Tíminn - 19.04.1973, Blaðsíða 16

16
TÍMINN
Fimmtudagur 19. april 1973.
l
i
t
Ég var í helvíti
ÞAÐ hafði verið óþol-
andi hiti um nóttina.
Ekki sizt fyrir ibúa
eyjarinnar Martinitfe í
Karabihafi. Hitinn
ásamt taugaóstyrknum
var nærri óbærilegur.
Enginn hafði sofið neitt
að ráði, þegar dagur
rann hinn 8. mai, 1902,
sem var uppstigningar-
dagur.
Dómkirkjan var gersamlega
full af fólki. Kirkjugestirnir báðu
i bókstaflegum skilningi fyrir lifi
sinu. En þær bænir voru ekki
heyrðar. Fólkið kom aldrei aftur
út úr kirkjunni og það var aðeins
einn maður i öllum bænum, sem
lifði af. Af átján skipum sem lágu
i höfninni komst aðeins eitt af, og
skipverjar fórust flestir.
Siðustu átta dagana höfðu
stórir reykjarstrókar þrivegis
stigið upp frá Mont Pelee, hinu
1443 metra háa eldfjalli, sem var
aðeins i rúmlega sjö kilómetra
fjarlægð frá kirkjunni. Eftir
annað minna gosið greip skelfing
um sig i bænum. Bæjarbúar
töldu, að nú, eftir fimmtiu ára
hvíld, hefði eldfjallið sýnt þess
augljós merki, að það væri enn
virkt. Nefnd manna sneri sér til
landsstjórans, Guy Mouttet. Þeir
sögðu honum frómt frá ótta
sinum og kröfðust þess, að fólkið
yrði allt flutt á burt.
Mouttet hló upp i opið geðið á
þeim og undirritaði þar með
dauðadóm allra bæjarbúa. Hann
skipaði tveim herdeildum að
vera á verði við öll borgarhlið St.
Pierre. Sérhver, sem reyndi að
yfirgefa borgina, var rekinn heim
aftur. Allt var öruggt og undir
eftirliti, fullyrti Moullet.
A meðan héldu skruðningar
eldfjallsins áfram nóttina á milli
7. og 8., og þær hljóta að hafa látið
hræðilega i skelfdum eyrum
borgaranna.
Það gerði ástandið enn verra,
að eina samband eyjarinnar við
umheiminn, sæsimastrengurinn
til næstu nágranna, St. Luica, var
slitinn, en viðgerðarskipið
Grabbler, enn ókomið.
Af tilviljun sigldi viðgerðar
skipið inn á höfnina samtimis
ensku flutningaskipi, S. S.
Roddam. Þau vörpuðu bæði
akkerum klukkan 6.55 að morgni
hins 8. mai. Frá skipstjóranum á
S.S.Roddam, Edward William
Freemann, fékk umheimurinn
seinna lýsingu sjónarvotts á
Edward Freeman eini sjónarvotU
urinn. Hann var sjálfur nærri
stiknaður.
hinum siðustu, hryllilegu klukku-
stundum og minútum St. Pierre,
og á örlögum ibúanna. Þetta var
hliðstætt Pmpeji og Heracul-
anum. Einn sjónarvottur að auki,
Jósep Sadtout, var nálega brjál-
aður, þegar honum var bjargað.
Svo kaldhæðnislega var málum
háttað, að hann hefði ekki átt að
lifa daginn til enda, þvi að hann
sat i fangelsi og það átti einmitt
að taka hann af lifi hinn 8. mai.
öðru vísi gekk það hjá Free-
mann skipstjóra. Þar eð skip
hans lá, fékk hann að reyna öll
ósköpin, og, eins og hann sagði
siðar: ,,Það var sannarlega
kynnisför til helvitis”.
Hann stóð á þilfari, þegar
sprenging rauf morgunkyrrðina.
Næstum samtimis steyptist rauð
glóandi öskuhryðja á þilfarið og
skipið hófst á loft. Áður hafði
hann ritað i leiðabókina, að það
hafi fallið heitt ryk frá Mont
Pelee. Timasetningin var
klukkan 7.08 og nú hófst hið
endanlega gos.
Freemann gægðist yfir til
Grabbler. A meðan bergmál
sprengingarinnar drundu ennþá i
höfninni, sá hann viðgerðarskipið
velta um og sökkva. Neyðaróp
skipshafnarinnar kváðu við og
menn reyndu að bjarga sér með
þvi að synda frá skipinu. Þá
rigndi rauðu brunaskýi yfir sjóinn
og brátt sauð hann og vall. Eftir
það var engin minnsta lifsvon
fyrir neinn. Mennirnir voru
soðnir lifandi eins og krabbar.
Það átti fyrir Freemann skip-
stjóra að liggja, sem þá var 36 ára
að aldri, að vera eini sjónar-
votturinn að hinni algeru eyði-
leggingu St. Pelee. Það var sjón
og raun, sem hann gleymdi
aldrei. Jafnskjótt og hann var
nokkurn veginn gróinn sára
sinna, skilaði hann skýrslu til
ensku stjórnarinnar. Frásögn
hans er vafalaust ein hin átakan-
legasta saga, sem sjómaður hefur
nokkru sinni sagt, án þess að
nokkur dirfðist að rengja sann-
leiksgildið.
Freemann lýsir þvi, hvernig
eldfjallið blátt áfram rifnaði og
hraunstraumurinn steyptist niður
að bænum.'
— Það var eins og að sjá sverð
guðs leiftra, sagði hann. Áhöfnin
á Roddam var 44 menn, auk skip-
stjóra og yfirkaupvarðar.
I St. Luica hafði Freemann
heyrt talað um, að þess sæjust
merki, að Mont Pelee ætlaði að
fara að gjósa. Þó olli það honum
ekki neinum sérlegum áhyggjum,
þegar hann hélt til Martinique.
Annars hafði honum ekki tekizt
að ná sambandi við nokkurn
mann á eyjunni, vegna þess, að
sæsimastrengurinn var bilaður.
Hann bjóst við, að allt væri með
eðlilegum hætti, eins og venju-
lega. Hann komst lika vandræða-
laust leiðar sinnar. .
— Við sólarupprás 8. mai kom
eyjan i ljós. Það var áhrifarik
sjón eins og ætið. Allt var bjart að
! þessum klefa lifði morðinginn af náttúruhamfarirnar.
Dómkirkjan í St. Pierre á Martinique
var full af fólki við morgunguðsþjón-
ustu 8. maí árið 1902. Kirkjugestirnir
báðu fyrir lífi sínu — en bænirnar voru
ekki heyrðar.
Mont Pelee, 1443 metra hátt eldf jall,
afmáði bæinn í einni svipan. Fjörutíu
þúsund manns brunnu til bana á hálfri
annarri sekúndu. Hér urðu hryllilegar
— nánast óumræðilegar — náttúru-
hamfarir.
Eftir sprenginguna fundust tvö
hundruð ungar stúlkur krjúpandi á kné
í bæn — allar dánar.
Aðeins einn maður í bænum komst
lífs af, — það var morðingi í klefa sín-
um. Og aðeinseinn maður af áhöfnum
átján skipa, sem í höfninni lágu, sá
það, sem gerðist. Það er sá sjónarvott-
ur, sem hér segir frá.