í neðri deild frum-
varp um Byggðajafnvægisstofnun ríkisins og ráðstafanir
til að stuðla að vemdun og eflingu landsbyggðar og koma
í veg fyrir eyðingu lífvænlegra byggðarlaga. Frumvarp
þetta hefur verið flutt nokkrum sinnum áður en ekki náð
fram að ganga.
Fmmvarp þetta er í tveim köflum. Fjallar fyrri kafl-
lnn um Byggðajafnvægisstofnun ríkisins og þá m.a.
störf Byggðajafnvægisnefndar, sem gert er ráð fyrir, að
kjörin verði af Alþingi og haldi fund a.m.k. eínu sinni í
mánuði og oftar, ef þurfa þykir. Byggðajafnvægisstofn-
unin á samkvæmt frumvarpinu að hafa með höndum
rannsóknarstörf, áætlanagerð og ráðstöfun fjármagns til
uppbyggingar á þann hátt, sem frv. gerir ráð fyrir. í
þvi skyni eru henni fengin umráð yfir Byggðajafnvægis-
sjóði ríkisins, en um hann er n. kafli fmmvarpsins. Gert
er ráð fyrir, að fjárframlög úr Byggðajafnvægissjóði
verði aðallega veitt sem lán, þegar aðrir lánsmöguleikar
hlutaðeigandi aðila era fullnýttir, og að stjóm sjóðsins
ákveði sjálf lánskjörin hverju sinnl Geta þau þá farið
að veralegu leyti eftir greiðslugetii. Samkvæmt frura-
varpinu má veita slík lán til hvers konar framkvæmda,
sem að dómi Byggðajafnvægisnefndar era til þess fallnar
að stuðla að jafnvægi í byggð landsins, þ.á.m. til kaupa
á atvinnutækjum. Meðal annars er gert ráð fyrir, að
Byggðajafnvægisnefnd geti aðstoðað sveitarfélög við að
koma upp íbúðum, þar sem íbúðaskortur kemur í veg
fyrir æskilega fólksfjölgun, og það mál verður eloki leyst
á annan hátt. Sjóðsstjóminni er heimilt að gerast með-
eigandi í atvinnufyrirtæki, ef sérstaklega stendur á og
fullnægt er tilteknum skilyrðum.
Gert er ráð fyrir, að Byggðajafnvægissjóður ríkisins
fái til umráða 2% af tekjum ríkissjóðs ár hvert. Miðað
við áætlun fjárlagafrumvarps fyrir árið 1971 yrðu þess-
ar árstekjur sjóðsins það ár um 100 millj, kr., en breyt-
ast í hlutfalli við tekjur ríkissjóðs, sem á að tryggja það,
að starfsgeta sjóðsins haldist, þótt verðlag breytist. Hér
er um að ræða svipaðan hundraðshluta af ríkistekjum og
veittur var til að „bæta úr atvinnuörðugleikum í land-
tnu“ árið 1957 og nál. 25% hærri upphæð en áætlað
er nú, að ríkissjóður greiði atvinnuleysistryggingasjóði
árið 1971.
í greinargerð frv. er ítarlega rakið, hve mjög fólki hef-
ur fjölgað undanfarið á höfuðborgarsvæðinu en fækkað
hlutfallslega annars staðar. Um þetta segir síðan í grein-
argerðinni:
„Þessi þróun er mjög varhugaverð, svo að ekki sét
meira sagt, fyrir land og þjóð, ekki aðeins þá landshluta,
sem eiga við beina eða hlutfallslega fólksfækkun að-
stríða, heldur einnig fyrir höfuðborgina og nágrenni.’
hennar, sem á erfitt með að valda sumum þeim verk-
efnum, sem á hana hlaðast vegna of mikils vaxtarhraða,
og getur af þeim sökum orðið örðugra en ella að byggja?
þar upp nægilega traust atvinnulíf í framtíðinni. Þa?S
ætti því að vera sameiginlegt áhugamál allra landsmann;*
að stuðla að því, að fólksf jölgunin dreifist meir um land-
ið en hún hefur gert hingað til á þessari öld. En til þesrs
að svo megi verða, þarf fyrst og fremst að útvega fj ár*-
magn til að efla atvinnulíf hinna einstöku landshluta o;g
koma í veg fyrir, að skortur á íbúðarhúsnæði hamlL
því, að fólk setjist að í þessum landshlutum, t.d. faglærð*
ir menn eða sérfróðir á einhverju sviði, sem víða vantan
tilfinnanlega um þessar mundir.1 Þ.Þf
TIMINN
Jón Kjartansson, alþm.
Flöskuverksmiðja á Islandi

Á s.i. ári keyptu Áfengis- og
íóbaksverzlun ríkisins, Mjólk-
ursamsalan, Lyfjaverzlun rík-
isins, lyfjabúðir, ölgerðir, efna-
gerðir landsins og ef tU viU
fleiri aðUar tómar flöskur og
önnur glerUát fyrir rúmar 12
milljónir fsL króna.
í landi þar sem hverjum og
einum ber að hafa fyUstu að-
gát á meðferð gjaldeyris og þar
af leiðandi innkaupum erlendr-
ar vöru, hvort sem það eru um-
búðir eða annað, hlýtur að
vakna sú spurning í sambandi
við 12 mUljón króna fiösku-
kaup — getum við fslendingar
ekki sjálfir framleitt þær flösk
ur og glerUát, er við þörfnumst
undir framleiðslu iðnfyrir-
tækja í landinu?
Þetta mál þarfnast umhugs-
unar og rannsóknar. Sökum
þess hef ég lagt fram tiUögu í
Sameinuðu Alþingi þess efnis,
að ríkisstjórninni verði falið
að kanna hvort tUtækUegt sé
að byggja og reka flöskuverk-
smiðju á íslandi og kannað
yrði alveg sérstaklega hvort
unnt sé að nýta fyrir starfsemi
umræddrar verksmiðju að ein-
hverju eða öUu leyti eitthvað
af byggingum Síldarverksmiðja
ríkisins, sem nú standa ónotað-
ar víða um land.
Ljón á veginum
Því verður ekki neitað, að
strax við fyrstu hugsun í sam-
bandi við rekstur flöskuverk-
smiðju á fslandi, blasa við
ýmsir annmarkar og þá fyrst
fæð þjóðarinnar, þrífst flösku-
verksmiðja í landi með 200
þúsund íbúa, verður fram-
leiðsluverð hér ekki of hátt
miðað við framleiðsluverð hjá
gamalgrónum iðnaðarríkjum?
Þessar spurningar leita að sjálf
sögðu á hugann.
Mér vitandi hefur engin
rannsókn varðandi þennan
rekstur átt sér stað á síðustu
árum, og er því umrædd til-
laga hér að lútandi tímabær.
Húsakostur og hráefni
Ekki er unnt að fullyrða
með vissu, að hér á landi sé
fyrir hendi hráefni tfl flösku-
gerðar, þar sem engin rann-
sókn liefur farið fram. Af þeim
sökum er heldur ekki hægt að
fullyrða, að hér í landi geti
ekki verið um a@ ræða hráefni
til þessa iðnaðar að einhverju
eða ef til vill öllu leyti.
Víða norðan lands og aust-
an eru ónotuð stórhýsi í eigu
Jón Kiartansson
íslenzka rðdsins, á ég þar við
verksmiðju- og geymsluhús
Sfldarverksmiðja ríkisins. Þeg-
ar annars vegar blasa við þess-
ar auðu byggingar og hins veg-
ar sú staðreynd, að timabundið
atvinnuleysi er á þeim stöðum,
sem byggingar Síldarverk-
smiðja rfldsins eru staðsettar,
vakna spumingar eins og þessL
Er ekki hugsanlegt að nota
megi verksmiðjupláss Sfldar-
verksmiðja ríkisins til annars
framleiðsluiðnaðar þann tíma,
sem ekki veMHst sfld, t.d. að
nota eitthvað af plássi þessu
sem verksmiðjuhús og birgða-
geymslu fyrir flöskuverk-
smiðju?
Ef svo reyndist, myndu spar
ast milljónir króna í stofnkostn-
aðL
FortíSin og gieriS
Einhver kann að segja, að
það þurfi kjark til að rita um
flöskuverksmiðju á íslandi og
bollaleggja um rekstur hennar,
hafandi í huga allt það, sem
rætt hefur verið og ritað um
„glerævintýrið".
Engu að síður minnist ég á
þetta mál hér í blaðinu þvf það
er knýjandi nauðsyn, að kann-
aðlr verði til fulls möguleikar
á flöskugerð hér ef það gætí
sparað í framtíðinni árlega
milljóna tugi í gjaldeyrL
Gerð flaskna álíka þeim, sem
hér em notaðar nú, er hvergi
eins vandasöm eins og t.d.
framleiðsla rúðuglers, og er þvi
minni ástæða til svartsýni en
ef hér væri verið að bollaleggja
um alhliða glerverksmiðju.
Flöskuverksmiðjan
í Reykjavík
Bjarai Jónsson, framkvæmda
stjóri, Galtafelli og Eyjólfur
Jóhannsson, framkvæmdastjóri
síðast Innkaupastofnunar ríkis-
ins, hófu flöskugerð hér í
Reykjavík í kringum 1930.
Rekstur þessi lýsti stórhug
þessara atorkumanna, en þrí
miður urðu þeir að hætta
rekstrinum, ekki af tækniástæð
um eftir því sem ég bezt veit,
heldur sökum þess, að mark-
aðurínn var ekki nógu stór,
fæð þjóðarinnar felldi að velli
flöskugerð þeirra tíma. Síðan
hafa mikfl vötn og mörg fallið
tfl sjávar og þjóðinni fjölgað
og þar með ölgeiðum og efna-
gefðum.
Þó svo hafi farið fyrir fyrstu
flöskuverksmiðju okkar fyrir
áratugum, mega þau endalok
ekki hindra okkur í frekari at-
bugun í þessu máli.
Framtak Bjarna og Eyjólfs
er þakkarvert og hvetjandi.
HundruS þúsunda flaskna
fara forgörSum hér árlega
Ekki er unnt að fullyrða með
neinni vissu hve mörgum flösk
um er kastað á glæ hér á landi
árlega. Ekki mun ofmælt, þó
sagt sé að þær séu öðrum meg
in við milljónina. Allar þessar
flöskur ætti að vera unnt að
nýta í flöskuverksmiðju, er
hér risi. Við það sparaðist
mikill gjaldeyrir, þvf auðvitað
era það landsmenn, sem hafa
greitt þær á sínum tfma, þó
verðmæti þeirra sé ekki fært
undir „tómar flöskur og aðrar
glerambúðir" við tofluppgjör
og í skrám Hagstofunnar.
ISnþróunarsjóSurinn
Að Iokum vil ég minna á
lögin um Iðnþróunarsjóðinn.
Þau gera ráð fýrir að lána tíl
bygginga nýrra verksmiðja og
styðja við bakið á nýjum fram-
leiðslugreinum. Án efa er þar
styrks að leita fyrir þann aðfla
eða þá, sem réðust f byggingu
flöskuverksmiðju ef rannsókn
kunnáttumanna leiddi í Ijós, að
vit væri í að ráðast f slfka
framkvæmd.
ÞRIÐJUDAGSGREININ
ISLENZKIR VINAFUNDIR
Við höfðum verið á flugi í
nokkrar klukkustundir yfir
endalausu Atlantshafinu og
ekkert séð nema bylgjurnar
gegnum þokuslæðing þegar
allt í einu var tilkynnt: Við
fljúgum eftir fáeinar mínútur
yfir Reykjavík. Allir voru jafn
forvitnir að kynnast ævintýra-
landinu íslandi, þangað sem
okkur hafði verið boðið af sam
vinnufélögunum, sendinefnd
frá Tsentrosojús.
Mitt í víðáttu úthafsins sést
fjöllótt eyja. Strandlengjan er
skorin fjörðum og flóum. Litl-
ar húsaþyrpingar við ströndins
líkjaSt marglitum steinum.
Flugvélin sezt og rennur eft
ir malbi'kuðum Keflavíkur-
flugvelli. Meðal þeirra sem
taka á móti okkur er gamall
vinur okkar — Erlendur Ein-
arsson forstjóri Sambands ís-
lenzkra samvinnufélaga. Á
fyrra ári var hann gestur okk-
ar í Tsentrosojús, nú er hann
gestgjafi okkar. Og vikulöng
kynnisferð á íslandi er^ hafin.
Hvað vissum við um ísland?
Nú, auðvitað vissum við að rík
ið náði yfir heila fjallaeyju í
Norður-Atlantshafi. Að ís-
lenzka þingið — Alþingi —
var meira en þúsund ára, það
kom fyrst saman í nágrenni
við núverandi höfuðborg árið
930. Undirstaða þjóðarbúsfeap-
arins eru fiskveiðar og fisk-
iðnaður. Hvað snertir afla-
magn á íbúa er ísland hæsta
land í heiminum, sjávarafli er
níu tíunduhlutar alls útflutn-
ings landsins. Einnig höfðum
við mikið heyrt um heitar upp
sprettur, sem notaðar væru til
hiíshitunar og reksturs gróður-
húsa.
Erlendur Einarsson sagði
okkur frá bróunarsögu sam-
vinnufélaganna ó ísdandi, það
fyrsta var stofnað á NA-ís-
landi fyrir nærri níutíu árum.
Framhald & bl& 11