Tíminn - 18.03.1972, Blaðsíða 7

Laugardagur 18. marz 1972.
TÍMINN
7
ÚígcfantH; Frawíikrta rflokfeurínn
Fraimkvaamdwtiéri; Kflstfáfl Ö«nrtd>kt«ðrt, ftitíljötan Þötarirtö
wírarinsson iá6)r Artdtés KrWjánssort, Jón Haijiaron, tbdriSf
G. rtorst^insson og Tómas Karfwpn, AtifilýsinstaíJióri: Steirt-
ömrtur ©fslason. Rllstjórnarskrjfstofgr 1 €<Jcfuhú*irtU, SÍrtvSt
1Í3Ó0 — 1S3Q5. Skrifstofur Partkastrœfi 7.
:Í4Jál.::: Aug)ýsingásími:::19543,: AðröT
:Áskf Jf Jaf8Íald::kt;: :12S;6Q: :á: ::máóuSt
ÍÁiffttéJSsillilÍÖTVÍ:;
: skrifstofvr:: :simi:: :T830Qí:-:
kr> JívOO aJrttakJa. — fiJaSaþrertt h.f. (OHsat)
Fjórþörf ríkisins
Ein meginástæðan til þess að ekki varð hjá
þvi komizt að gera þá skattabreytingu, sem nú
er orðin að lögum, var sú, að tryggingakerfið
var orðið i slikum ólestri eftir 13 ára samfellda
stjórn Alþýðuflokksins á þeim málum, að ekki
varð hjá þvi komizt að stórhækka trygginga-
bætur og vikka svið þeirra. Afleiðing þessa
varð svo aftur sú, að ekki var undan komizt að
breyta tekjuöflunarkerfi almannatrygginga.
Skv. gildandi tekjuöflunarkerfi trygginganna
hækkuðu nefskattar svo mikið, samfara hækk-
un tryggingabótanna, að við það varð alls ekki
búið, þvi að þessi skattheimta lagðist jafnt á
menn án tillits til tekna og hefði þýtt t.d. að tek-
julaust fólk hefði verið krafið um 14-22 þúsund
krónur. Rikisstjórnin varð þvi að ráðast i við
tækar skattabreytingar til að deila þessum
byrðum réttlátlegar. En timi til slikra breyt-
inga var naumur, og þær skattabreytingar,
sem nú hafa verið gerðar, eru sjálfsagt ófull-
komnar um margt, og þar stendur vafa-
laust ýmislegt til bóta, sem reynsla þessa
árs mun leiða i ljós. Rikisstjórnin hefur lika
lagt á það áherzlu, að hér sé aðeins um óhjá-
kvæmilegar bráðabirgðabreytingar á skatta-
kerfinu að ræða, en á þessu ári muni fram-
haldsendurskoðun alls skattakerfisins eiga sér
stað, og stefnt verði markvisst að þvi, að á
næsta Alþingi verði sett skattalög, sem ætluð
séu til frambúðar.
Rikisstjórnin lofaði aldrei að dregið skyldi úr
tekjuöflun rikisins, enda fráleitt, þar sem
óleyst verkefni blasa nú við á öllum sviðum eft-
ir 12 ára ,,viðreisn”. Fjárþörfin kallar frá öll-
um sviðum þjóðfélagsins, og i fjölmörgum
málaflokkum hefur vandi undanfarandi ára
verið leystur með þvi einfaldlega að velta hon-
um yfir framtiðma. Þannig fara sérstakir
tekjustofnar til mikilvægra þarfa nú að mestu
leyti i afborganir og vexti af lánum, sem búið
er að vinna fyrir, og verður þvi að finna nýjar
tekjur nú, þvi að verkefnin verður að leysa.
Við þessar aðstæður er engin furða þótt rikis-
sjóði sé fjár vant, og auðvitað hækka beinir
skattar i krónutölu, þegar á heildina er litið.
En útgjaldaaukning f járlaga er að auki beinn
arfur frá fyrrverandi stjórn eða 2156 milljónir.
Það sem tilheyrir núverandi stjórn i útgjalda-
hækkuninni, eru 3.840 milljónir. Þar er um að
ræða framlög til framkvæmda og félagsmála,
hækkunar tryggingabóta og fl. Að auki bætast
svo við útgjaldaaukninguna hjá rikissj. 1296
milljónir, sem færðar voru af útgjöldum
sveitarfélaga yfir á rikissjóð með skattalaga-
breytingunum, en þar er alls ekki um nýjar
álögur á gjaldendur að ræða, heldur aðeins um
færslu milli skattheimtuaðila. En það situr illa
á þeim, sem orsakað hafa hina miklu fjárþörf á
öllum sviðum rikisframlaga með margra ára
vanrækslusyndum að deila á þá, sem ætla sér
að bæta þar úr.
— TK
Úr brezka tímaritinu THE EC0N0MIST:
Æ
Italir búa í raun og
veru við stjórnleysi
70 flokkar eða flokkabrot buðu fram í kosningunum 1968
KOSNINGAR hafa verið
boðaðar á ítaliu 7. mai i vor og
munu margir fagna þeirri ák-
vörðun. Stjórnmálafor-
ingjarnir eru búnir að keyra
allt i svo harðan hnút, aö
sennilega varð ekki hjá kosn-
ingum komizt. Leone forseti
rýfur þing og lætur efna til
kosninga fjórtán mánuðum
áður en lög bjóða.
Margir spá verulegri sveiflu
til hægri i itölsku kosningun-
um á vori komanda. Vist eru
margir ítalir uggandi um,
hvort takast megi að varð-
veita lög og reglu, og gildir
einu, hvort ógnin stafar frá
stjórnleysingjum, uppþotum
stúdenta eða herskáum verk-
fallsmönnum. Þessi uggur
getur komið fram i auknu fylgi
öfgasinnanna til hægri, eða
itölsku félagsmálahreyfingar-
innar, eins og flokkurinn
nefnir sig, en heima fyrir
gengur hann undir skamm-
stöfuninni MSI. Einveldis-
sinnar hafa gengið i kosninga-
bandalag við MSI, en saman-
lagt hafa þessir flokkar ekki
nema 31 af 630 þingsætum eins
og er. Óliklegt er þvi, að þeim
geti vegnað svo vel i kosn-
ingunum, að þeir hafi úrslita-
vald á hinu nýkjörna þingi.
SATT að segja getur enginn
vitað fyrir, hvert hugur ttala
kann að stefna á kjördegi, en
spár um væntanlegt fylgi
flokkanna leiða hugann ein-
ungis frá mikilvægari þáttum
stjórnmálanna.
1 fyrsta lagi er engin trygg-
ing fyrir, að úrslit kosning-
anna greiði úr núverandi flæk-
ju. Þau gætu meira að segja
gert hana enn erfiðari við-
fangs. Að loknum siðustu
kosningum, sem fram fóru
1968, var mynduð rikisstjórn,
sem ekki sat aö völdum fullan
mánuð. Þá tók við minnihluta-
stjórn, sem sat i sex mánuði.
Stjórnmálaforingjarnir
klömbruðu þá saman nýrri
samstjórn, fremur af sam-
eiginlegum ótta en sann-
færingu. Skipt var um ýmsa
ráðherra og nýr forsætisráö-
herra tók við, og þessi stjórn
sat að völdum fram undir lok
ársins 1971.
t ÖÐRU lagi er ekki gengið
til kosninga á ttaliu fjórtán
mánuðum fyrr en lög mæla
fyrir vegna þess, að almenn-
ingur krefjist kosninga yfir-
leitt, heldur af hinu, að stjórn-
málaleiðtogarnir i Róm hafa
ekki getað myndað rikis-
stjórn. Reginmunur er á þessu
tvennu.
Höfuðvandinn er fólginn i
þvi flókna tafli, sem fram fer,
þegar valið er i ráðherrastöð-
ur á ttaliu. Auðvitað er fjöldi
flokkanna undirrótin, en st-
jórnmálamennirnir mynda
óneitanlega flokkana.
1 kosningunum 1968 áttu yfir
sjötiu flokkar eða flokka-
deildir fulltrúa i framboði. Niu
flokkar fengu þingmenn
kjörna. Flokkur kristilegra
demokrata, sem er langfjöl-
mennastur i báðum deildum
þingsins, er klofinn i niu fylk-
ingar að minnsta kosti. Af
þessu leiðir, að foringjar
flokksins eru sifellt önnum
kafnir við að verjast þvi, að
keppinautunum til hægri eða
vinstri takist að leika á þá.
Litill timi verður þvi aflögu til
hinnar raunverulegu stefnu-
mótunar.
Leone forseti ttaliu.
ÞORFIN á rikisstjórn, sem
tekið getur ákvarðanir, er
ákaflega brýn. ttalskt efna-
hagslif er staðnað og verð
þjóðarframleiðsla jókst ekki
nema um einn af hundraði
árið sem leið.
Búið var fyrir langalöngu að
lofa nýrri og bættri löggjöf um
alþýðutryggingar, menntamál
og málefni launþega, en efndir
hafa farizt fyrir. Aðkallandi
þörf er á að breyta skrifstofu-
valdinu og draga úr áhrifum
þess. Þörf ttala fyrir rikis-
stjórn, sem getur i raun og
veru stjórnað, er ákaflega til-
finnanleg. Hvað gerist svo, ef
flokkarnir vilja ekki bæta úr
þeirri þörf eða geta það ekki
að kosningum afstöðnum?
ITALSKAR rikisstjórnir
hafa um nálega tiu ára skeið
verið myndaðar af miðflokk-
um meö stuðningi frá vinstri.
Þetta hefir jafnan verið laus-
tengd samvinna kristilegra
demokrata, — sem hafa lagt
til flesta ráðherrana, — og
sósialista, sósialdemokrata og
Republikana. Þegar þessir
flokkar stóðu saman i atk-
væðagreiðslum i þinginu gat
stjórn þeirra setið að völdum.
En játa ber, að sé dæmt eftir
árangri fremur en atkvæða-
greiðslum i þingsal, hefir
þessi mið/vinstri samvinna
gersamlega brugðizt ttölum.
Kyrrstaðan hefir verið arfur
hennar og einkenni og minnis-
varðinn um hana er núverandi
efnahags- og félagslegt öng-
þveiti.
SÝNI úrslit kosninganna 7.
mai i vor verulega fylgisaukn-
ingu hægriflokkanna gæti
verið ástæða til fyrir Leone
forseta og manninn, sem hann
felur tilraun til stjórnar-
myndunar, að breyta nokkuð
um. Ef til vill bæri þá fremur
að reyna mið/hægri en
mið/vinstri samvinnu.
En eins og nú er komið
skiptir marga Itali ekki
meginmáli, hvað væntanleg
stjórn er kölluð eða hvar i
stjórnmálalitrofinu hún stend-
ur fótum. Hitt er aðalatriðið
hvort hún getur stjórnað eða
ekki.
Hlutverk væntanlegs for-
sætisráðherra er ekki að full-
nægja kröfum stjórnmála-
foringjanna um valda- og
tignarstöður, heldur að kalla
til starfa hóp, sem getur unnið
saman og haft vald á nokkurn
veginn samstilltum meiri-
hluta i þinginu. Verði að
greiða þessa kosti þvi verði að
bjóða Frjálslyndum ráðherra-
sæti og fjölga ráðherrum
Republikana á kostnað Kristi-
legra demokrata, þá það.
EIGI að efna til nýrrar
stjórnarmyndunar, sem tekur
út fyrir mörk fyrri mið/vinstri
samvinnu, verða átökin um
mikilvægar ráðherrastöður
næsta hörð og sennilega harð-
ari en nokkru sinni siðan 1945.
Takist þetta ekki verður
árangurinn sennilega ný röð
skammlifra stjórna, sem ekki
reynast færar um að móta þá
stefnu og koma fram þeirri
löggjöf, sem mest riður á fyrir
italskt efnahagslif.
Þegar úrslit kosninganna
verða birt ætti Leone forseti
að brýna fyrir stjórnmála-
foringjunum, að þingræðinu
getur ekki hrakað óendanlega.
Þess vegna er fyllilega tima-
bært fyrir þá að draga úr
gagnkvæmum ásökunum. Að
undanförnu hafa allt of margir
taliö sig sjálfkjörna i ein-
söngshlutverkin á leiksviði
italskra stjórnmála.
Fylgi itölsku flokkanna við þrennar undangengnar kosningar til
fulltrúadeildar þingsins, talið i hundraðshlutum:
1958 1963 1968
Kristilegir demokratar 42,4 38,3 39,1
Kommúnistar 22,7 25,3 26,9
Sósialistar 1) 14,2 13,8
Sisialdemokratar 1) 4,5 6,1 14,5
Frjálslyndir 3,5 7,0 5,8
Republikanar 1,4 1,4 2,0
it. félagshreyfingin (MSI) 4,8 5,1 4,4
Einingarfl. öreiganna 2) 4,5
Einveldissinnar 4,8 1.7 1,3
Aðrir 1,7 1,3 1,5
1) Sósialistar og Sósialdemokratar höfðu kosningasamvinnu árið
1968 undir nafninu Samcinaðir sósialistar.
2) Þessi flokkur var myndaður eftir klofning Sósialistaflokksins
árið 1964.