Tíminn - 15.12.1973, Blaðsíða 12

12
TÍMINN
Laugardagur 15. desember 1973.
Laugardagur 15. desember 1973.
TÍMINN
13
Athygli og ánægja, Bidsted og Herdis
Hér eru fjórar af aóalpersónum óperettunnar. F.v. Eisenstein (Siguróur Björnsson) og kona hans Rósa-
lind (Svala Nilsen), Leöurblakan sjálf, Dr. Falke (Guömundur Jónsson) og ioks fangelsisstjórinn
(Kristinn Hallsson). Þess er aö geta, aö Siguröur sem er fastráöinn viö Óperuna i Gra., -eröur aö fara ut-l
an eftir 2. sýningu, en kemur aftur seinna. A meöan fer Garöar Cortes meö hiutverk Eisensteins, en*
hann hefur einnig æft þetta hlutverk ásamt Siguröi, frá þvi æfingar hófust.
JÓLAVERK Þjóðleikhússins að
þessu sinni, óperettan Leðurblak-
an eftir Johann Strauss yngri,
laðar áreiðanlega marga að sér,
jafnt hástemmda tónlistarmenn
og listunnendur sem almenna
,,valsunnendur” og þá, sem hafa
gaman af litrikum, stórfenglegum
sýningum yfirleitt og ,,hafa ekki
imugust á músik”. Þar er heldur
ekki svo oft hér á landi, sem fólki
er boðið upp á óperur eða
óperettur. Og engin er óperuhöll-
in. Sjónvarpið hefur þó bætt hér
nokkuð úr. Að sjá verk, ekki sizt
óperu, i leikhúsi annars vegar og
sjónvarpi hins vegar er samt ekki
til samanburðar.
Frumsýning Leðurblökunnar
verður á annan i jólum. Þjóðleik-
semur og æfir dansana, en dans-
arar eru allmargir. Félagar úr
Þjóðleikhússkórnum syngja auk
þess með.
Fáein orð um höfundinn
Austurrikismaður, Johann
Strauss yngri, höfundur Leður-
blökunnar, lézt um aldamótin
siðustu, og skildi hann eftir sig
mikinn fjölda dansa, óperetta og
fleiri tónsmiða. Faðir hans var
mjög afkastamikið og vinsælt
tónskáld á sinum tima, fyrri hluta
18. aldar, og hafði mikil áhrif.
Einkum er hann þekktur fyrir
dansa sina, einkum valsa, en
hann samdi alls um 250. Hann var
mjög áhrifamikill i tónlistarlifi
Austurrikis á þessum tima, stofn-
er” og „Wienerblut („Vinar-
blóð”) Lög J. Strauss yngra ein-
kennast öðru fremur af leiftrandi
melódiu, fjörmiklum takti og
góðri útsetningu.
En ekki nægðu valsarnir
metnaði hans. Hann fór að semja
óperettur, og sú fyrsta þeirra,
„Indigo" var frumsýnd 1871, er
Strauss var 46 ára að aldri. Vakti
hún gifurlega hrifningu, en
grunnþættirnir i henni, sem
öðrum óperettum hans, voru ekta
„strauss-danstaktar.” J. Strauss
samdi alls 16 óperettur, og má
þar nefna. „Karnivai i Róm,”
„Sigaunabaróninn”
(Þjóðleikhúsið 1961), „Hið káta
strið” („Der lustige Krieg”) og
„Nótt i Feneyjum.”
V.
Þjóðleikhúsið 2. í jólum
OPERETTAN LEÐURBLAKAN
EFTIR JOHANN STRAUSS
J
Ungi maöurinn I óperettunni, eiskhuginn og söngvarinn Alfred (Magnús Jónsson), miöpunkturinn.
Myndirnar voru teknar á æfingu 10. desember.
Leöurblakan (Guömundur
Jónsson) „i öllu sínu veidi.”
húsið hefur sýnt þessa frægustu
óperettu Strauss einu sinni áður,
á sinum fyrstu árum, 1952-53.
Sigurður Björnsson kom heim
frá Graz i Austurriki, þar sem
hann er fastráðin við óperuna, til
aö’ syngja eitt aðalhlutverkið i
Leöurblökunni.
önnur helztu hlutverk eru leik-
in/sungin af Guðmundi Jónssyni,
Svöiu Nielsen, Kristni Halissyni,
Magnúsi Jónssyni, Elinu Sigur-
vinsdóttur og Sólveigu Björling.
Leikararnir Arni Tryggvason og
Lárus Ingólfsson fara einnig með
veigamikil hlutverk.
Leikstjóri er Daninn Erik
Bidsted, en hann er kunnur ball-
ettmeistari og leikstjóri i
Danmörku. Hefur hann starfað
mikið fyrir Þjóðleikhúsið, en
siðast stjórnaði hann Ég vil, ég vil
fyrir leikhúsið. Aðstoöarleikstjóri
er Herdis Þorvaldsdóttir.
Hljómsveitarstjóri er Ragnar
Björnsson. Leikmynda- og bún-
ingateiknari Lárus Ingólfsson.
Alan Carter ballettmeistari
aði m.a. konserthljómsveit mikla
og var tónlistarstjóri við hirðina.
Johann Strauss yngri, sem
stjórnaði um skeið hljómsveit
föður sins, eða þar til hann lét
hana i hendur bræðra sinna
(Edouard og Joseph), náði sem
tónskáld jafnvel meiri vinsældum
en faðir hans. Margir af þeim
völsum, sem hvað þekktastir eru i
dag, eru hans verk. Má þar nefna
„An der schönen blauen Donau”
(Dóná svo blá”), „Morgenblatt-
Vinsælasta óperetta J. Strauss
hefur þó „Leðurblakan” („Die
Fledermaus”) orðið. Stöðugt er
verið að sýna hana um allan
heim, og nýtur hún jafnan mikilla
vinsælda. Hún var frumsýnd fyrir
tæpum hundrað árum i Vinar-
borg, 5. april 1874.
Þess má geta, að „Leður-
blakan” verður einnig sýnd hjá
grönnum okkar, Dönum, nú um
jólin, I Konunglega leikhúsinu i
Kaupmannahöfn. — Step.
Tilþrif, ekki satt? Þjónustustúlkan (Elfn Sigurvinsdóttir) og fangels-
istjórinn. Fjórar sýningar veröa á Leöurblökunni milli jóla og ný árs,
þ.e. 26., 27., 29. og 30. desember. A allar þessar sýningar er selt sunnu-
daginn 16. des. (Myndir: Gunnar)
HÖGGVID FRJÁLSUM
BRANDI
Af lifi og sál
Andrés Kristjánsson
ræðir við
Ásgeir Bjarnþórsson
Kvöldvökuútgáfan.
Við lestur þessarar bókar
kom mér oft i hug þessi visa úr
kvæðinu Landvarnarmaðurinn,
sem Þorsteinn Erlingsson sendi
Bjarna frá Vogi sextugum:
Hann gat dugað hvar sem var,
höggvið frjálsum brandi,
kotungsútgerð átti þar
engan hund i bandi.
Ásgeir Bjarnþórsson heggur
— og er frjáls ferða sinna.
Sumir munu eflaust segja að
hann tali stundum gapalega.
Einkenni þessarar bókar er
fyrst og fremst hispursleysi.
Þess vegna má gera ráð fyrir að
einhverjir séu viðkvæmir fyrir
þvi, sem þarna er sagt um
frændur þeirra og vini.
Auðvitað get ég ekki borið um
sannleiksgildi einstakra frá-
sagna, en yfirleitt koma frá-
sagnirnir heim við það, sem við
vitum um fólkið.
Hins vegar eru svo dómar As-
geirs um stefnur og fram-
kvæmdir. Um það skal ekki
fjölyrt, en þó vil ég segja það, að
þar sem snillingar eru á ferð,
Sigvaldi Hjálmarsson:
Að horfa og hugsa
Skuggsjá
Þetta eru um 50 blaðagreinar
eftir Sigvalda Hjálmarsson
skrifaðar á árunum 1965-1971.
Engin þeirra er löng.
Sigvaldi er þjóðkunnur maður
af langri blaðamennsku og
fleiru. Þeir, sem hafa lesið Al-
þýðublaðið, vita að hann er
greindur maður, ritfær og góð-
gjarn. En þó að menn hafi ekki
fylgzt með þvi blaði vita þeir, að
Sigvaldi hefur um alllangt skeið
verið framarlega i félagsskap
þeirra manna, sem gefa sig að
guðspeki hér á landi. En um
guðspekina er það að segja, að
hún hefur i reynd orðið ýmsum
sá vegur, sem þeir hafa fetað til
fyllri skilnings á kjarna kristin-
dómsins, gildi góðleikans og
góðviljans — hlýrrar góðvildar
til umhverfis og förunauta.
Hvort sem okkur likar betur eða
ver og hvort sem okkur kann að
finnast að þá sé leitað langt yfir
skammt eða ekki, er þetta stað-
reynd, sem ekki þýðir að þræta
gegn. En um guðspekina vitum
viö, sem álengdar stöndum, að
hennar fylgjendur telja hugar-
farið og innra lif mannsins for-
sendu þeirrar hamingju, sem
honum hlotnast og samúð með
umhverfinu sáluhjálparatriði.
Þetta er ekki sagt hér vegna
þess að bókin fjalli um guðspek-
ina eða þar séu hennar fræði
beinlinis boðuð. Svo er ekki.
Hins vegar er það ærin vit-
neskja um höfundinn, lifsskoðun
hans og viðhorf að hann tilheyri
guðspekinni.
Þessar greinar eru vitanlega
valdar með það i huga að þær
eigi eitthvert erindi við okkur nú
og það mun lika vera svo. Nú
skiptir ekki mestu,hvaða stefnu
og kreddum þeir fylgja. Þvi
finnst mér, að Asgeir sé óþarf-
lega vigreifur og jafnvel
einsýnn stundum. Látum svo
vera, að einstakir dómar hans
séu sleggjudómar. Það eru
hvort eð er ekki þeir, sem gefa
þessari bók gildi sitt, heldur frá-
sagnirnar.
Hér skal ekki farið langt i
tilvitnanir. Þó get ég ekki neitað
mér um aö minnast á orð Grims
Thomsens við Einar Benedikts-
son, að kvæði eigi ekki að vera
eins og sneyptur hundur, sem
dregur skottið. Gaman er lika
að þvi, sem haft er eftir Jóni
Árnasyni um hræðslu stjórn-
málamanna við að tapa atkvæð-
um hinna heimskustu. I slikum
tilsvörum eru sannindi — en
ekki allur sannleikurinn.
Guðmundur Finnbogason sagði
að almennur kosningaréttur
væri aðferð til að láta meirihlut-
ann ráða, án þess að nota beinan
hnefarétt og ofbeldi. Af þessu
leiðir, að hinir vitrari menn
verða að sætta sig við ýmislegt,
sem þeim þykir ekki gott, en er
þó betra en beinn hnefaréttur.
Hins vegar er mat okkar á þvi,
hverjir séu vitrastir, nokkuö
breytilegtog snillingarnir verða
vist oft að sætta sig við að vera
vanmetnir.
Oft og viða hafa oröið sögur
um samheldni og samhjálp Is-
brestur talsvert á að ég sé sam-
mála þvi, sem þar segir, en hins
vegar er það undnantekningar-
litið að mér þykir betra en ekki
að þekkja þau viöhorf og rök,
sem bókin geymir. Það er oft
menntandi að ræða við þá, sem
lita öðruvisi á málin en við ger-
um sjálf.
Höfundur vikur stundum að
stjórnmálum og stjórnmála-
átökum. Ég vil benda hér sér-
staklega á greinina „Um póli-
tiska samábyrgð”. Þar segir
m.a. :
„Hinir æfðu stjórnmálamenn
eru heldur ekki allir blindir á að
eitthvað sé bogið við hin póli-
tisku átök. Þannig fannst
Grimmond, fyrrverandi leið-
toga frjálslyndra i Bretlandi,
stjórnmálabaráttan ekki sér-
lega rismikil, hún væri þvi lik-
ust sem flokkarnir væru allir að
reyna að selja sömu vöruna, —
bara i mismunandi umbúðum,
eins og hann komast að orði”.
„Sú var tið að menn skiptust i
stjórnmálaflokka eftir mismun-
andi grundvallarsjónarmiðum
um stjórnmál og þjóöskipulag.
Þá var pólitisk hugsjónabar-
átta. En nú er önnur öld,
flokkarnir hver öðrum líkir eins
og Grimmond benti á, og meira
að segja ihaldið veröur að
verkalýðsflokki”.
„Það er gott að sigra en þó
ekki aðalatriðið, þvi „lif”
stjórnmálamanns er alls ekki
undir þvi komið fyrst og fremst
að hann sigri i kosningunum eða
verði i meirihluta á þingi, held-
ur þvi að fá að halda áfram að
skylmast. Það sem hann óttast
er aö honum verði bægt frá að
taka þátt i leiknum, aö hann fái
ekki framboð eða aðra
trúnaðarstöðu i flokki sinum.
Þaö er á flokksheimilinu sem
menn falla, þvi hinn svokallaöi
lendinga erlendis og segir As-
geir nokkuð af þvi. Þar hefur þó
saga Þorsteins frá Bæ og vina
hans sérstöðu, merkileg saga og
gamansöm — á fáa sina lika.
Þessi bók fyllir og skýrir þá
mynd, sem við eigum af ýmsu
kunnu fólki. Ég nefni hér Stefán
frá Hvitadal, Unu og Erlend i
Unuhúsi, Olafiu Jóhannsdóttur,
Einar Benediktsson, og Hlin
Johnson til dæmis.
Sumum mun finnast að Hlin
hafi e.t.v. verið Asgeiri helzt til
hörð fyrir ei meiri sakir en þær
voru. En rétt er að skoða og
meta orö hennar i samhengi
sögunnar. Hún hafði leitað
Einar uppi og fundið hann, þar
sem hann var einn og ölvaður og
vegalaus úti i myrkri og hrið.
Þá fékk hún húsaskjól og húkr-
un fyrir 'nann i Laugarnesi hjá
Aðalbjörgu og sleppti ekki hendi
af honum upp frá þvi. Viðhorfi
sinu lýsti hún löngu siðar með
þessum orðum: „Mér þykir
vænt um Island. Þjóðina fyrirlit
ég. Einar elska ég.” Hún var til
Jónatan Livingstone
Mávur.
Saga eftir Richard
Bach i þýðingu Hjartar
Pálssonar
Ljósmyndir eftir
Russell Munson
Orn og örlygur h.f.
andstæðingur getur engum ýtt
frá þátttöku i stjórnmálum.
Þannig er andstæðingurinn i
rauninni orðinn minni and-
stæðingur en samherjinn”.
Allt er þetta rétt með fyrir-
vara. Það fer eftir gengi flokka
hvað þeir eiga mörg vonarsæti
fyrir frambjóðendur. Og þetta
væri allt töluvert öðruvisi ef við
ættum að kjósa um menn en
ekki eingöngu flokka, sem búnir
væru að úrskurða menn i flest
sætin.
Svo held ég nú, að meiri hluti
stjórnmálamanna hafi lagt út á
þessa braut til að hafa áhrif á
skipan mála en ekki bara til að
fá atvinnu og láta á sér bera. En
allt er þetta áleitiö um-
hugsunarefni — ekki sizt
meðan menn eru undir áhrifum
frá dönsku kosningunum og
öðru svipuðu.
Astæðan fyrir gengistapi
gamalla flokka er örugglega i
og með sú, að kjósendum finnst,
eins og Sigvaldi segir, að „við
kjörborðið hafa menn ekki um
annaö að velja en mismunandi
litar umbúðir utan um svipaðar
vöru”.
Samanber það, sem Emil
Jónsson segir i minningabók
sinni um Sjálfstæðisflokkinn
fyrir 1940 og siðar.
Sigvaldi Hjálmarsson er ekki
blaðamaður, sem skrifar fyrst
og fremst til að láta menn hlæja
Þessar greinar hans eru
skrifaðar til að láta menn
hugsa. Ég veit ekki hvort gefur
mönnum stærri iesendahóp,
enda misjafnt hvernig lánast að
fá menn til þess, sem sótzt er
eftir — jafnt hvort menn eiga
að hlæja eða hugsa.
En svo fjölbreytt er efni
þessarar bókar að vandfundinn
mun sá hugsandi maður að ekki
sé komið að einhverju áhuga-
sviði hans. Og vlst er bókin lík-
leg til að vikka sjóndeildarhring
lesandans.
H.Kr.
þess kjörin að vernda skáldið
og manninn, sem hún elskaði
fyrir landið, sem henni þótti
vænt um. Og hvað var þá eðli-
legra og rökréttara en að hún
spyrði:
„Haldið þér að þér gerið Is-
landi nokkurn greiða eða sóma
með þvi að halda Einari
Benediktssyni að drykkju?”
Andrés Kristjánsson er
maður, sem hefur vald á máli
og stfl, en ég held að þáttur hans
i þessari bók sé litill umfram
það að koma sögunni og áliti As-
geirs á framfæri. Þetta er bók
Asgeirs Bjarnþórssonar. Og af
henni hefði ég ekki viljað missa.
H. Kr.
Óhætt er að segja að þessi bók
á engan sinn lika i bókaflóði
þessarar vertiðar. Fyrst er nú
það, að margar blaðsiður henn-
ar eru með mávamyndum, yfir-
leitt fljúgandi mávum. En svo
er sagan sjálf næsta óvenjulegt
ævintýri. Einkunnaroð hennar
eru þessi:
„Til hins eina sanna Jónatans
Mávs, sem býr i oss öllum”.
t upphafi sögu er Jónatan
Livingstone Mávur að æfa sig i
flugi og er þá ungur mávur að
mér skilst.
„Hvers vegna, Jonni, hvers
vegna?”, spurði móðir hans.
„Hvers vegna áttu svona bágt
með að vera eins og aðrir i
hópnum? Hvers vegna éturðu
ekki? Þú ert bein og fjaðrir,
sonur sæll”.
„Sjáðu nú til, Jónatan”, sagði
faðir hans. „Ef þú þarft endi-
lega að læra, lærðu þá eitthvað
um ætið og hvers vegna þú átt
að afla þess. Gleymdu þvi ekki,
að þú flýgur til þess að éta”.
En að vera öðruvisi en aðrir
getur þótt „heimskulegt kæru-
leysi” „sem brýtur gegn virð-
ingu og venjum mávakynsins”.
Og þá þýðir litið að spyrja hver
sé gæddur meiri ábyrgðartil-
finningu en sá, „sem finnur til-
gang og fylgir sannfæringunni”.
Og þegar Jónatan Mávur er
kominn á æöra svið, hittir hann
þar máv, sem segir honum af
fortið sinni þar sem við „létum
okkur hægt um, hvert ferðinni
varheitiðog lifðum fyrir llðandi
stund”. Og svo enn hundrað lif,
þangað til viö förum að átta
okkur á þvi, að eitthvað væri til,
sem héti fullkomnun, og enn
önnurhundrað, unz sú hugmynd
kviknaði að markmið okkar i
lifinu væri að öðlast þessa full-
komnun og sýna hana”.
En Jónatan Máv langar til að
averfa aftur til jaröarinnar til
að hjálpa fyrri félögum. Það
gerir hann, en þó að sumir kalli
hann „einkason Mávsins
mikla” verða hinir fleiri, sem
æpa að hann sé kominn til að
sundra Hópnum og vilja hann
feigan.
Þannig er þetta ævintýri. Það
er sá forni og eilifi boðskapur,
að bein og f jaðrir sé ekki allt og
takmark og tilgangur sé ekki
bundið við ætið. Persónan er
hugsun og vilji.
Þýðing þessarar sögu hefur
verið vandaverk, m.a. vegna
óvenjulegra orða um flugið, en
við fáum söguna á lipru og ljósu
máli.
Þetta er falleg bók aö efni og
útliti.
H.Kr.
Að víkka sjóndeild-
arhringinn
ÆVINTÝRI LfFSINS