Tíminn - 02.06.1973, Síða 12

12
TÍMINN
Laugardagur 2. júnl 1973.
Lítill drengur er
henni til aðstoðar
,,hinum megin":
An augnabliks hiks hefur þessi
fyrrverandi saumakona, á sex-
tugsaldri samþykkt aö hafa milli-
göngu.
Herbergiö er almyrkvað þótt
bjartur dagur sé. Rúllugardinur
og gluggatjöld hylja glugga, og
dyrnar eru lokaðar. Vegglampi
ber dauft ljós. Oti er þungbúiö.
Regnið fossar niöur.
Við sitjum i iburðarlausu timb-
urhúsi við Garðastræti, þar sem
Sálarrannsóknafélag tslands
eins og þaö heitir á islenzku hefur
aðsetur sitt.
tslenzkan er svo upprunaleg og
litið breytt, að biliuþýöing frá
1574 er enn lifandi og lýsandi mál
á tslandi! Svo ekki sé minnzt á
fornsögurnar, sem eru enn eldri.
Auk blaðamanns og ljósmynd-
ara eru hér tveir til viðbótar,
varaformaöur Sálarrannsóknafé-
lagsins, Steinn Ólafsson, sem
starfar við útgerö og kona hans
Aöalheiöur Guömundsdóttir. Siö
ust kemur Björg inn i herbergið
klædd vinrauðum siöbuxum og
rósóttri blússu i stil. Hún leit
rannsakandi á okkur þegar viö
komum. Ljósmyndarinn fær fyr-
irmæli:
— Þú átt ekki aö sitja með
spenntar greipar — leggðu heldur
hendurnar á hnén með lófana nið-
ur og lausa fingur. Nonni talar I
gegnum Björgu.
Fundurinn hefst á bæn. Faöir
vor. Björg tekur undir sálminn,
sem á eftir kemur, sterkri röddu.
Heiri framliönar konur en karlar reyna að ná sambandi viö lifendur, segir Björg óiafsdóttir. Ég sé bvi fleiri konur. Kannski þær hafi
meiri tima fyrir svona nokkuð — lika hinum megin. Siðan Lára Agústsdóttir á Akureyri lézt 1971, er Björg talin fremsta konan á ts-
landi, I hópi miðla. Það eru samtals um 50 starfandi miðlar með um 210.000 manna þjóð.................
Þeir framiiðnu eru
okkur ávallt nálægir
Hún stendur þarna. . . við hné ykkar, litil stúlka, kannski eins eða
tveggja ára gömul. Það er kalt og blautt, en ég get ekki lýst hvernig það
gerðist. Það tekur lika alltof mikið á þá litlu að vera minnt á slysið, sem
varð henni að aldurtila.
Hún ber ótt á, röddin er hvell eins og hjá barni. Björg ólafsdóttir, sem nú
er talin bezti kvenmiðill á Islandi, er i algerum transi: viljalausu ástandi,
undirmeðvitundin er rikjandi.
Við erum á andafundi — þar hittast andar látinna og við lifendur.
Siðan er hún horfin umheimin-
um, eftir nokkrar langar, hljóðar
minútur. Andi einhvers látins nær
tökum á henni. Þegar augu min
hafa vanizt myrkrinu sé ég
nokkra blóðrauða flekki á hægri
vanga hennar og hægri hendi.
Oftast situr hún og þrýstir lófun-
um saman fyrir framan brjóstið.
Þessi stelling minnir á arablska
kveðju.
En eiginlega er Björg ekki
lengur Björg. Þetta er hennar lik-
ami, konulikami. Andinn, röddin,
tilheyrir dreng sem talar I gegn-
um hana . . . ,,Hún” er
,,hann” ....
Nonni heitir hann, fáum viö aö
vita. Hann er kannski ekki meira
en sex, sjö ára, þessi sendiboði
hennar, um nær þrjátiu ára skeið
milli „okkar” og „þeirra”. ts-
lendingur, sem aldrei hefur sagt
hver hann i raun og veru er.
Nonni er aðeins dulnefni.
Aður en hann tekur til máls, I
gegnum Björgu, kemur annar
andi gegnum eterinn og heilsar,
aö sjálfsögðu einnig gegnum
Björgu. Hann kallar sig Pieter
Pétur. Við sjáum enga anda og
heyrum ekki heldur neitt dular-
fullt eða óútskýranlegt.
Sjálf finn ég til margra and-
stæðra tilfinninga þær niutiu min-
útur u.þ.b., sem andafundurinn
stendur yfir, .... efasemdum, ó-
þolinmæöi, furðu, ergelsi, for-
vitni. En einnig áhuga og virð-
ingu, þar sem ég er meðvitandi
um þá miklu alvöru og áhuga,
sem tslendingarnir hér sýna
þessu.
Hinir látnu eru flestum tslend-
ingum raunverulegir. Dauðinn er
þeim aðeins miilistig á undan
annarri tilveru, sem er eins raun-
veruleg og lif okkar á jörðinni.
Menn nota ekki oft orðið dáinn um
látinn mann, en kjósa heldur að
tala um að hann hafi farið yfir
landamærin. Þeir látnu eru með
alla tið, eins „lifandi” og við sjálf
— aðeins á annan hátt, sem
astrallikamar, huldufólkið. Þeir
lifa sinu eigin lifi allt i kringum
okkur, þótt viö sjáum þá ekki. Um
leið nálægir og fjarlægir. Vilja oft
leggja orð i belg....
En lifendur jafnt sem dánir
þurfa hjálp til að geta náð sam-
bandi-hvorir við aöra. Þeir þurfa
að rjúfa ósýnilegan múr til að
geta haft nokkur tengsl, fá sefað
óróleika sinn og fá spurningum
sinum svarað. Vinsælustu Is-
lenzku miðlarnir halda þvi oft allt
að tiu einkafundi I viku, nær árið
um kring. Og upppantað er hjá
þeim löngu fyrirfram.
Að fara yfir landamær-
in
Stundum fer rödd Bjargar yfir i
falsettu:
— Þarna .... þarna fyrir aft-
an. . . . er skuggi, sem vill koma
fram. . .
Stundum vilja tveir látnir ná til
okkar samtimis, stundum vilja
kannski enn fleiri komast að. En
fleiri en einn komast ekki að i
einu. örtröðin gerir þó miðlinum
erfitt fyrir — ólik erindi blandast
saman.
Björg lýsir fólki, séreinkenn-
um, svo að við getum þekkt það —
þ.e.a.s. litli sendiboðinn i dauða-
rikinu gerir það. Og hann getur
aðeins tjáð það sem þeir látnu
sjálfir telja nauðsynlegt að benda
honum á . Úr þessu verða
myndabrot, útvarpsbylgjur.
Litla dána stúlkan kemur aftur.
Fyrst stóð hún bara hjá mér, en
siðan flytur hún sig og stendur á
milli min og ljósmyndarans. Ann-
að hvort okkar hlýtur að hafa
þekkt hana hér á jörðu — fyrir
burtförina, eins og tslendingar
kjósa að segja, þ.e.a.s. dauöann
með okkar orðum.
— Þar sem hún bjó voru fá hús,
útlistaöi Björg skrækri barns-
röddu úr djúpum transinum. Mik^
ið var talað um skyndilegt lát
hennar . . . það var svo sorglegt.
Nú liður þeirri litlu vel, ef það er
huggun.
öllum öðrum, sem koma liður
einnig vel. Þeir senda kveðjur
með hjálp Bjargar og aöstoðar-
drengsins, og segjast vera ham-
ingjusamir og glaðir. Vandamál-
in, sem þeir áttu við að striða á
jörðunni, eru nú auðveldari við-
fangs i þeirra augum.
Stundum er mjög erfitt að fá að
vita um hvaða látinn mann er að
ræða. Áður var okkur sagt, að þvi
skemmra sé siðan viðkomandi
lézt, þvi auöveldara sé að ná sam-
bandi — með tímanum hverfa
andarnir langt út i rúmið. . .
Þó virðist sem mest beri á
löngulátnum aðstandendum. T.d.
kemur náinn ættingi, sem var
farinn, löngu áður en sá, sem
hann vill finna,fæddist. óljós ald-
ur andanna ruglar rika.
T.d. „kona með falleg augu,
stéttgreitt hár og mjög grannt
andlit”. Um sextiu, sjötiu ára.
Þegar önnur atriði passa ekki,
kemur I ljós, að hin látna getur
vel verið á milli fimmtiu og sextiu
ára gömul. Já, hvers vegna ekki
fjörutiu og þriggja, ef annað kem-
ur saman og heim.
Þeir eru nálægt okkur
Þeim látnu er auðveldara að
halda áfram eftir að þeir hafa hitt
okkur lifendur, er okkur sagt.
Hvar sem þeir hafa látizt eru þeir
i nálægð okkar. Þeir látnu, sem
koma, eru verndarenglar okkar,
hver maður á sinn verndarengil.
Ung látin stúlka kemur inn og i
gegnum huliðsnetið, sem spennt
er yfir okkur.
Meö hvellri drengsrödd Nonna
segir Björg:
— Hún var á tvitugsaldri þegar
hún dó . . . þið stóðuð hvor ann-
arri mjög nálægt. . . hún fylgist
með hvað þú gerir, úr öðrum
heimi. . . Viltu spyrja hana ein-
hvers?
Nei, segi ég i varnarstöðu. Og
finnst það væru helgispjöll. Lát-
um þá dánu i friði og lifendum
eftir blekkingar sinar, hugsaði ég
með mér.
Það verður dauðaþögn i her-
berginu um stund.
Siðan fáum við að vita, að þeg-
ar hinir látnu birtast eru þeir eins
I útliti og þeir voru þegar þeir
skildu við. Handan landamær-
anna verða gamlir annars ungir
og þeir ungu gamlir. Fundinum
er lokið. Björg ólafsdóttir vaknar
úr dáinu. Undirmeðvitundin vik-
ur. Það fyrsta, sem hún gerir
þegar hún kemur til meðvitundar
aftur er aö geispa hátt. Hún teyg-
ir út handleggina eins og eftir
langa hvild og nýr augun svefn-
drukkin.
— Velkomin aftur, segja Steinn
og Aðalheiður einum rómi.
Mjólkurhvit dagsbirtan fær aftur
að koma inn. Björg tekur til máls
og nú með sinni eigin rödd. Hún er
róleg, allt hið fyrra æpandi og
þvingaða er horfið.
Hún segir, að litli aðstoðarmað-
ur hennar sé þakklátur.
Aö sögn þessa leiðsögumanns,
milli annars heims og þessa,
höfðum við ekki rýnt i okkar innri
mann, eins og margir gera. Það
gerir samskiptin erfiðari.
— Stundum er ég alveg úrvinda
eftir fundi. Þið þreyttuð mig hins-
vegar ekki — afstaða ykkar er já-
kvæð, einnig gagnvart þvi sem
þið þekkið ekki. Þess vegna þurfti
ég ekki að eyða kröftum i að verj-
ast.
Eina friið, sem Björg tekur sér,
er stutt sumarleyfi. Annars held-
ur hún fundi um allt land. En hlé-
ið má ekki verða of langt — þá
verður hún þreytt.
— Þeir hinum megin knýja á-
kaft á — miklu sterkar en við
mennirnir, þeir hafa meiri áhuga
en við að ná sambandi. Ef það
væri veggur á milli þeirra og okk-
ar myndi hann hrynja inn, okkar
megin, af hinum mikla þrýstingi
frá þeim.
Menntuð sem miðill
Björg ólafsdóttir hefur verið
miðill allt frá bernsku. Móðirin
skildi snemma, að dóttirin var
frábrugðin öðrum börnum. Þá
átti fjölskyldan enn heima I litlu
fiskiþorpiIDýrafirði, en 1917 flutti
hún til Reykjavikur. Heima fyrir
var mikið talað um lif og dauða,
og það sem gerist i öðrum heimi.
Það var ekki fyrr en 1939 að
Björg féll i trans I fyrsta sinn.
Faðir hennar Ólafur Magnússon
smiður, var hjá henni af tilviljun
þegar það varð. Ungu saumakon-
unni varð ljóst, að hún varð að
nota þessa gáfu, sem hún var
gædd.
Hún hafði þegar i staö samband
við Guðrúnu frá Berjanesi, sem
þá var fremsti miðill á tslandi.
Lærði hjá henni. Eftir fimm ár
taldi hún sig kunna nóg til að fara
að vinna upp á eigin spýtur. t
fyrstu hét leiðsögukona hennar, i
hinum heiminum, Helga, sem var
getin hérna megin en fæddist ekki
til þessa heims. . . .
Lýsing sænsks blaðamanns
á miðilsfundi í Reykjavík