Tíminn - 12.10.1973, Blaðsíða 13

Föstudagur 12. október 1973
TÍMINN
13
Foreldrar Páls, tsólfur Pálsson og Þurlður Bjarnadóttir.
Dr. Páll tsólfsson ásamt siðari konu sinni, Sigrúnu Eiriksdóttur, og
dóttur þeirra, önnu Sigriði.
Fyrri kona Páls, frú Kristfn Norömann. Hún lézt 1944.
Með séra Bjarna Jónssyni dómkirkjupresti og vigslubiskupi.
ísólfsson, sem þá stóö á tvitugu.
Hann var á leiö út i heim til
áframhaldandi tónlistarnáms,
nánar tiltekið til Leipzig i býzka-
landi (i dag A-Þýzkalandi). Munu
þau hjónin Jón Pálsson og Anna
Adólfsdóttir hafa styrkt hann til
þessa náms.
Næstu fimm árin, 1913—1918,
stundaði Páll tónlistarnám viö
Konunglega tónlistarskólann i
Leipzig, meö aðaláherzlu á orgel-
leik. Aðalkennari Páls var pró-
fessor Karl Straube,
hámenntaður maöur og frábær
kennari i sinni grein. Hann var á
þessum tima kantor Tómasar-
kirkjunnar i Leipzig og var einn
frægasti orgelsnillingur heimsins
um sina daga. Meðal annarra
kennara Páls voru Max Reger,
sem talinn hefur verið eitt gáfað-
asta tónskáld sins tima, Robert
Teichmuller og Hans Grisch.
Tveir þeir siðarnefndu voru
miklir persónulegir vinir Páls,
ekki sizt Grisch.
Framhald á bls. 23.
ÞAÐ LIFIR, ER LIFS-
ANDANN HEFUR
— Ef við værum að tala saman
frammi fyrir áhorfendmn, fullum sal
af fólki, myndi ég biðja menn að risa
úr sætum og hrópa ferfalt húrra fyrir
framgangi islenzkrar tónlistar, sem
ég hef mikla trú á, að eigi eftir að
verða glæsileg. Ég hef mikla trú á
þessum ungu hæfileikamönnum, seg-
ir hinn aldni listamaður.
Við áttum stutt viðtal við dr.
Pál isólfsson i vikunni, i tilefni
áttræðisafmæiisins idag. Ekki
var ætlunin að þreyta lista-
manninn með þvi að biðja
hann að rekja brot eða brota-
brot úr sögu sinnar litriku ævi,
sú saga liggur þegar fyrir I
bókum. Fremur var ósk okkar
að kynnast viðhorfum lista-
mannsins tii fortiðar, nútiðar
og framtiðar á þessum tima-
mótum.
Við spurðum dr. Pál fyrst,
hvað honum væri einna
minnisstæðast frá liðinni
starfsævi.
— Það er nú svo margt, sem
á dagana hefur drifið, að erfitt
er að henda reiður á og skipa
einu framar öðru. En mér
kemur ósjálfrátt i hug
Alþingishátiðin árið 1930. Það
var mjög mikill viðburöur og
tókst vel. Ég stjórnaði þarna
kantötu minni á Lögbergi, og
það var iyfting I fólkinu. Þetta
var mikil upplifun, — það var
þaö. Við vorum heppnir meö
veðrið, sem hafði ekki litið að
segja. Það rigndi fyrst i stað,
en siðan fcngum við blessað
sóiskin.
Dr. Páll er hugsi um stund,
iætur sýnilega hugann reika til
þessara löngu liðnu daga og
alls þess, er þeir báru i skauti
sér. Og okkur finnst liggja
beint við að spyrja hann, hvað
honum sé nú kærast þeirra
starfa, sem hann hefur innt af
hendi um ævina.
— Mér hefur orðið starfiö I
Dómkirkjunni hugleiknast
(dr. Páll var organisti við þá
kirkjuum 28áraskeið). — Ég
fer ekki nánar út I það hér, en
vil aöeins segja, að ég óskaöi
þess, að ég gæti starfaö I
þessari kirkju áfram, er
aidurinn færðist yfir. En þaö
fór nú á annan veg.
i fjöiþættu starfi sinu og list
hefur dr. Páll kynnzt fjöl-
mörgum af þekktustu mönn-
um landsins á sviði iistarinnar
á þessari öid. Einnig kynntist
hann mörgum erlendum lista-
mönnum. Við spyrjum dr. Pál
hverjir séu honum minnis-
stæðastir þessara manna, og
honum verður fyrst til aö
nefna þá, er hann kynntist á
námsárum sínum i Leipzig
upp úr slðari heimstyrjöld
fram til 1920. Aðalkennari
hans I Leipzig var próf. Karl
Straube, sem taiinn hefur
verið einn færasti orgel-
sniliingur heimsins um sina
daga. Dr. Páll kynntist
Straube mjög vel persónulega
og telur hann einn stór-
brotnasta mann, sem hann
hafi mætt á llfsleiðinni.
Straube var enskur I aöra ætt.
Dr. Páll hafði alls 9 kennara I
Leipzig, og urðu sumir þeirra,
einkum tónf ræðikennarinn
Hans Grisch, órofa vinir hans.
Dr. Páll starfaði mikið með
Davið skáldi frá Fagraskógi,
og nafn hans er honum ofar-
lega I huga. Og Davið metur
hann einna mest af islenzkum
Ijóðskáldum.
— En Emil Thoroddsen var
án efa sá fjölhæfasti af ungum
mönnum, sem ég hef kynnzt.
Það lá allt opið fyrir honum.
Ef hann hefði verið framgjarn
að sama skapi, eins og sumir
ungir menn eru nú, þá hefði
hann náð langt. En hann iézt
fyrir aldur fram, veiktist á
Alþingishátiðinni á Þing-
vöilum og lézt skömmu slöar,
tæplega fimmtugur.
...en ísland hafði
alltaf
mikið að segja
Dr. Páll skýrir okkur frá
þvl, hve námið hafi verið sér
erfitt fyrst I stað, er hann kom
til Leipzig um tvitugt 1913.
Hann haföi tiltöiulega litla
kennslu hlotið I tónlist, en
kröfurnar miklar i Konung-
lega tónlistarskóianum. Við
þaö bættist að samnemendur
Páis voru mun yngri en hann.
Ilonum fannst hann verða að
hraða námi sinu aldursins
vegna.og lagðismsvo hart að
sér, aðheilsan bilaði um tima.
Viö förum út I aðra sálma og
spyrjum dr. Pál þeirrar nær-
göngulu spurningar, hvort
aldrei heföi hvarflaö að
honum að setjast að I Þýzka-
landi, iandi tóniistarinnar,
eftir að hafa dvaliö þar við
nám og starf í 8 ár.
— Jú, mér meira en datt
það i hug. Þaö var bara ekki
hugsaniegt að fá slika stöðu i
Þýzkalandi á þessum árum
eftir styrjöldina. Ég reyndi, en
það var til einskis. Straube
tjáði mér, að stemmningin
væri þannig, að Þjóðverjar
væru látnir sitja fyrir öllu. En
hann ráðlagði mér að fara tii
Suöur-Ameriku. Þar væru
miklir möguleikar. En ég kaus
nú heldur að fara heim til
tslands. island hafði ailtaf
mikiö að segja fyrir mig, og
mig langaöi alltaf I aðra
röndina að setjast að hér
heima, sem ég og geröi.
— Nei, ég sé ekki eftir þvi að
hafa snúið heim. Mér hefur
liöiö vel, en það hefur oft verið
erfitt. Tónlistarlifið var, er ég
kom heim, á ýmsan hátt
skammt á veg komið hér,
þannig að um brautryðjanda-
starf var aö ýmsu leyti að
ræða. Þá voru litlir mögu-
leikar hér, og maöur iifði aðai-
iega á pianókennslu. En mikil
umskipti hafa oröið siðan. t
tólf ár stjórnaði ég lúðrasveit
Reykjavikur. Þetta varö
maöur að gera til aö geta lifað.
Brennið þið vitar
— Stofnun Tónlistarfélags-
ins 1930 hefur veriö geysimikið
átak. Hvert var aðalmarkmiö
ykkar tóifmenninganna, er aö
henni stóðu?
— Viðhöföum þrenns konar
markmið. Fyrst og fremst að
auka almenna þekkingu á tón-
list, i öðru lagi að búa sérstak-
lega hæfa menn undir fram-
haldsnám, og I þriðja lagi að
stofna sinfóniuhljómsveit. Og
þetta hefur allt tekizt að miklu
leyti. Stofnun Tónlistar-
skólans tel ég mikilvægasta
viðburð I Islenzku tónlistarlifi
á siöari timum.
— Geturðu nefnt mér eitt-
hvert verk, sem þú metur
umfram önnur þau, sem þú
hefur samið dr. Páll?
— Ég var vel upplagður á
þeim tlma, er ég samdi
Alþingishátiðarkantötuna, og
er að mörgu leyti ánægður
með hana, en það má fetta
fingur út I öll mannanna verk.
Annars eru til orgelverk eftir
mig, sem ég er ánægðari með
og hef trú á, að muni lifa.
— Þú hefur ekki haft mikinn
tima til hijómleikaferðalaga
út um heim, eftir að þú tókst
að þér þau þrjú veigamiklu
störf, sem allir þekkja?
— Mei, ég haföi það ekki. Ég
lék þó nokkuö erlendis og var
mjög vel tekiö. Ég hafði
gaman af þessum hijómieika-
ferðalögum og hefði stundaö
þau meira, ef tlmi hefði gefizt
til þesss.
— Við hvaða aöstæður, ef
svo mætti segja, telurðu að
verk þin hafi helzt orðiö til?
— Það get ég ómögulega
sagt um. En hitt get ég sagt,
að ég var mjög ungur, þegar
mér fóru aö detta I hug múslk-
stef, svona 10-15 ára. Og þaö er
svo merkilegt, að ég hef getað
notaö dáiltið af þessum
stefum og lögum seinna, —
m.a. I Alþingishátiðarkant-
ötunni, — þau hafa setið svo
fast I mér.
— Hefur náttúran ekki haft
Framhald á bls. 23.