Tíminn - 26.08.1972, Side 9

TÍMINN
Laugardagur 26. ágúst 1972
Laugardagur 26. ágúst 1972
TÍMINN
iii d ef*i iii M
................IhÍIIÍii ■■ImimmiiHiilllaiiiiillii
INGÓLFUR DAVÍÐSSON:
Komíð að
Laugarvatni
Langferöabíllinn ekur aö kveldi
austur aö Laugarvatni. Kjarni
farþeganna aö þessu sinni eru
húsmæörakennaraskólastúikur
aö koma úr sumarfrii. Þær eru
brúnar og sællegar og syngja ætt-
jaröarljóð.
Að morgni vakna ég við barns-
grát. Tvær stúlknanna eiga
þriggja mánaða ungbörn, sem
barnfóstra gætir. Feðurnir dug-
legir námsmenn og allt i
lukkunnar velstandi. Börnin eru
i'ærð inn á dagstofugólfið og
mynduð saman. Drengurinn
tekur i arm telpunnar, en hún
stjakar við honum. Kannski
verða þetta hjón segir einhver.
Hver veit, ekkert hefðum við á
móti þvi, segja mæöurnar bros-
andi.
Bráttersetzt að morgunhress-
ingu, en fyrst sunginn morgun-
söngur. Stúlkurnar velja sálm til
skiptis. Þetta er íallegur siður og
ég minnist þess, er við nemendur
söfnuðumst saman á sal hvern
morgun til söngs i gagnfræða- og
menntaskólanum á Akureyri.
Að loknum söng og árbit taka
stúlkurnar til, og siðan er farið i
gönguferð að læra að þekkja
jurtir og safna þeim. Það er
hægur andvari og sól skin i heiði.
Við höfum tvo daga til söfnunar
og göngum upp i skógarhliðina og
niður að vatninu og út um mýrar.
Nemendur safna jurtum i plast-
poka, þannig haldast þær
óskemmdar, þangað til heim er
komið. Þá eru jurtirnar lagðar til
fergingar i dagblöð milli tveggja
þykkra krossviðarfjala. Sumar
pressurnar eru vel útbúnar með
ólum eða skrúfaðar saman. En
hægt er lika að nota bara lausar
íjalir og leggja þungan stein ofan
á. Um að gera að hafa nóg dag-
blöð, nóg til skiptanna, þvi að
fyrst i stað þarf að skipta daglega
um pappir á jurtunum.
Pappirinn drekkur i sig safa úr
þeim. Það má laga jurtirnar svo
að þær breiði sem bezt úr sér,
þegar skipt er um i fyrsta sinn.
Nú var brakandi þurrkur, svo að
jurtirnar þornuðu fljótt.
Stúlkurnar höfðu byrjað að safna
fljótlega eftir að þær komu austur
i vor, og voru þegar byrjaðar að
lima vel þurrkaöar jurtir á stinn
pappirsspjöld. Sögðu þær for-
eldra sina hafa orðið steinhissa á
þvi, hve margar jurtir þær
þekktu, er þær komu heim i
sumarfriinu. Nú sjáum við
fegurð og fjölbreytni gróðursins
mun betur en áður, og það er
sannarlega gaman að þvi.
Heima i skólanum beið græn-
meti á borðum, ræktað á
slaðnum. Stúlkurnar hafa hver
sinn reil að annast, og læra undir-
stöðuatriði garðyrkju. Við
fengum salat og spinat, hreðkur,
blómkál, gulrætur, grænkál i súr-
mjólk, tómata, gúrkur,
steinselju og sólselju, ásamt
heimabökuðu rúg- og heilhveiti-
brauði, og kaffi, tei og mjólk.
Þetta var herramanns-
matur. Annan dag fengum við
silung úr Apavatni og grasa-
mjólk. Fjallagrösin höfðu nem-
endur nýlega tint uppi á Hvera-
völlum — og fengið miklar
birgðir.
Silungurinn i Apavatni er
frægur frá fornu fari. í þætti
Sighvats skálds segir m.a.: ,,1
Apavatni er fiskveiði mikil. Þeir
sátu á isnum og sáu fram koma
mikinn fisk og fagran og gátu eigi
veiddan. Þar var á vist Aust-
maður nokkur, vitur maður og
dæmafróður. Bað hann Sighvat
fara á vatnið og bjó til veiðarfæri
hans. Dró Sighvatur hinn fagra
fisk og er þeir komu heim var
soðinn fiskurinn. Þá mælti Aust-
maður að Sighvaiur skyidi fyrst
eta höfuðið af fiskinum og kvað
þar vit hvers kvikindis fólgið.
Sighvatur át höfuðið og allan
fiskinn og þá kvað hann visu
þessa: ,,Fiskur gengur oss að
óskum” o.s. frv. (sjá þátt hans).
Gerðist Sighvatur siðan mikið
skáld og var i miklu áliti við hirð
Noregskonungs.
Tveir litlir silungshausar úr
Apavatni komu á borð hjá okkur,
og voru stúlkurnar ekki seinar að
gripa þá og eta!
Eftir matinn skoðaöi ég vel
hirta garðreiti nemendanna. Auk
matjurtanna, sem þegar eru
nefndar, uxu þar kartöflur, rófur,
hvitkál, blöðrukál, rauðrófur,
silfurblaðka, graslaukur, karsi,
mustarður, garðakerfill, spergil-
kál og pastinakk. Nemendurnir
munu breiða út þekkingu á
garðrækt og notkun ýmissa
kryddjurta. Það væri m.a.
verðugt viðfangsefni að kenna
þjóðinni að meta og eta grænkál.
Það er harðgerðast og fjörefna-
rikast allra káltegunda. Getur
þrifizt á hverju byggðu bóli á
tslandi, þolir talsvert frost og
getur þvi staðið úti fram á vetur.
Mörg börn eru sólgin i það hrátt,
rifið eða saxað, t.d. með súr-
mjólk. Lika er það
ágæu i súpur eða matreitt sem
spinat. Og silfurblöökuna
ættuð þið að reyna, hún er lika
harðger. Góð sem spinat og blað-
leggirnir einnig i súpu með kjöti,
þegar liða fer á sumarið.
Sólscijan(dillan) er prýðileg með
sildarréttum o.s. frv. ,,úr mörgu
er að velja”, segir Vigdis skóla-
stjóri. Hún ljómar af hreysti, ný-
komin úr gönguferð til Þingvalla.
Bæði fjölær blóm og sumar-
blóm eru ræktuð við húsið
..Lindina”, sem Ragnar Ásgeirs-
son lét byggja á ráðunautsárum
sinum. Humall og mariuklukka
klæða veggina grænum skrúða á
sumrin. Vel leit út með berjatekju
i ribsrunnunum úti fyrir, og stór-
vaxnar bjarnarklær(Heracleum)
breiddu út hvita risavaxna blóm-
sveipina. Bjarnarkló vex hér og
hvar á Laugarvatni. hún er
sannarlega mikilfengleg, en ekki
ætti að handfjatla hana mikið,
þvi að sumir frá útbrot af þvi
Við gengum lit að Eyvindar-
tungu i grasaleit, og sáum
álengdar 19 manna riddarasveit
Þorkels bónda. Ekki sást
jóreykur, þvi að ..leigu-
knaparnir” fóru fetið og sátu
stifir sem styttur i söðlunum.
enda flestir útlendir ferðamenn.
sem sennilega hafa ekki komið á
bak islenzkum hesti fyrr.
Við vikum lika upp i skóginn
til að skoða tré og blómgresi.
Talsvert var niðurtrampað eftir
verzlunarmannahelgina, en
ömurlegt var að sjá, hvernig um-
gengni of margrá hafði verið, þótt
ekki virtist um verulegar
skemmdir á trjánum að ræða.
Þarna var eftir skilið ótrúlega
mikið af rusli, matarleifum alls
konar, flöskum og flöskubrotum,
niðursuðudósum, klútum og fleiri
spjörum, hitabrúsum, plasti,
pappir og jafnvel tjaldbotnum.
Nokkrir höfðu auðsjáanlega haft
að leik að vefja löngum ræmum
af klósetpappir utan um greinar
trjáa og runna og teygt sig hátt til
þess.
Mannfjöldinn var mikill, svo að
erfitt hefur verið að hafa gát á
öllu — og búa svo mörgu fólki
sæmileg skilyrði. Langflestir
ganga vel um, en ekki þarf marga
„gikki i veiðistöð” til að setja
leiðinlegan blæ á samkomu og
umhverfi. Þaö verður mikið verk
að hreinsa til i skóginum og við
tjaldstæðin.
Út hliðina sáum við yfir hjól-
hýsaþorpið og yfir friðsælt
vatnið. Róðrarbátar fást til leigu
en vélbátar munu bannaðir, sem
betur fer. Menn reru um vatnið og
nutu veðurbliöunnar. Margir
horfðu yfir til Heklu og ræddu
um, hve lengi sú gamla mundi nú
sitja á strák sinum. „Hamförum
hættu i hundrað ár tröll,” var eitt
sinn kveðið.
BORG í SKJÓLI
TRJÁNNA
Ljáið mér rúm fyrir tvær eða
þrjár athugasemdir við greinina,
Tré i skjóli borgarinnar, sem ég
hafði mjög gaman af að lesa og
eins af myndum þeim, sem grein-
inni fylgdu. (Timinn 22. ág. 1972.)
Þorvaldur Thoroddsen segir
svo i Lýsingu íslands að trén,
álmur og hlynur, við Laufásveg 5
séu gróðursett 1888. 1 greininni
segir 1886. Þetta skiptir litlu máli,
en til gamans má geta þess, að
hann fékk trén hjá tengdamóður
sinni, Sigriði Bogadóttur, konu
Péturs biskups. Hún hafði fengið
trén frá Skotlandi, en svo þrýtur
upplýsingarnar.
Álmurinn við Túngötu 6 er að
likindum jafngamall álminum i
gömlu gróðrarstöðinni, og hann
er yngri en 70 ára. Ég hef tekið
borprufu úr stofni hans og talið
árhringi. Tel ég liklegt að hann sé
gróðursettur nálægt 1910, en þori
ekki að fullyrða neitt ákveðið ár. t
sambandi við álm má geta þess,
að á f jölmörgum stöðum hér i bæ,
einkum við hús, sem reist voru á
timabilinu 1935 til 1939, eru til
fallegir álmar, ættaðir frá Beiarn
i Noregi, én þar er nyrsti vaxtar-
staður álms i heiminum. Einn sá
fallegasti er við hús á Karlagötu'
og er yfir 11 m á hæð.
Sagan um askinn á Laufásvegi
43 á sér enga stoð. Ragnar Ás-
geirsson plantaði honum 1928 á
meðan hann var forstöðumaður
gróðrarstöðvarinnar i Reykjavik.
Ég kom hvergi þar nærri, var er-
lendis við nám um þær mundir,
og sá ekki askinn fyrr en einhvern
tima á árunum eftir 1940. Mér
þótti þá strax vöxtur hans og
þroski með ólikindum, enda van-
trúaður á ræktun asks hér á landi.
Allir þeir, sem ég hafði séð fram
til þessa, lifðu kramarlifi og gátu
Hákon Bjarnason
hvorki lifað né dáið. En þetta
varð til þess, að eftir striðið aflaði
Skógrækt rikisins sér fræs af aski
frá nyrztu vaxtarstöðum hans i
Noregi. Tré af þvi fræi virðast lifa
góðu lifi i Fljótshliðinni og eru nú
allt að fjórir metrar á hæð.
Ég brosti með sjálfum mér
þegar ég las undirskriftina að
myndinni af reyniviðunum á
Mýrargötu, en þar vaxa tré i
skjóli borgarinnar. Hins vegar
hefði greinin allt eins getað heitið
„Borgin i skjóli trjánna,” þvi að
vindar og stormar mundu miklu
harðari hér i borg, ef það
værienginn trjágróður við hús og
meðfram götum. Sennilega þyrfti
aldrei að sópa göturnar i Reykja-
vik, ef þar væru engin tré.
Með þökk fyrir góðar myndir og
ágæta grein. Hákon Bjarnason.
Getur líf leynzt á bak við þessa mekki?
Skyldi annars leynast lif á þess-
um hnetti, sem við sjáum þarna,
umvafinn gasskýjum? Getur
hugsazt að hann sé byggður á ein-
hverjum verum, kannski skyni
gæddum?
Það er náttúrulega erfitt að
segja blákalt nei við svona spurn-
ingu. Myndin sú arna er tekin i
þrjátiu og sex þúsund kilómetra
fjarlægð, og það er auðvitað
drjúgur spölur. Hins vegar er
með öllu ógerlegt að sjá þar nokk-
ur merki lifs. Andrúmsloftið um-
hverfis þennan hnött er aðeins
þunnt lag, ekki þykkara en nokk-
ur hundruð kilómetra, og i þvi er
mikið af köfnunarefni, allt að 78%
og eitthvað 20% súrefni. Þessi
hnöttur geislar frá sér nokkrum
hita, þar eru öflug segulsvið og
mikil geislavirkni á yfirborði,
sem mælir gegn þvi, að þar leyn-
ist lif.
Það er von, að svona hnöttur sé
skoðaður af talsverðri forvitni og
ekki umsvifalaust gleypt við
þeirri kenningu, að þar kunni lif
að hafa þróazt. Visindin verða að
hafa vaðið fyrir neðan sig og efa
það sem efað verður. Annars
væru þau engin visindi.
Eneftirá að hyggja: Myndin er
af jörðinni okkar, og við hér niöri
höfum lengi staðið i þeirri trú, að
hér sé lif og við eitthvað meira en
draumur i huga einhverra undra-
vera, sem enginn kann skil á.
Einmitt um þessar mundir
skelfumst við það mest, að við
mannskepnurnar, sem þykjumst
allri skepni annarri æðri á jörð-
inni, séum að tortima sjálfum
okkur og öðrum með taumlausri
græðgi og illri sambúð við allt,
sem lifir og hrærist, og siðast en
ekki siztað kæfa allt, sjálfa okkur
og annað i okkar eigin sóðaskaD.
Stefán Jónsson prentsmiðjustjóri:
Beinu skattarnir
kjaramálin
Mikið hefir verið rætt og ritað
um skattamálin s.l. 8 mánuði. Er
það að vonum, þvi á siðasta Al-
þingi voru afgreidd ný skattalög,
sem kunnugt er. Á grundvelli
þessara laga liggja nú fyrir skatt-
skrár þessa árs. Eftir að skatt-
skrárnar komu út, var með
bráðabirgðalögum gerð sú breyt-
ing á skattalögunum, að skatt-
frjáls persónufrádráttur um 10
þúsund lifeyrisþega var hækkað-
ur um ca. 40%. Að sjálfsögðu
sannar þetta, að núgildandi skatt-
visitala er röng og óraunhæf, og
verður hún þvi að breytast i sam-
ræmi við áhrif bráðabirgðalag-
anna fyrir næsta skattár, enda
úrelt vegna almennt hækkandi
tekna manna að leggja beina
skatta á almennar og hóflegar
framfærslutekjur.
Fyrirliggjandi skattskrár árs-
ins 1972 verða að skoðast i þvi
ljósi, sem þær eru i eftir áhrif
bráðabirgðalaganna. Er nýju
skattalögin voru sett, var þvi lýst
yfir af rikisstjórninni, að þau
þýddu hækkaða skattbyrði á þá,
er hefðu breiðust bökin, en á þeim
bökum, er væru mjó og gömul,
myndi skattbyrðin léttast. Slik yf-
irlýsing gefur tilefni til að sem
flestir renni augum yfir skatt-
skrárnar og reyni að gera sér
grein fyrir, hvað felist i þessari
yfirlýsingu i framkvæmd. Ég hefi
reynt að gera þetta, að þvi er
snertir skattskrá Reykjavikur.
Virðist mér flokkun gjaldenda,
samkvæmt þessari reglu, vera i
aðal atriðum þannig:
Skattgreiðendur með mjóu bök-
in eru : Um 70% af lifeyrisþegum,
álika stór hundraðshluti af at-
vinnurekendum, þvi nær allir
námsmenn, takmarkaður hluti
verkamanna og skrifstofumanna,
verulegur hluti skattsvikara, eða
aðila, sem skattalög virðast ekki
ná til.
Skattgreiðendur með breiðu
bökin, samkvæmt skattskránni,
eru i megin atriðum hinir svo
kölluðu launamenn. Það eru
menn, sem semja við aðra um
laun sin og önnur kjör. í þessum
flokki eru áberandi ýmsir þeir,
sem semja við f jármálaráðuneyt-
ið, borgaryfirvöld, sjúkrasamlög
og aðrar opinberar stofnanir. Það
er þvi ekki laust við að mönnum
finnist, að hið opinbera búi til
breiðu bökin áður en þau eru not-
uð fyrir skattbyrði. Sannar slikt
meðal annars hið órofa samband
sem er milli beinna skatta og
hinna svo kölluðu kjaramála.
Hér á eftir verða rædd nokkur
þau atriði, sem litt eru rædd en
tengja saman skattamál og
kjaramál og gera þau óaðskiljan-
leg. Áður vil ég þó taka fram, að
ég tel formið á hinum nýju
skattalögum til mikilla bóta frá
þvi sem áður var, þar með talin
lögin um útsvör og fasteigna-
gjöld. Hitt er svo annað mál, sem
ég fer ekki dult með, að ég tel
skattfrjálsan persónufrádrátt of
lágan og tekjuskattsbyrðina of
þunga á allar þær launatekjur,
sem háðar eru samningum. Þetta
munu flestir launþegar sammála
um, og telja að þessi atriði þurfi
að laga i talvert rikum mæli með
tilfærslu milli beinna og óbeinna
skatta.
Skattalög geta gjör-
breytt gildandi
kjarasamningum
Þvi hefir verið lýst yfir af fyrr-
verandi og núverandi ráðherrum,
að nettótekjur manna á árinu
1971, er námu 500 til 600 þúsund
krónum, eigi ekki ao skattleggj-
ast úr hófi. Þetta þýðir, að svipað
gildir um tekjur á árinu 1972, er
nema 700 tii 800 þúsund krónum.
Fróðlegt er að gera sér grein fyr-
ir, hvernig þessar tekjur skiptast,
samkvæmt hinum nýju skattalög-
um, og er þá gert ráð fyrir
óbreyttri skattvisitölu og áætlað-
ur 10% munur á brúttótekjum og
nettótekjum. Dæmi um þetta eru
þannig, og eru þá fasteignagjöld
ekki talin með:
Barnlaus hjón með 800 þúsund
krónur i nettótekjur greiða i út-
svar og tekjuskatt kr. 342.835, 00,
eða 43% af tekjunum. Ráðstöfun-
artekjur hjónanna eru þvi kr.
457. 165,00. Ef nettótekjurnar
hefðu verið 600 þúsund krónur,
nemur útsvarið og tekjuskattur-
inn 38% af tekjunum, sem þýðir
að ráðstöfunartekjurnar eru kr.
370. 245,00.
Einstaklingur, sem hefir sömu
tekjur og hjónin sem dæmið er
um, greiðir i tekjuskatt og útsvar
47% af nettótekjunum, kr. 800
þúsund. Eftir eru þá til ráðstöfun-
ar skattgreiðandans kr.
423. 835,00. Ef nettótekjurnar
hefðu verið kr. 600 þúsund, greiðir
einstaklingurinn 44% i nefnda
skatta. Eftir verður þá til ráðstöf-
unar kr. 336. 915,00.
Þessi dæmi nægja til að spyrja :
1. Hafi skattbyrðin verið vægari
er viðkomandi samdi um sin laun,
getur hann þá lengi sætt sig við,
að kjarasamningi sinum sé kast-
að út i horn af hinu opinbera, sem
máske er hinn samningsaðilinn,
en i stað hans komi skattaiög,
sem efnislega gjörbreyta gildandi
kjarasamningi? 2. Hvað verður
eftir af ráðstöfunartekjum laun-
þegans, samkvæmt framan-
greindum dæmum, til að auka
spariféð i landinu, og eru þó fram
angreind dæmi miðuð við allháar
tekjur? 3. Hvaða málefnaleg rök
eru fyrir þvi að hafa i öllum
kjarasamningum ógildingar-
ákvæði ef gengisskráningu er
breytt, en láta slikt ákvæði ekki
ná til beinu skattanna? Þannig
mætti halda áfram að spyrja til
sönnunar þvi, að skattamál og
kjaramál verða ekki aðskilin án
þess að sniðganga allt málefna-
legt raunsæi.
Þáttur hins opinbera
i kjaramálunum
Fyrir um það bil tveim árum
gerði Þórarinn Þórarinsson al-
þingismaður fyrirspurn á Alþingi
um skiptingu greidds launaskatts
milli hins opinbera og annarra.
Samkvæmt svörum við þessari
fyrirspurn má áætla, að hið opin-
bera greiði minnst 1/3 af öllum
launaskattsskyldum launum i
landinu. Vitað er og, að hið opin-
bera hefir bæði bein og óbein
áhrif á flesta aðra kjarasamninga
en sina á hinum svo kallaða
frjálsa vinnumarkaði. Af þessu er
Ijóst, að hið opinbera er forustu-
aðili vinnuveitenda um alla
kjarasamninga. Siðustu kjara-
samningar og lög, sem þeim voru
tengd, sanna og þetta.
Um leið og bent er á þetta, er
ástæða til að leiðrétta slagorð
eins og „frjálsa samninga á
vinnumarkaðinum”. Slikir samn-
ingar hafa um langt skeið ekki
verið frjálsir, fremur ættu þeir að
kallast nauðarsamningar. Ég
segi þetta af þvi, að ég get ekki
viðurkennt, að verðbólgusamn-
ingar séu annað en nauðarsamn-
ingar. Ég hefi i það piiii'nsta s.l. 10
ár litið þannig á undirskrift mina
undir kjarasamninga. Flestir
munu að sjálfsögðu gera mun á
raunhæfum kjarasamningum og
augljósum verðbólgusamningum,
enda fela beinir verðbólgusamn-
ingar ekki i sér neina kjarabót,
nema siður sé. t þessu sambandi
viðurkenni ég fúslega, að rikis-
stjórn getur verið neydd til, að
loknum verðbólgusamningum, er
hún og aðrir gera, að rifta efnis-
lega slikum samningum með
skattalögum, eða framkvæmd
skattalaga. Hitt viðurkenni ég
ekki, að þessi aðalatriði efna-
hagsmálanna megi ekki ræðast
opinberlega, enda er ég sann-
færður um, að sli :t gæti haft
raunhæfa þyðingu. Framámenn
launamannasamtakanna þurfa
stuðning i opinberum umræðum
um kjaramálin, ef þeim á að vera
fært að hverfa frá augljósum
verðbólgukröfum og takmarka
sig við raunhæfar kjarakröfur.
Án hófs i beinum sköttum, eru
launasamningar litt raunhæfir.
Þetta hlýtur öllum að vera ljóst,
enda vaxandi kröfur um skatt-
friðindi i sambandi við kjara-
samninga.
Ilvað er 40 stunda
vinnuvika, og hver
eru áhrif iðjuleysis?
Vinna er lif. Iðjuleysi er dauði.
Mikil fri skapa margþætt vanda-
mál. Likamleg þrælkun er úrelt i
nútima þjóðfélagi. Andleg
áreynsla fer hins vegar vaxandi
og gefur verðmæti i askana i rik-
ari mæli en áður var. Þeim mönn-
um fer nú ört fækkandi, er vinna
störf, sem fela i sér mikla lfkam-
lega áreynslu. Þessi atriði verður
að hafa i huga i sambandi við mat
um, hvað sé hæfilegur vinnutimi.
öllum aðilum er ljóst, nema
máske isl. stéttarfélögum, að til
vinnutima má aldrei telja fri-
tima. Ef fritimar eru taldir
vinnutimar, veit enginn hver
vinnutiminn er. Með slfkri blekk-
ingu i lögum eða samningum
mætti breyta öllum vinnutimum i
fritima en halda þó áfram að
kalla þá vinnutfma. Af þessum
sökum eru kjarasamningar um
vinnutimann hjá okkar ná-
grannaþjóðum miðaðir við „eff-
ektivan” vinnutima, en ekki
neinn kokkteil af vinnutima og
fritima.
Um s.l. áramót var vinnutim-
inn (effektivur) i Danmörku,
Noregi og Sviþjóð frá 40 1/2 klst. á
viku til 41 klst. 1 desember s.í.
voru sett lög um vinnutimann hér
á tslandi. Lögin heita Lög um 40
stunda vinnuviku, en nafn það er
rangt, þvi að lögin eru um vinnu-
viku, sem er 37 klst. og 5 minútur.
Er þetta lengsta vinnuvikan, en
margar aðrar vinnuvikur eru
styttri vegna lögboðinna og um-
saminna fridaga. Við fridaga
bætast og umsamin sumarleyfi.
Samkvæmt lögunum virðast dag-
vinnustundir ársins 1972 vera
1.684,eða ca. 32 1/2 klst. á viku að
meðaltali. Þetta þýðir, að kaup-
greiðsluvikan gefur 32 1/2 klst. og
kaupgreiðslumánuðurinn 140 klst.
Með þvi að deila vinnustundum
ársins i árskaupið fæst að sjálf-
sögðu kaup hverrar dagvinnu-
stundar.
Löngu áður en lögin um vinnut.
styttinguna voru sett, hafði stór
hluti launamannasamtakanna
samið um þann vinnutima, sem
lögin ákveða. Lögin eru og sett
samkvæmt ósk og kröfu launa-
manna. Það er þvi engum vafa
undirorpið, að það eru launa-
mannasamtökin i landinu, sem
eiga sökina eða heiðurinn af þvi,
að vinnutiminn hér er nú almennt
um 10% styttri en hjá öðrum þjóð-
Stefán Jónsson
prentsmiðjustjóri.
um. Lögin, sem núverandi rikis-
stjórn setti um vinnutimann,
tryggja meira jafnrétti i þessu
efni en fyrir var, en fyrrverandi
rikisstjórn skapaði fordæmið, og
jafnframt það misrétti, sem lögin
leiðrétta. Það er þvi rangt að
saka núverandi rikisstjórn um
áhrifin af hinni vafasömu vinnu-
timastyttingu. Hitt er svo annað
mál, hvort hér er um arf að ræða
sem neyðir núverandi ríkisitjlru
til að framkvæma þá launaskcrt-
ingu með sköttum, sem vinnu-
timastyttingin skapar vegna
skertrar samkeppnisaðstöðu við
aðrar þjóðir.
Þjóðfélagsvandamálin eru
mörg. Sum þeirra vandamála
skapast meðal annars af mikilli
vinneyzlu, notkun eiturlyfja, slys-
um og mislukkuðu skemmtana-
lifi. Allt það, sem hér er nefnt, á
sér aðallega stað i fritimum. Það
er þvi mikill misskilningur, að si-
aukin fri skapi öllum bætt lifsskil-
yrði og betri efnahag. Sönnu nær
er, að slikt geti verið öfugt. Með
tilliti til þessa, og einnig þess,
sem áður er sagt, ætla ég, að rétt
væri fyrir tslendirga aö nema
staðar i bili með kröfur um aukna
vinnutimastyttingu. Allir vita, að
i einu ári eru 8.760 klst. Ef vinnu-
timinn er 1.684 klst. á ári, verða
eftir til hvildar 7.076 klst., eða að
meðaltali 168 klst. á viku á móti
þeim ca. 32 klst., sem unnar eru
að meðaltali á viku.
Verðlag og skattamál.
Hér að framan hefir verið bent
á, að framkvæmdin i beinni skatt-
lagningu segi til um, hve stóran
hluta launþeginn hefir til eigin
ráðstöfunar af sinum nettótekj-
um, og séu þvi beinu skattarnir og
kjaramálin samofin atriði. Að
sjálfsögðu fer þvi fjarri, að slik
ábending spenni yfir heildarsvið
kjaramálanna. Verðlagsmálun-
um má t.d. ekki gleyma.
Launþegar vilja hafa sem lægst
verð á vöru og þjónustu, en launin
sem hæst og skattana sem lægsta.
Hvað veldur þvi, að engar um-
ræður eiga sér stað um þátt vinn-
unnar i verðlaginu, og einnig þátt
skattanna i verðlaginu? Baráttan
um atkvæði manna er mikil, og
það svo, að engu likara en að
sumir stjórnmálamenn telji okk-
ur kjósendur margfalt heimskari
og fáfróðari en við erum. Þjóðin á
mikið af sérfræðingum i efna-
hagsmálum. Hvers vegna upp-
lýsa þeir ekki borgarana um þátt
launa og skatta á verðlagsmál-
um?
Allir vita, að möguleikarnir á
hnettinum til að lifa á rányrkju
fara minnkandi. Af þvi leiðir, að i
vaxandi mæli er það vinna manna
og véla, bæði innlend og erlend,
sem ræður nær eingöngu verði
vöru og þjónustu. Að visu getur
skipulagsleysi i- framleiðslu og
þjónustu, veðrátta og náttúruöfl
truflað þetta i sumum tilfellum,
en þar er um atriði að ræða, sem
flestir skilja og una við,enda til-
kynnt og rædd i blöðum og öðrum
fjölmiðlum, þótt þáttur launa og
skatta megi helzt ekki heyrast.
Afleiðingin af eins konar pukri
um þessi mál, sem eiga að ræðast
fyriropnum tjöldum, er t.d. sú, að
nú og fyrr virðast til menn, jafn-
vel áhrifamenn, sem halda að
kaup hér geti verið hátt, vinnu-
timi styttri eri annars staðar,
margvisleg friðindi meiri, skatt-
ar lægri og verð vöru og þjón-
ustu lægra. Hér virðist um eins
konar sefjun að ræða, sem liklegt
er að gæti læknast með umræð-
um.
1 stefnuyfirlýsingu núverandi
rikisstjórnar er þvi lofað að halda
verðbólgu innan þeirra marka,
sem er hjá okkar aðal viðskipta-
þjóðum. Ég ætla, að hér sé um
nauðsynlegt og viturlegt stefnu-
mark að ræða. Hins vegar er það
skoðun min, að þessi yfirlýsing
reynist algjör markleysa, ef
stéttarvaldið i landinu vill ekki
styðja rikisstjórnina i þessu á
raunhæfan hátt. I þessu sam-
bandi minnist ég orða Hermanns
Jónassonar i ræðu, er hann
myndaði hina fyrri vinstri stjórn,
en hann sagði þá: Hér er um að
ræða tilraun um það, hvort stétt-
arvaldið i landinu vill stjórna
efnahagsmálum þjóðarinnar i
samvinnu við vinsamlega rikis-
stjórn, eða ekki. Ég lofa engu um,
hvort þetta tekst nú, en það er trú
min, að takist þetta ekki nú, þá
muni það aftur reynt af öðrum en
mér. Þessi orð Hermanns Jónas-
sonar voru sögð með þeim al-
vöruþunga, að þau festust orðrétt
i huga minum. Eins og nú er
ástatt, finnst mér ástæða til að
minna á þessi orð hins reynda og
mikilhæfa stjórnmálamanns.