Tíminn - 09.11.1973, Blaðsíða 11

Föstudagur 9. nóvember 1973.
TÍMINN
Útgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: Þór-
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson.
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrif-
stofur i Edduhúsinu viö Lindargötu, simar 18300-18306. Skrif-
stofur i Aöalstræti 7, simi 26500 — afgreiöslusími 12323 — aug-
lýsingasimi 19523. Askriftagjald 360 kr. á mánuöi innan lands,
i lausasölu 22 kr. eintakiö.
Blaöaprent h.f.
.. ............... .>
Deilan er leyst
Rikisstjórnin samþykkti einróma á fundi sin-
um i gær samkomulagsgrundvöll þann til
lausnar landhelgisdeilunni við Breta, sem for-
sætisráðherrarnir ólafur Jóhannesson og Ed-
ward Heath lögðu fram á fundum sinum i
Lundúnum i fyrra mánuði.
í gær kl. 4 lagði rikisstjórnin siðan fram á Al-
þingi tillögu til þingsályktunar um heimild til
að undirrita samkomulag við Breta um lausn
landhelgisdeilunnar. Fylgdi samkomulags-
grundvöllurinn sem fylgiskjal með tillögunni.
Eins og kunnugt er létu Bretar undan, er is-
lenzka rikisstjórnin hótaði, að tillögu ólafs Jó-
hannessonar, slitum á stjórnmálasambandi, ef
brezku herskipin og dráttarbátarnir yrðu ekki
á brott úr landhelginni. 1 kjölfar þeirrar til-
slökunar Breta var efnt til funda forsætisráð-
herranna i Lundúnum. Sá samkomulagsgrund-
völlur, er þá varð til, hefur nú verið samþykkt-
ur einróma i rikisstjórninni og vonandi verður
um hann sem mestur einhugur á Alþingi.
1 samkomulaginu náðust að visu ekki fram
allar ýtrustu kröfur íslendinga, eins og þær
voru settar fram á samningafundum 4. mai sl.,
en jafnframt og ekki siður er á það að lita, að i
samkomulaginu eru mjög mikilvæg atriði, sem
Bretar léðu alls ekki máls á i samningavið-
ræðunum 4. mai. Miðað við tillögurnar, sem
aðilar lögðu fram þá eru tilslakanir mun meiri
af Breta hálfu en okkar.
Á engan er hallað, þótt fullyrt sé, að ólafur
Jóhannesson, forsætisráðherra, á mestan og
stærstan hluta að þvi að þetta samkomulag
hefur nú náðst.
Má með sanni segja, að samkomulagið sé
persónulegur sigur ólafs og hann sé vel að hon-
um kominn.
Þetta samkomulag er okkur íslendingum
fyllilega sæmandi og við getum borið höfuðið
hátt sem einörð en jafnframt sanngjörn og
sáttfús þjóð.
Það hefur ekki farið neitt leynt, að Alþýðu-
bandalaginu var samkomulagsgrundvöllur
forsætisráðherranna ekki fyllilega að skapi.
Það hefði kosið, að öll þau atriði, sem sett voru
fram af Islendinga hálfu i samningaviðræðun-
um 4. mai, hefðu náð fram að ganga. 1 hörðum
deilum og langvinnum er það þó ætið svo, að
engin lausn fæst, nema báðir aðilar vilji sýna
nokkra sveigju og vilja til málamiðlunar.
Ef samkomulag hefði ekki tekizt nú er vist að
deilan hefði harðnað, herskipin komið inn i
landhelgina að nýju, stjórnmálasamband Is-
lands og Bretlands rofnað, og átökin að öllum
likindum haft i för með sér margvislegar af-
leiðingar, manntjón, slys og skaða. Bretar eru
að tvöfalda verksmiðju- og frystitogaraflota
sinn og slik skip, sem eru afkastamestu og
hættulegustu rányrkjutækin, myndu sækja
hingað i sivaxandi mæli. Skv. samkomulaginu
eru slik skip algerlega útilokuð. Þá má telja
það vist, að staða okkar á alþjóðavettvangi
hefði mjög veikzt, og samúð sú, sem við höfum
átt að mæta meðal þjóða heims, hefði verulega
minnkað, ef við hefðum hafnað samkomulags-
grundvellinum, þar sem það er almennt við-
horf erlendis, að Bretar hafa slakað mjög
verulega á og sýnt rikan vilja til samkomulags.
Að þessu athuguðu ber mjög að fagna að
samkomulag hefur tekizt og framkvæmd þess
mun sýna að rétt hafi verið að staðið. —TK
ERLENT YFIRLIT
Sættir Kissinger
Araba og Gyðinga?
Ferðalag hans vekur heimsathygli
Kissinger
MIKIL athygli beinist nú aö
ferðalagi Kissingers utan-
rikisráöherra Bandarikjanna
til Arabarikjanna og Kina.
Ferðalag þetta hóf Kissinger á
mánudaginn og er reiknað
með að það taki eina 10 daga.
Kissinger hefur þegar rætt við
leiðtogana i Marokkó, Túnis
og Egyptalandi, Jórdaniu og
Saudi Arabiu, en á leið sinni
þaðan til Kina mun hann koma
viö i tran og Pakistan. A heim-
leiðinni frá Kina mun hann
koma við i Japan. Til Wash-
ington er hann væntanlegur
15.-16. þessa mánaðar. Aðal-
tilgangurinn með ferðalagi
Kissingers er að finna grund-
völl, sem tryggir vopnahléð
og beinar samningaviðræður
milli Arabarikjanna og tsra-
els. t þvi sambandi mun hann
ekki aðeins telja rétt að ræða
viö leiðtoga Araba, heldur
einnig við forustumenn Kin-
verja, en Kinverjar hafa að
undanförnu gert samnings-
aðstöðu Sovétrikjanna örðugri
með þvi að ala á þeim áróðri,
að þau væru að svikja málstað
Araba vegna viðleitni sinnar
til að vingast við Bandarikin.
Þetta hefur fundið nokkurn
hljómgrunn meðal þeirra
Arabaleiðtoga, sem lengst
vilja ganga. M.a. neituðu
rikisstjórnir Sýrlands og
traks að taka á móti
Kissinger, en fulltrúar þeirra
höfðu þó rætt við hann áður
en hann hélt frá Washington.
Það myndi auka samkomu-
lagsmöguleikana, ef Kin-
verjar fengust til að stuðla að
samkomulagi og hætta þeim
áróðri gegn Sovétrikjunum,
sem þær hafa haldið uppi i
sambandi við umrædd mál.
Áður en Kissinger fór frá
Washington, höfðu bæði hann
og Nixon rætt itarlega við
Goldu Meir, forsætisráðherra
tsraels, og var þvi ekki talið
nauðsynlegt, að hann heim-
sækti ísrael i þessu ferðalagi.
Annað ferðalag en ferðalag
Kissingers hefur einnig vakið
verulega athygli og umtal.
Það er för Abba Ebans utan-
rikisráðherra tsraels, til
Rúmeniu, em er eina Austur-
Evrópurikiö, sem hefur
stjórnmálasamband við tsra-
el. Ýmsir gizka á, að þar hafi
átt sér stað óbeinar viðræður
milli tsraels og Sovétrikjanna
eða Rúmenar verið þar eins
konar milligöngumenn milli
þessara aðila.
ÞAÐ ER augljóst, að það
verður vandasamt að koma á
samkomulagi milli Araba og
tsraelsmanna, en þó eru
horfur nú betri en þær hafa
nokkru sinni verið. Fyrsti
áfanginn verður að treysta
vopnahléð og koma á fanga-
skiptum. Stjórn tsraels leggur
áherzlu á að byrjað verði á
fangaskiptunum og virðist sú
krafa eiga sterkan hljóm-
grunn i tsrael. Egyptar neita
hins vegar að hefja samninga-
skiptin fyrr en búið er að
marka vopnahléslinuna, en
þeir krefjast þess, að hún
verði ákveðin i samræmi við
stöðu herjanna, eins og hún
var 22.október, þegar vopna-
hléð gekk i gildi . tsraelsmenn
sviku þetta og færðu út næstu
daga yfirráöasvæði sitt á
vesturbakka Súezskurðar og
tókst aö einangra fjöl-
mennan her Egypta á eystri
bakkanum. Það er skiljanleg
krafa Egypta, að fylgt verði
vopnahléslinunni frá 22.
október. Neiti tsraelsmenn
þessu eða annarri slikri sann-
gjarnri lausn, geta vopnavið-
skipti hafizt aftur. Hingað til
hafa tsraelsmenn ekki lagt
annað til opinberlega en að
vopnahléslinan verði hin
sama og hún var áður en
styrjöldin hófst, þ.e. að
Egyptar fari af eystri bakk-
anum og tsraelsmenn af vest-
ari bakkanum. Útilokað er, að
Egyptar fallist á þetta og er
það vel skiljanlegt.
TAKIST að treysta vopna-
hléðog koma á fangaskiptum,
verður það næsti áfanginn að
koma á beinum samningavið-
ræðum milli Arabarikjanna og
tsraels. Óliklegt er, að Araba-
rikin fallist á þessar viðræður
öðruvisi en að ályktun
Oryggisráðsins frá þvi i
nóvember 1967 verði lögð til
grundvallar, en höfuðatriði
hennar er það, aö tsraels-
menn láti af hendi landsvæðin,
sem þeir hertóku i júnistyrj-
öldinni 1967. Hingað til hafa
tsraelsmenn veröi ófáanlegir
til að fallast á þetta. Hins
vegar bendir sitthvað til þess,
að þeir séu byrjaðir aö endur-
skoða þessa afstööu sina,
þegar þeir fara að hugsa
nánara um þá lærdóma, sem
þeir geta dregið af styrjaldan-
átökunum nú. tsraelsmenn
voru búnir að telja sér trú um,
að þeir hefðu svo algera hern-
aðarlega yfirburði, aö
Egyptar myndu aldrei komast
yfir Súezskurð, og kæmi til
vopnaviðskipta myndu hrak-
farir Araba verða meiri en
nokkru sinni fyrr. Allar slikar
hugmyndir eru nú hrundar til
grunna. Egyptar náðu traustri
aðstöðu austan Súezskurðar
og Israelsmenn urðu fyrir svo
miklu manntjóni, að þeir
hefðu ekki getað haldið
styrjöldinni áfram til lengdar,
ef svipað mannfall hefði
haldizt. Þeir styrktu að visu
álit sitt meö þvi að senda her-
liö yfir á vestari bakka Súez-
skurðarins, en mjög vafasamt
er, að þeir hefðu getað haldizt
þar til lengdar og vel getað
farið svo, að þessari djörfu
herför lyki með þvi, að þeir
misstu bezta lið sitt. Sá ótti
hefur vafalaust átt sinn þátt i
þvi, að þeir féllust miklu fús-
legar á vopnahlé, en búizt
haföi verið við.
Það verður eðlilega krafa
tsraelsstjórnar, ef hún fellst á
að láta herteknu landsvæðin af
hendi, að tsrael fái sem
fyllsta tryggingu fyrir þvi, að
sjálfstæði þess og landamæri
verði virt I framtiðinni. Flest
Arabalöndin munu verða fús
til að fallast á þetta. Af þessu
gæti að sjálfsögðu leitt, að
fyrst um sinn yrði gæzlulið á
vegum Sameinuðu þjóðanna
að gæta landamæranna, og
stórveldin öll að ábyrgjast þau
sameiginlega. Vel má vera, að
það sé eitt af erindum Kiss-
ingers til Peking að fá Kin-
verja til að gerast aðila að
slikri samábyrgð.
Til viðbótar framan-
greindum atriðum, koma svo
málefni flóttamannanna frá
Palestlnu. Varanlegur friður
getur ekki komizt á, nema það
takist að finna viðunanlega
lausn á málum þeirra.
FYRSTU fréttir, sem borizt
hafa af ferðalagi Kissingers,
benda til þess, aö honum ætli
að verða sæmilega ágengt.
Talið er að viðræðurnar, sem
hann átti við valdamenn i
Marokko og Túnis, hafi verið
jákvæðar, en mestum árangri
viröst hann þó hafa náð i Kairó
I viðræðum sinum viö Sadat
forseta. Þeir virtust báðir
ánægöir með lok viðræðnanna,
og lýstu jafnframt yfir, að þeir
hefðu orðið sammála um að
taka upp að nýju stjórnmála-
samband milli landanna, en
Egyptaland hafði rofið það
vegna stuðnings Banda-
rikjanna við tsrael.
Það styrkir friöarhorfurnar,
að fleiri riki leggja nú beint og
óbeint að Israel að láta her-
teknu landsvæðin af hendi.
Þetta gera t.d. flest rikin i
Afriku og Asiu. Siðast hafa
löndin i Efnahagsbandalagi
Evrópu lýst stuðningi við
Araba i þessum efnum.
Þ.Þ.