Tíminn - 06.06.1973, Qupperneq 9

8
TÍMINN
TÍMINN
9
Hringstigi, sem snýr aö Bergstaöastræti. Myndir Róbert
sveitabaðstofu. I lofti er skarsúö
á sperrum, en reisisúð á stöfnum
og setbekkir i hverju stafgólfi.
Mari er undir hverri sperru, og i
hvern þeirra gerð hönd, sem
heldur á kyndli. Hún er skorin úr
islenzku birki. Fornar ljósakrón-
ur eru i skammbitum, og við inn-
ganginn, i baðstofuna, eru kolur.
Bak við stjórnarsæti eru útskorn-
ar öndvegissúlur.
Sigurður Halldórsson sá um
smiöi baðstofunnar, en Rikharður
Jónsson myndhöggvari gerði
allan tréskurð. Stólarnir voru
smiöaðir hjá Jóni Halldórssyni &
Co.
Krepptu mannshendurnar með
kyndlana eiga að tákna hina
starfandi hönd, er lýsir mönnum
inn i salinn og út úr honum. Yfir
inngöngudyrunum er letrað með
höfðaletri: Verkiö lofar
meistarann. Yfir öndveginu er
skráð visa Jóns Trausta, Stig þú
til hásætis, hagleikans öld.og yfir
dyrum milli baðstofu og dyngju
Blessa þú, guð,hverja hagleikans
hönd, hverja, sem trúlega
vinna...
Mikill áhugi var, innan
félagsins, á þessum árum að efla
samheldni og menntun iðnaðar
manna. Og á fyrsta fundinum,
sem þar var haldinn 18. des 1926
sagði Jón Halldórsson það
gamlan, islenzkan sið, til sveita,
að þegar illveður og dimmt væri
úti, þá væri kveikt ljós i baðstofu-
gluggunum til að lýsa vegfarend-
um, og visa þeim veginn. Þessi
siður hefði orðið mörgum til lifs.
Sú væri ósk sin, að Iðnaðar-
mannafélagið mætti kveikja það
ljós i baðstofugluggum sinum, er
yrði til þess að visa leiðina til
framþróunar og velgengni fyrir
þennan félagsskap og fyrir land
og lýð.
Nýja iönaðarmannahúsiö við Hallveigarstig.
Enn eru þar somu stólar, Ijósabúnaður og fleira, sem var I fyrstu.
Baðslofa iðnaðarmaniia, scm lckin var i notkun 1926
Nú er sem óðast verið að
taka í notkun nýtt iðnaðár-
mannahús við Hallveigar-
stíg í Reykjavík. Lands-
samband iðnaðarmanna/
Félag íslenzkra iðnrekenda
og útf lutningsmiðstöð
iðnaðarins hafa þegar flutt
skrifstofur sínar á efstu
hæðir hússins. Eftir
m^naðamótin flytur Tré-
smíðafélag Reykjavíkur og
fleiri iðnaðarmannafélög
inn á aðra hæð hússins. í
kjallara verður fundasalur
með eldhúsi sem ólokið er
enn. Óvíst er hvað verður á
jarðhæð hússins.
Þegar þetta nýja hús ris hrað-
fari, hvarflar hugurinn ósjálfrátt
að eldri húsum iðnaðarmanna i
Reykjavik, Iðnó og gamla Iðn-
skólanum við Vonarstræti. A
efstu hæð i gamla Iðnskólanum,
sem Reykjavikurborg á nú, er
gömul baöstofa, sem Iðnaðar-
mannafélagiö lét gera og var full-
búin 1926.
Baðstofan er hin vandaöasta
smiði og tryggði félagiö sér
eignarrétt á innréttingum hennar
og afnotarétt, meðan húsið stæði,
þegar sala þess fór fram. Til stóð
að rifa gamla Iönskólann, en það
mál virðist nú liggja i láginni, og
á meðan verður baðstofan á sin-
um stað, en hún er nú minna
notuð en áöur var, þegar hún var
eftirsóttur funda- og skemmtana-
staður.
Að sögn Ingólfs Finnbogasonar
formanns Landssambands
iðnaðarmanna kom til tals að
flytja baðstofuna i nýja iðnaðar-
mannahúsið, en það reyndist ekki
hagkvæmt og verður ekki. Einnig
hefur veriö rætt um aö hún hljóti
stað i Arbæjarsafni.
Guðmundur H. Þorláksson,
ritari Iönaöarmannafélagsins,
geröi á sinum tima, uppdráttinn
að baðstofunni. Hún er undir súö
og sniðin eftir rammislenzkri
Guðmundur Guðmundsson:
Landhelgismálið
ÞEGAR Alþingi íslendinga tók til
afgreiðslu tillöguna um útfærslu
fiskveiðilandhelginnar i 50 milur
vakti það athygli og ekki sizt
meðal erlendra aðila að þing-
menn allir sem einn stóðu að
þeirri samþykkt, enda annað
nánast óhugsandi, svo mjög sem
sú ákvörðun fór saman við al-
mennan vilja hinnar islenzku
þjóðar.
Þetta gaf óneitanlega fyrirheit
um það, að um framkvæmd máls-
ins ætti áð geta orðiö nokkuð gott
samkomulag" meðal stjórnmála-
manna, hvar i flokki sem þeir
stæðu.
Þvi miður hefir reynslan leitt i
ljós að þessi eining átti sér ekki
/langan aldur og hafa málgögn
stjórnmálaflokkanna eytt miklu
rúmi i það, að deila um hvað væri
rétt eða rangt af þvi, sem gert
hefir veriö til þess að vinna mál-
inu fylgi og þoka þvi áleiðis að
lokatakmarkinu, sem sett var i
upphafi.
Þaö verður að segjast eins og
er, að stjórnarandstaðan hefir
gert allt sem hún hefir getað, til
þess að koma af staö óánægju
meðal þjóðarinnar um þá stefnu,
sem mörkuð hefir verið af rikis-
stjórninni i landhelgismálinu og
er ég viss um, aö margir af þeirra
fylgismönnum kunna þeim engar
þakkir fyrir.
Stjórnarandstöðublöðin hafa
hamrað á þvi dag eftir dag, að
rikisstjórnin gerði litið sem ekk-
ert til þess að fylgja eftir útfærsl-
unni, og af hennar völdum væri
landhelgisgæzlan nánast skripa-
leikur og sett á svið til þess að
sýnast.
Nú þegar alvarlega er látið til
skarar skriða gagnvart veiði-
þjófunum og árekstrar færast inn
á annaö svið, þá láta forystumenn
stjórnarandstöðunnar hafa það
eftir sér, að nú sé einum of langt
gengið, fara veröi að öllu meö gát
til þess að spilla ekki fyrir mál-
stað Islendinga erlendis, við meg-
um ekkert gera, sem verður þess
valdandi, að samúð sem við höf-
um öðlazt hjá okkur vinveittum
þjóðum verði fyrir hnekki, sögðu
formælendur stjórnarandstöð-
unnar.
Þarna er um svo mikla þver-
sögn að ræða miðað við þann tón,
sem áður var rikjandi hjá þessum
aðilum, að furðulegt má heita ef
þessir menn ætlast til þess.að þeir
verði teknir alvarlega hér eftir,
þegar þeir láta ljós sitt skina
varðandi þessi mál.
Forsvarsmenn stjórnarand-
stöðunnar verða að gera sér það
ljóst, að framkoma þeirra að
undanförnu i umræöum I land-
helgismálinu, er andstæð
hugsunarhætti alls almennings og
vekur furðu meðal meginþorra
þjóðarinnar.
Atburðir þeir, sem áttu sér stað
fyrir Norðurlandi um siðustu
helgi, þegar skotið var á brezkan
togara, sem var aö veiöum i land-
helgi og honum veitt eftirför, eru
þær einu og réttu, em gera verður
undir slikum kringumstæðum, ef
við viljum láta taka okkur alvar-
lega. A bak við þessar aögerðir
stendur svo til öll þjóðin og er rétt
að það komi fram, að skipherra
Ægis og þeir, sem stóðu að þess-
um aðgerðum meö honum og
stjórnuðu þeim aö einhverju leyti,
hafa þarna verið að framkvæma
það, sem óhjákvæmilega hlaut að
koma að fyrr eða seinna. Stjórn-
endum varðskipanna er bezt
treystandi til þess að meta að-
stæðurnar hverju sinni og haga
aögerðum sinum samkvæmt þvi
mati.
Það hefir þvi miður komið fram
að ekki voru allir jafn sammála
um réttmæti þessara aðgerðai og
hafa forystumenn stjórnarand-
stöðunnar látið hafa þaö eftir sér
svo sem áður segir, að þarna hafi
ekki verið rétt að staðið og of
mikil harka verið sýnd gagnvart
Bretanum.
Hvað sem liður ágreiningi viö
núverandi rikisstjórn um lausn á
efnahagsmálum og ööru sliku
verður skilyrðislaust að gera þá
kröfu til stjórrnarandstöðunnar,
að þeir séu sjálfum sér sam-
kvæmir i gagnrýninni varðandi
meðferð valdhafanna á hinum
ýmsu þáttum, er varða útfærslu
fiskveiðilandhelginnar.
Málið er nú komið á þaö stigiað
það vinnst einungis meö einbeitni
— og tslendingar mega ekki við
þvi, að sú skoðun verði rikjandi út
á viðiað hér heima sé óeining um
málið.
Rikisstjórn Bretlands hefir nú
sýnt sitt rétta andlit og við gátum
vart átt von á öðru þaðan. Þeir
góðu menn eiga sér ennþá forna
drauma um yfirgang og vopna-
skak, valdbeitingu og þess háttar
tilburöi.
Það ætti að vera öllum ljóst, að
Bretar eru nú búnir aö loka öllum
samningaleiðum fyrir fullt og
allt, meö sinni margboðuðu inn-
rás flotans i fiskveiöilandhelgi Is-
lands. Það hefir verið tæpt á þvi,
að ef til vill væri hægt að taka aft-
ur upp samningaviöræður við
Breta,ef þeir drægju herskip sin
til baka. Slikt hlýtur aö vera meö
öllu óhugsandi, eins og málum er
nú komið. Við höfum hreint ekki
efni á þvi að deila með öðrum þvi
litla, sem ennþá kann að vera eft-
ir af fiski til aö veiða viö strendur
tslands.
Bandalagsþjóðirnar Bretar og
Þjóðverjar hafa nú loksins haslað
sér völl saman og taki menn eftir
þvl, að þá fyrst þegar þes'sara
fornu f jenda beiö þaö hlutverk að
kúga tslendinga til undanláts-
semi i landhelgismálinu, þá loks-
ins var aliur fyrri fjandskapur
lagður til hliðar og tvimennt að
þvi „háleita” marki, aö vinna
sigur á tslendingum i þessu máli.
Það má þvi segja, að tslending-
um hafi tekizt það, sem engum
öðrum tókst á liðnum öldum i
sögu þessara þjóða og það var að
sameina þær i baráttunni og færi
vel, ef ekki kæmi til þess framar
að þær ættu eftir aö fara meö
eyðandi eldi hvor gegn annarri.
Bretar hafa að visu sýnt af sér
grófara ofbeldi i verki, en þáttur
þjóðverja er af likum toga spunn-
inn.
Það hefir verið trú margra
manna, að þau samtök, sem hinar
vestrænu þjóðir mynduðu meö
sér til varnar yfirgangi
kommúnista i Evrópu, væru
byggð upp i þeim tilgangi fyrst og
fremst að veita þeim vernd, sem
yrði fyrir árás.
Þeir, sem af einlægni trúðu
þessu og hafa af heilum hug stutt
þessa steínu, hafa nú óneitanlega
orðið fyrir miklum vonbrigöum.
Þegar Bretar hófu innrás sina i
islenzka fiskveiðilandhelgi með
aðgerðum flotans, þá var
hanzkanum kastað i andlit allra,
sem bundu vonir sinar á sam-
stöðu og samvinnu hinna svoköll-
uðu lýðræðisþjóða á vesturlönd-
um.
Bretar hafa nú leikið heldur
betur af sér og er alveg eins vist
að samherjar þeirra kunni þeim
engar þakkir fyrir. Hörmulegt er
til þess að vita, að þessi ofbeldis-
árás Bretanna skuli verða til
þess, að renna stoðum undir þær
kenningar austantjaldsmanna, að
við eigum enga samleið með þeim
á vettvangi þjóöanna.
Kjörorð meginþorra tslendinga
i dag er — engir samningar um
fiskveiðiréttindi, engin undan-
látssemi i landhelgismálinu.
Okkar er sigurinn, ef haldiö er á
málunum meö festu og hvergi lát-
ið undan siga.
tsafirði 29. mai 1973
Guðmundur Guðmundsson
Skjóta menn ekki hesta? á
frummálinu „They Shoot
horses, don’t they? Leikstjóri:
Sidney Pollack.
Handrit: Robert E. Thompson
byggt á skáldsögu eftir
Horace McCoy, kvikmyndari:
Philip Lanthrop.Tónlist: John
Green.
Þessi hræðilega raunsanna
mynd fjallar um hvernig
óprúttnir fjárglæframenn not-
færa sér eymd atvinnu-
leysingja á krepputimanum.
Það var efnt til maraþondans-
keppni og dögum saman héldu
þessir vesalingar áfram,
þangað til þeir örmögnuðust,
áhorfendur skemmtu sér við
að horfa á þetta veðjuðu jafn-
vel, eins og þegar hanaat eöa
kappreiðar eru. Að lokum
kvaö svo rammt að þessum
„skemmtunum”, að yfirvöld-
in bönnuðu þær með öllu.
Þessi keppni er i upphafi
kreppunnar miklu og margir
vilja komast að, þó ekki væri
nema til þess að fá ókeypis sjö
máltiðir á dag. En til þess að
„sjóið” verði nógu skemmti-
legt, eru aðeins þeir hraust-
ustu valdir úr, likt og i Róma-
veldi forna, þegar hraustustu
skylmingaþrælarnir börðust.
Ungur piltur Robert (Micheal
Zarazin) rekst af tilviljun
þangaö sem danskeppni er
háð, Rocky (Gig Young) lætur
hann skrá sig, áður en hann
áttar sig á undir hvað hann
skrifar, hann verður dans-
félagi Gloriu (Jane Fonda),
þegar upphaflegur dansfélagi
hennar er dæmdur úr leik.
Þau reyna að kynnast hvort
ööru, en eru mjög fáorð, for-
eldralaus og reyna að bjargast
á eigin spýtur. Milli þeirra
skapast skilningur, þrátt fyrir
það að þau eru ákaflega ólik.
Hann er rólegur og lætur ber-
ast með straumnum, og
tengdur náttúrinni i kringum
okkur, fyrstu erfiöu nóttina
laumast hann út að dyrunum
til að sjá hafið og hlusta á
öldugjáifrið. Gloria er lifs
reynd og miskunnarlaus, hún
gengur ekki með glýjur i
augunum, hún er reiðubúin að
berjast, þvi aö hún veit hvað
biður þeirra, sem verða undir
i lifsbaráttunni. Þessvegna
stillir hún sig ekki um aö
spyrja vanfæra konu (Bonnie
Bedalia) hvort hún ætli að
eignast barnið, þvi hún hafi
ekkert til þess að gefa þvi að
borða, þangað til eiginmaður
hennar hótar Gloriu illu. Hún
sér strax áhuga Rockys á
henni og afar vel leikið og vel
heppnaö atriöi er, þegar henni
veröur gengiö framhjá dyrum
hans og hann býður henni
sigarettu, og að koma inn og
orðar ekki fleira, en hún les
ósagða ósk hans i augum hans
og neitar þrisvar. Seinna þeg-
ar hún grunar Robert um að
hafa brugðizt henni með Alice
(Susannah York) sem likist
Jean Harlove að snyrtingu og
klæðnaði, fer Gloria inn til
Rockys, e.t.v. i þeirri von að
eiga hönk uppi bakið á honum
seinna. Eftir margra sólar-
hringa örmögnun verður
henni það ljóst að þeir sem
reka keppnina hafa lag á þvi
að leika á sigurvegarana, þeir
leggja einfaldlega fram reikn-
inga vegna kostnaöar viö við-
komandi keppendur og verður
þá harla litið eftir af verð-
launafénu. Niðurbrotin vegna
langvarandi svefnleysis og of-
þreytu, er kjarkur Gloriu að
engu orðinn, hún biöur Robert
að stytta sér aldur, sem hann
gerir, þvi eins og löggan segir
„þú ert skrambi greiðvikinn
náungi”.
Þegar Horace Mc Coy skrif-
aði þessa skáldsögu 1935, vissi
hann ekki að þetta var góð
heimild um þessa tima. En
Sidney Pollack er þess greini-
lega vel meövitandi, aö hann
er að gera eftirminnilega
lýsingu á þvi sem enn á r,ér
stað, aö eymd manna sé höfö
að féþúfu. Hann hefur endur-
skapað andrúmsloft dans-
salarins og bakherbergjanna
og lagt sérstaka rækt við ör-
smá aukahlutverk t.d. frú
Payton, sem situr þarna dag-
inn út og inn og fylgist af at-
hygli með öllu. ömurleiki
þessa staðar er öllum ljós og
sú hörmung sem rekur fólk i
þetta. Red Button leikur þarna
sjóliða, sem deyr af hjarta-
slagi á dansgólfinu, allt hans
hlutverk er ákaflega vel leikiö
og minnisstætt. Lathrop kvik-
myndar með ágætum, hann
fylgist með leikurunum á gólf-
inu, þegar þeir streitast áfram
meðan nokkur þróttur finnst i
úttauguðum likömum þeirra i
von um peninga, eða aö ein-
hver Hollywood-leikstjóranna
komi auga á þá, svo þeim
verði borgiö.
Litirnir eru sérstaklega vel
valdir og nýttir, nema það
ruglar marga, er sýnd er
handtaka Roberts og tilraunir
hans fyrir réttinum að gefa
skýringu á atburðarásinni,
þá er það atriöi tekið i grá-
grænum lit, þannig að fólk
heldur, að hér sé verið að
segja frá liðnum atbuði. öll
mannleg samskipti eru með
svipmóti þeirrar spennu, sem
keppendur eru I og sumir bug
ast sem eðlilegt er, athyglis-
verter, þegar dansfélagi Alice
dansar við Gloriu og þau tala
bæði i sifellu, án þess að hlusta
á hvort annað, þvi að bæöi eru
svo upptekin af eigin vanda-
málum og þreytu, að þau eiga
Framhald á bls. 15.
Miclwel Surrazin og Jane FunJa.