Tíminn - 26.08.1972, Qupperneq 6

6
TÍMINN
Laugardagur 26. ágúst 1972
Bréf landbúnaðarráðherra til
Björns Matthíssonar
Hr. hagfr., Björn Matthiasson,
Scölabanka tslands,
Reykjavik.
Þvi miður átti ég ekki kost á þvi
að hlusta á þátt yðar ,,Um daginn
og veginn”, sem þér fluttuð i
Rikisútvarpinu 14. þ.m.
Vegna blaðaummæla, sem eftir
yður eru höfð úr þessum þætti og
umtals, sem mér hefur borizt til
eyrna, óskaði ég eftir þvi við
Rikisútvarpið s.l. föstudag, að fá
afrit af erindi yðar og það barst
mér nú i morgun. Eftir að hafa
kynnt mér erindið, bæri mér að
sjáifsögðu að þakka yður þá um-
hyggju, sem þér sýnið þeim
málaflokkum, sem ég fer með
sem ráðherra. Geri ég það að
sjálfsögðu, svo sem verðugt er.
Ég hef reynt að eyða i það eins
litlum tima og mögulegt hefur
verið, að gera athugasemdir við
ýmsar frásagnir af störfum
minum eða málaflokkum, sem ég
hef með að gera. Af þessum
sökum hef ég einnig farið mér
hægt út af frásögn yðar i áður-
greindu erindi, enda ekki átt kost
á að fá fullkomnar heimildir um
erindið fyrr en i dag. Ég get ekki
komizt hjá þvi að láta i ljósi
nokkra undrun yfir þeim vinnu-
brögðum, sem mér sýnist þér
Kjárntálaráðherra,
llalldór K. Sigurftsson,
Arnarhvoli.
Ég vil þakka yður kærlega fyrir
bréf yðar dagsett 21. ágúst, en
það barst mér daginn eftir og
svara ég þvi nú svo fljótt sem mér
er kostur. Hef ég farið þess á leit
við dagblaðið Timann að birta
bréf yðar svo og svar mitt.
i bréfi yðar ræðið þér þá skoðun
mina, að sjóðshalli rikissjóðs sé
óðelilega mikill á þessu ári og
stuðli að þenslu i eftirspurn i
landinu, sem betur hefði ekki ver-
ið. Hafði ég i erindi minu bent á,
að staða rikissjóðs gagnvart
Seðlabankanum verznaði um 850
millj. krónum meira i fyrra
helmingi ársins 1972 en á sama
tima ári áður. Þessi aukning á
árstiðabúndnum yfirdrætti rikis-
sjóðs i Seðlabankanum er miklu
meiri en svo að minu viti, að hún
verði skýrð með áhrifum 1.300
millj. króna hækkunar á útgjöld-
um rikissjóðs vegna sveitar-
félaga og sjúkrasamlaga.
Með orðum minum um Sjóðs-
stöðu rikissjóðs vildi ég láta koma
fram, að það eru ekki launahækk-
anir einar, sem hér á landi valda
verðbólgu, heldur hefur þenslu-
stefna stjórnvalda varðandi fjár-
reiður rikissjóðs haft þarna áhrif
á. Tók ég það skýrt fram i erindi
minu, að þetta vandamál sé fyrir
hendi hér á landi, hvaða rikis-
stjórn sem i hlut á. Megið þér á
engan hátt skilja orð min svo, að
ég sé að vega að yður eða núver-
andi rikisstjórn með þessum orð-
um, enda hafið þér sjálfur barizt
fyrir þvi, að ráðdeildar og hag-
sýni sé gætt i rikisrekstrinum. Af
þessum orsökum get ég ekki fall-
izt á, að samanburður minn sé
óheiðarlegur, ein*og þér látið að
liggja i bréfi yðar.
Siðastliðinn þriðjudag skrifaði
ég grein i Morgunblaðið, þar sem
ég geri landbúnaðarmál að um-
ræðuefni. Leiðrétti ég þar tölur,
sem ég fór rangt með i Rikisút-
varpinu i umræddu erindi. Vil ég
endurtaka þær tölur hér, svo þeir
lesendur Timans, sem ekki sjá
Morgunblaðið, geti sjálfir kynnt
sér málið. Hefði átt að vera svo:
Á árinu 1970 nam framleiðsla
landbúnaðarafurða samtals 3.673
millj. króna að verðmæti, reiknað
á þvi verði, sem bændur fá fyrir
framleiðsluna. Á sama ári voru
útgjöld úr rikissjóði tengd land-
búnaði 1.229 millj. króna. Þar af
voru útflutningsuppbætur 332
millj. króna, verðlagsuppbætur
innanlands 571 mitlj. króna, en
önnur útgjöld til landbúnaðar-
mála 326 millj. króna. Útgjöld
rikisins tengd landbúnaði hafa
hafið viðhaft, er þér sömduð þetta
erindi. Vil ég i þvi sambandi
nefna stöðu rikissjóðs við Seðla-
bankann, sem þér greinið frá á
milli áranna 1971 og 1972. 1 þvi
sambandi vil ég vekja athygli
yðar á þvi, sem ég taldi þó óþarft
vegna þeirra miklu umræðna sem
oröið hafa um breytingu á skatta-
kerfinu og tilfærslu á útgjöldum
milli rikissjóðs og sveitarfélaga,
og tæplega geta hafa framhjá
yður farið, að iltgjöldin sem rikis-
sjóður tók að sér vegna sveitarfé-
laga og sjúkrasamlaga, voru um
1300 milljón krónur, komu að
sjálfsögðu, svo sem önnur útgjöld
rikissjóðs hlutfallslega til fullra
framkvæmda á fyrra helmingi
ársins 1972. En teknanna, sem
aflað er til að mæta þessum út-
gjöldum, er nú aflað með tekju-
skatti, svo sem yður er kunnugt
um, sem ekki var álagður fyrr en
seint i júli eða fyrstu dagana i
ágúst. Er þvi augljóst að þessi
samanburður yðar er vægast sagt
ekki nákvæmur og nálgast það að
vera ekki heiðarlegur.
Þann þátt i erindi yðar er
sneri að efnahagsmálum skal ég
ekki ræða frekar, en vil hins veg-
ar senda yður upplýsingar
um þann þáttinn er varðaði
landbúnaðarmál. En áður en
þvi numið um þriðjungi af öllum
þeim brúttótekjum, sem bændur
fengu á þvi ári. Þessi heildarupp-
hæð, þ.e. 1.229 millj. króna, er
mjög nálægt niðurstöðu Rikisbók-
haldsins (1.206 - 1.247 millj.
króna) og Eramkvæmdastofnun-
ar rikisins (1.217 millj. króna).
1 erindi minu sagði ég ennfrem-
ur, að tölur fyrir 1971 iægju ekki
fyrir og voru þvi upplýsingar um
það ár ekki eins góðar og skyldi.
Siðan hafa mér borizt upp-
lýsingar um þetta efni. Eftir þvi
sem næst verður komizt, nema
útgjöld tengd landbúnaði 1971 um
2.360 millj. króna, en þar af eru
niðurgreiðslur á verðlagi land-
búnaðarafurða innanlands 1.550
millj. króna, útflutningsuppbætur
rúmar 400 millj. króna og önnur
útgjöld til landbúnaðarmála um
410millj. króna. Á árinu 1971 nam
landbúnaðarframleiðslan sam-
tals 4.568 millj. króna, sem þýðir,
aft útgjöld rikissjófts tengd land-
húnafti liafa árift 1971 numift tæp-
uin 52% af heildarframleiöslu-
verftmæti landhúnaftarafurfta.
Ég vil leggja rika áherzlu á, að
ég er ekki að nefna þessar tölur til
að uppmála bændur sem ein-
hverja ölmusuþiggjendur, heldur
vil ég með þessum tölum undir-
strika, að útgjöld tengd landbún-
afti eru komin úr öllu skynsam-
lcgu samhengi vift heildarútgjöld
rikisins og er brýn þörf á aft end-
urskofta þessi mál.
í bréfi yðar haldið þér þvi og
fram, að hinar gifurlegu niður-
greiðslur á landbúnaðarafurðum
komi landbúnaði hreint ekkert
við, heldur sé þetta ,,aðgerð i
efnahagsmálum”. Eins og ég
benti á i grein minni i Morgunbi.
á þriðjudag, er verð á land-
búnaðarafurðum aö niðurgreiðsl-
um slepptum nú orðið svo himin-
hátt, að þessar vörur væru mjög
siður seljanlegar, ef niðurgreiðsl-
urnar kæmu ekki til. Hræddur er
ég um, að neytendur mundu
spara við sig kaup á land-
búnaðarafurðum, ef smjörkilóið
væri komið á fimmta hundrað
krónur eða mjólkurlitrinn i nær
þrjátiu krónur, en það mundi
verðið vera, ef niðurgreiðslur
væru afnumdar. Þar að auki
verður rikisjóður að taka það fé
einhversstaðar, sem hann ver til
niðurgreiðslna á landbúnaðar-
afurðum, en það getur hann ekki
gert öðruvisi en með sköttum og
tollum. Þær álögur leggjast á alla
landsmenn, sem eru jú einn og
sami hópurinn og neytendur land-
búnaðarafurða. Fæ ég ekki séð,
að sú fullyrðing geti staðizt, að
niðurgreiðslur á verði landbún-
aðarafurða séu aðeins almennt
hagstjórnartæki, sem bændum
að upplýsingunum er komið, vil
ég láta i ljós undrun mina á þvi,
að maður með yðar þekkingu og i
yðar starfi, skuli leyfa sér svo
fráleita hluti að halda þvi fram,
að niðurgreiðslur, sem gerðar eru
sem aðgerð i efnahagsmálum og
ekki tileinkuð einum atvinnuvegi
öðrum fremur, séu framlag til
landbúnaðar. Ég hef hins vegar
beðið rikisbókhaldið að taka fyrir
mig sundurliðaða greinargerð úr
rikisreikningi 1970, um framlag
til landbúnaðar og framlag til
niðurgreiðslna það ár. Getið þér
af þvi séð, hvað þér hafið verið
langt frá raunveruleikanum i frá-
sögn yðar i þeim tölum, sem þér
notuðuð i áðurgreindu erindi. Þar
sem að þér lögðuð þær til grund-
vallar við samanburö á tekjum
bændastéttarinnar og annarra
stétta, samanber þetta: „Til
samanburðar skal geta þess, að
brúttótekjur á framteljanda i
Reykjavik námu 271 þúsundi
króna árið 1971 eða réttum 3/4 af
meðalstyrk úr rikissjóði á hvern
bónda i landinu ” og slik frásögn
gæti haft alvarlegar afleiðingar á
skoðanir manna og umræður um
þessi mál, svo sem fram hefur
komið i blööum, leyfi ég mér að
fara þess á leit við yður, að þér
birtið opinberlega leiðréttingu á
þessum missögnum yðar.
Reykjavik, 21. ágúst 1972.
Ilalldór K. Sigurftsson.
komi ekki til góða umfram aðra.
Til að sjá þetta enn betur, er
heppilegt að hugleiða, hvað
mundi gerast, ef allar niður-
greiðslur á landbúnaðarafurðum
yrðu afnumdar. Mundi þá sala á
öllum landbúnaðarafurðum ef-
laust dragast stórlega saman,
nema hugsanlega á nýmjólk.
Safnast mundu miklar birgðir af-
urða, sem siðar yrði annaðhvort
að fleygja eða selja til útlanda
fyrir gjafverð. Á þessu sést i hve
mikinn vanda landbúnaðurinn er
kominn og hversu óhugnanlega
bændureru orðnir háðir fjárútlát-
um rikisins.
1 bréfi yðar óskið þér þess, að
ég leiðrétti fyrri tölur minar um
það, hve útgjöld rikisins tengd
landbúnaði séu á hvern bónda i
landinu. Er mér ljúft að gera það.
Miðað við, að bændur séu 4.900 á
öllu landinu, hafa slik útgjöld
numið 251 þúsundi kr. á hvern
bónda árið 1970. Er þetta næstum
eins há upphæð og brúttótekjur á
hvern framteljanda i Reykjavik á
sama ári, en það meðaltal nam
271 þúsundi króna. Þá verð ég og
að bæta þvi við, að á árinu 1971
voru Kunisvarandi útgjöld rikis-
ins til landbúnaftarmála komin i
um 180 þús. krónur á hvern bónda
og höfftu þannig nær tvöfaldast á
einu ári.
Yður er eflaust kunnugt um, að
Framkvæmdastofnun rikisins
hefur birt bráðabirgðaniðurstöð-
ur þess efnis, að nær 13% af
vinnuafli landsmanna hafi árið
1969 starfað við landbúnað, en
aftur á móti skili þessi atvinnu-
grein ekki nema 7,5 % af þjóðar-
framleiðslunni. Á sama ári er tal-
ið, að meðalvinnuaflsafköst i
landbúnaði hafi ekki verið nema
59,7% af meðalafköstum fyrir
þjóðarbúið i heild. Vert er að bæta
þvi við, að sömu heimildir (OECD
Economic Survey, Iceland,
March 1972 með tölum frá Fram-
kvæmdastofnun rikisins) sýna, að
vinnuaflsafköst i sjávarútvegi og
fiskvinnslu eru 16,2% yfir meðal-
tali þjóðarbúsins, eða með öðrum
orðum nær tvöföld á við afköst i
landbúnaði.
Ég tel. að sú stefna i land-
búnaðarmálum. sem hér hefur
verið rekin undanfarna þrjá ára-
tugi, eigi höfuðsökina á þvi, að nú
sé svona illa komið fyrir landbún-
aðinum. Vænti ég þess eindregið,
sem og allir bændur hljóta að
gera, að þér beitið yður fyrir þvi
i ráðherratið yðar, að með gjör-
breyttri stefnu i landbúnaðarmál-
um, verði bændum aftur gefinn
kostur á að skila sinum fulla skerf
i framleiðslu landsmanna, frjáls-
ir og óháðir gjafmildi rikisins.
Meft vinsemd og virftingu,
Reykjavik, 23. ágúst, 1972.
Björii Matthiasson.
Svar Björns Matthíssonar
Stytta Ríkarðs Jóns-
sonar myndhöggvara
Fyrir allmörgum árum hófu
tiu menn fjársöfnun til þess að
láta gera styttu af Jónasi
Jónssyni frá Hriflu. Fengu
þeir Rikarð Jónsson mynd-
höggvara til þess að gera
styttuna.
Nú eru fjórir forgöngu-
manna þessa máls látnir —
þeir Bjarni Bjarnason á
Laugarvatni, Helgi Bene-
diktsson i Vestmannaeyjum.
Helgi Þorsteinsson fram-
kvæmdastjóri og Hilmar
Stefánsson bankastjóri. Lifs
eru þeir Albert Guðmundsson,
Halldór Sigfússon, Hjálmtýr
Pétursson, Jón ivarsson,
Sigurjón Guðmundsson og
Þórir Baldvinsson.
Þeir hafa ákveðið að leiða
þetta mál til lykta eins og
meðfylgjandi plagg ber með
sér.
ÁVARP
Það leikur ek-i á tveim tung-
um, að Jónas Jónsson frá
Hriflu var það, sem kallast má
maður aldarinnar —
mikilmenni, sem gnæfir hátt
yfir samtið sina. Jónas Krist-
jánsson, forstöðumaður hand-
ritastofnunarinnar, kemst svo
að orði um hann, að hann hefði
verið „afkastamesti rit-
höfundur Islands frá upphafi
bókaldar allt til þessa dags”.
Rikarður Jónsson mynd-
höggvari gerði styttu af Jónasi
ári fyrir andlát hans, og sat
hann sjálfur fyrir hjá lista-
manninum. Styttan er tákn
brautryðjandans, sem stigur
fram á sviðið á fyrstu áratug-
um aldarinnar, frábær að allri
gerð, og voru báðir, listamað-
urinn og Jónas sjálfur, mjög
ánægðir með hana.
Það voru tiu menn, sem
gengust fyrirþessu og er okk-
ur, sem eftir lifum, áhugamál,
að fyrirætlanir okkar verði til
lykta leiddar á meðan Rikarðs
Jónssonar nýtur við. Hann er
nú 84 ára, en þó enn við sæmi-
lega heilsu, og hefur fullan
hug á að geta lokið við þetta
verk.
Margir munu eflaust vilja
hýsa Jónas Jónsson frá Hriflu,
til dæmis opinberar stofnanir
og samvinnuhreyfingin, sem
hann helgaði svo mikið af lifi
sinu og starfi.
Einstaklingar og félags-
samtök, sem vilja láta fé af
hendi rakna til styttu af Jónasi
Jónssyni, gerðri samkvæmt
mynd Rikarðs Jónssonar, geri
svo vel að útfylla með
fylgjandi eyðublað:
Nafn:
Heimilisfang:
Fjárhæö:
Peningarnir sendist með
þessum miða til Samvinnu- Fyrir hönd
banka Islands Háaleitisbraut framkvæmdanefndar
68, Reykjavik. Hjálmtýr Pétursson.