Tíminn - 13.01.1973, Side 14

14
TÍMINN
Laugardagur 13. janúar 1973
— fletta
því eins
og timbri
Þær þurfa mikið kælivatn, þessar. Núningshitinn er ægilegur.
bað er alþekkt, islenzk mál-
venja að tala um auðn og grjót i
sömu andránni. betta endur-
speglar vitanlega þann
hugsunarhátt, að grjótið sé til
litilla nytja — og satt er það:
Ekki gátu bændur beitt fé sinu á
bert grjótið, enda er þessi sam-
tenging grjóts og auðnar vafa-
laust frá þeim komin.
bað er þó mikill misskilning-
ur, að grjót hafi verið mönnum
til óþurftar einnar, og þarf ekki
langt að leita heimildanna. A
þvi er enginn efi, aö grjót hefur
verið eitthvert dýrmætasta
byggingarefni tslendinga, allt
frá landnámsöld. bað var ólikt
endingarbetra en moldarhnaus-
ar og strengur, enda er grjót
vafalaust miklu eldra og upp-
runalegra byggingarefni en
mold.
En timinn heldur áfram og
tækninni fleygir fram. Nú er svo
komið, að grjótið er orðið eftir-
sótt efni til þess að vinna úr þvi
margs kyns nytjahluti og meira
að segja listmun lika.
bað þótti þvi ekki óviðeigandi
að sækja heim það fyrirtæki i
Reykjavik, sem tekið hefur sér
fyrir hendur að vinna úr hinni
makalausu auðn okkar ts-
lendinga, sjálfu grjótinu. bað er
forstjóri fyrirtækisins S. Helga-
son h.f., sem orðið hefur góðfús-
lega við þeim tilmælum að
svara nokkrum spurningum.
bað er þá bezt að byrja á byrj-
uninni og spyrja þig fyrst,
Sigurður:
Hversu gömul er þessi starf-
semi, sem þú veitir hér for-
stöðu?
— Sú starfsemi, að vinna úr
steini, skipulega og eftir
ákveðnum reglum, er orðin um
það bil áttatiu ára. bað var
Magnús G. Guðnason, sem
fyrstur stofnaði hér steinsmiða-
verkstæði. Ársæll sonur hans
lærði svo þessa iðn hjá föður
sinum og reyndar einnig i
býzkalandi. Hann innleiddi vél-
væðingu i þessa starfsemi, en
reyndar var það mest fyrir til-
stuðlan Guðjóns Samúelssonar,
þáverandi húsameistara rikis-
ins, vegna byggingar Háskóla
* tslands og bjóðleikhússins.
Var það þá, sem fyrstu
vélarnar til steiniðju komu til
landsins?
— Já, þær fyrstu komu, þegar
Háskólinn var i byggingu, fyrir
um það bil þrjátiu árum. Há-
skólinn og bjóðleikhúsið eru
fyrstu húsin hér á landi, þar
sem islenzkur, vélunninn steinn
er notaður.
—En hvenær tengdist þú sjálf-
ur þessu fyrirtæki?
—- Ég kom hingað fyrir þrem
árum, en hafði áður stofnað og
rekið steinsmiðafyrirtæki, sem
hét S. Helgason h.f., eins og
þetta heitir reyndar lika. Hér er
aðeins orðinu Stejniðja bætt aft-
an við. betta heitir með öðrum
orðum S. Helgason, Steiniðja.
Mitt fyrra fyrirtæki var stofnað 't
árið 1953, og ég er búinn að vera
við riðinn steinsmiði i hart nær
þrjátiu ár, þótt það væri að vísu
i smærri stil en hér er.
Múrarinn varö
steinsmiður
— bú er þá lærður stein-
smiður?
— Nei, reyndar er það nú ekki.
Ég lærði múrariðn og lauk
meistaraprófi i þeirri grein, en
ég hef m jög lengi unnið að stein-
smiðum. begar ég var ungur
piltur, vann ég hjá Kirkjugarði
Reykjavikur og lærði þar að
höggva á legsteina hjá manni
sem Albert hét og þar starfaði.
begar ég svo fór að læra múr-
verkið, kom það einhvern veg-
inn af sjálfu sér, að ég var jafn-
an látinn leggja steina og flisar,
hvar sem þess þurfti. Siðan hef-
ur það fylgt mér að fást við
steina.”
— bú hefur þá bætt við þig
menntun á fræðum grjótsins?
— Ég get nú varla sagt, að ég
hafi beinlinis bætt við mig lær-
dómi, þegar undan er skilin sú
reynsla. sem ég hef öðlazt á öll-
um þessum árum, en að visu er
hún ærin. Og ég þarf ekki heldur
að kvarta undan þvi, að hún hafi
ekki verið metin, þvi að hennar
vegna var mér, fyrir þrem ár-
um, veitt meistarabréf i stein-
smiði.
— bú minntist þarna áðan á
vélavinnu. Notið þið vélar til
þessað vinna á þeim stjórbjörg-
um, sem þið dragið að ykkur?
— Núorðið má segja, að við
notum eingöngu vélar. Hér áður
fyrr gengu gömlu mennirnir
upp i fjall, hjuggu holur i stein-
inn og notuðu siðan fleyga til
þess að kljúfa grjótið. Nú borum
við með loftpressum ofan i
steininn og kljúfum grjótið sið-
an niður, að visu með svipuðum
fleygum og gömlu mennirnir
notuðu. Svo notum við stóra
krana til þess að lyfta steinun-
um á bilana, sem flytja þá til
okkar, þar sem þeir eru svo
,auðýjtað aftuoteknir af bilunum
m'eý1*-krönum“ibar næst eru
steiþarnityjÉjeÚir i stórvirkar
sagirjjsemlsaga' þá niður i mis-
múnandi^þyTOctir, allt eftir þvi
til h\Pérs'notJr|'|efnið siðar meir.
bykVtin‘ée^*^erið allt niður i
^þrjájsentimeíra.og upp úr, eftir
* v i I dlog; þ örfum.:
Y?nfvað1eeUð þið tekið stóra
sœmæ?í þess|fr?vélar?
sj^^.eirim^livera allt upp i
þriSrúr-—*-•«.'*-» -*—*
aSJ^ar-þ'
semísaga
þrirArúmmetr'ar' að stærð. Sið-
-r vélSagir,
tur niður i minni
einingar. { þvi'sambandi má til
dænTis, nefnajgólfið i Lista-
míiiffiaskálanílm nýja, sem við
hö*fumwverið1?8’Jyinna að upp á
.siðkastiö. V
^ru plötur, sem
erjIlS.cir sentTmetrar á þykkt og
Í0x60*að úmmáli. betta hefðu
þeirr ekki getað gert; gömlu
mennirnir, með þeim verkfær-
um, sem þeir áttu yfir að ráða.
Að visu gátu þeir lika slipað^
steina, en það varð allt að ger-
Unnið að skákborðinu fræga.
Sögunarvél aö störfum