Tíminn - 15.03.1974, Side 19

Föstudagur 15. marz 1974.
TÍMINN
19
0 Æðarfugl
Dr. Finns Guðmundssonar og Dr.
Agnars Ingólfssonar og fariö
fram á, að þeir gengu i liö með
varpeigendum og skipulögðu
eyðingu vargsins. bá kom það
fram hjá þeim, að það væri
ósannað mál að ávartbakurinn
ætti nokkra sök á rýrnun æðar-
varpsins i landinu. Þrátt fyrir það
að fjöldi fólks horfir á það sumar
eftir sumar að svartbakur, og
sumir mávar, tina upp æðar-
ungana þegar þeim koma á sjó-
inn.
Svör sérfræðinganna voru þau,
að þetta þyrfti rannsóknar við og
sú rannsókn tæki mörg ár og til
þess þyrfti mikið fé.
Stjórn Æ.F.t. leitaði þá til þess
ráðuneytis, sem þessi mál heyra
undir, en það er Menntamála-
ráðuneytið og ráðuneytisstjóri er
Birgir Thorlacius. Hann er mjög
hlynntur þessu máli varpeigenda.
Hann hefur gert itrekaðar til-
raunir til að fá þessu máli fram-
gengt og á s.l. hausti lagði hann til
við fjárveitinganefnd og fjár-
málaráðherra að Alþingi sam-
þykkti tveggj milljóna króna
framlag til fækkunar varginum
og að Sveini Einarssyni veiði-
stjóra yrði falið að sjá um fram-
kvæmdirn. Mörgum finnst að það
Alþingi sem nú situr, sem óspart
á fé til ýmissa mála, sem minni
er þörf en eflingar æðarvarps.
En það eru fleiri en flugvargur-
inn, sem veldur stórtjóni i æðar-
fuglastofninum. Siðan farið var
aö stunda grásleppuveiðar i stór-
um stil ferst fjöldi æðarfugla á
hverju vori, mætti segja mér, að
það skipti tugum þúsunda sem
ferst i netunum af æðarfugli á
hverju vori. Hér i Dýrafirði hefur
einn maður verið með verulega
netaútgerð, auk þeirra, sem fiska
fyrir heimili sin. Siðastliðið vor
bar svo við að maður úr nágrenni
minu fór eina ferð til neta með
þessum útgerðarmanni. Hann
sagði mér, að i einu n etanna
hefðu verið um 30 stykki af
dauðum æðarfugli. Siðar spurði
ég útgerðarmanninn eftir þessu
og viðurkenndi, að svo hefði
verið og bætti við, að framan af
vorinu hefði oft verið töluvert af
æðarfulgi i netunum.
Ég er ekki að sakfella þennan
útgerðarmann fyrir drápið á
þessum fugli, ég veit að það er
ekki af ásetningi gert. Hann er að
stunda sina atvinnu, eins og svo
margir aðrir við strendur lands-
ins, og ég er viss um aö það gerir
enginn af ráðnum huga að drepa
æðarfuglinn eins og raun er á.
Ég hef einnig sannar fregnir af
miklu æðarfugladrápi i grá-
sleppunetum austan frá Sléttu
(Melrakkasléttu) og svo mun
viðar vera. En er þá ekkert við
þessu hægt að gera án þess að
skaða grá-sleppuútgerðina? Ég
hef átt tal við bændur, sem stunda
grásleppuveiðar, bæði við
Patreksfjörð, norðanverðan
Breiðafjörð og i Strandasýslu.
„öllum þeim, sem ég hef talað
við, ber saman um það, að séu
netin lögð á 10 faðma dýpi, og
þaðan af meira, komi varla fyrir
að æðarfugl sjáist i netum. En er
þá grálseppuveiðin einsgóð og á
grynnra vatni? bessari spurn-
ingu hafa þessir sömu menn
svarað að veiðin væri sist minni
þar og jafnvel betri.
Þar með sýnist lausn fengin á
þessu máli, án þess að nokkur biði
tjón a f, og æðarfulginum forðað
frá netunum. Lausnin er sú, að
færa út landhelgi jarðanna i
kringum landið. Og nú skorar
stjórn æðarræktarfélags Islands
og æðarvarpseigendur á forsætis-
ráðherra, ólaf Jóhannesson, að
beita sér fyrir löggjöf um, að ekki
megi leggja grásleppu- eða rauð-
maganet nær landi, en svo að tiu
faðma dýpi sé um fjöru við
grunnenda netanna.
Annað, að skylt sé hreppstjór-
um eða öðrum löggæslumönnum
að fylgjast með, að þessum lögum
sé farið eftir. I þriðja lagi, að
þetta verði að lögum fyrir 1. mai i
vor. Þá er fuglinn farinn aö sækja
að varpstöðvunum og fer þá
gjarnan i smáhópum meðfram
landinu og lendir þá oft i netum
liggi þau á grunnssævi, eins og
kom fram hjá útgerðarmannin-
um, sem sagt er frá hér að fram-
an. tsleiíur Einarsson, Magnús
Stephensen og Bjarni amtmaður
Thorarensen börðust fyrir þvi i
mörg ár að fá æðarfuglinn
friðaðan fyrir mönnum. Loks,
1847. lét Ilentukammerið danska
undan og alfriðaöi æðarfulginn
um allt tsland.
Æðarverndarmenn á tslandi,
hafa beitt sér fyrir þvi i mörg ár,
að fá æðarfuglinn verndaðan fyrir
margskonar flugvargi og nú fyrir
grásleppunetum.
Hvað gerir nú rikisstjórn ts-
lands?
Ég vil ekki enda þessa grein án
þess að gera athugasemd við þá
grein, er ég las i blaði (Timanum)
i haust. Þar var það fullyrt, að
hér við land kæmi hver æðarkolla
upp einum unga, en á öðrum
Norðurlöndum kæmu þær upp
tveim ungum. Þetta átti að sýna
hversu illa væri búið að æðar-
fuglinum hér á landi. Nú hef ég
bent á stórlega fækkun Islenzka
æðarstofnsins og einnig á nokkra
orsök þess. Vær hitt rétt, sem
fullyrt er i Timaklausunni, væri
ekki um fækkun stofnsins að
ræða. Einn uppkominn ungi á
hverja æðarkollu er hvorki meira
né minna en 100% af stofninum.
Nú skal ég gera ráð fyrir að
helmingur þessara unga yrðu
blikar eftir eru þó 5% æðarkollur,
sem bættust við stofninn ár hvert.
Með þessari aukningu mundi ekki
liða á löngu að hver vik og fjörður
fylítust að æðarfugli. Auðvitað
fellur eitthvað af gömlum fugli
árlega og alltaf fer eitthvað af
slysum, eins og ég hef bent á. Nú
hef ég spurt Dr. Finn Guðmunds-
son að þvi hver meðalaldur æðar-
fuglsins sé. Svar hans var að það
væri 15—16 ár, og var þá miðað
við æðarfuglinn á Reykjavikur-
tjörn, sem hann hefur fylgzt með
um mörg ár.
Nú bar það við fyrir nokkrum
árum að æðarkolla lenti i grá
sleppuneti hjá nágranna minum.
Kollan var merkt meö álmerki,
sem sýndi, að ég hafði merkt
hana fyrir 20 árum og sáust þó
engin ellimöj’k á henni þegar hún
lézt, en þegar ég merkti hana var
hún þó fullorðin eggjamóðir.
Undanfarin tvö> vor hefur
bandariskur fuglafræðingur
heimsótt mig og dvalzt nokkra
daga i varpinu hér á Mýrum.
Nafn hans er dr. Ralph Palmer.
Hann segir mér, að það þyki gott
að 5% æðarunganna komist upp.
Nú er gert ráð fyrir að fjögur egg
séu að meðaltali i hverju hreiðri..
Komi ungi úr hverju eggi gerir
þetta 400 unga úr 100 hreiðrum,
5% af þvi gera 20 unga. Á 15 ár-
um, meðalaldri tegundarinnar,
sem ég tel þó oflágan, ef lögmál
tegundarinnar fengi að ráða, þá
yrðu uppkomnir afkomendur
áðurnefnda 100 formæðra orðnir
300 fuglar. En þá má ekki reikna
með, að tugir þúsunda af full-
orðnum fugli séu drepnir árlega i
grásleppunet og svartbakurinn
látinn gleypa megnið af ungun-
um.
Gisli Vagnsson
Mýrum
0 Litla-Hraun
komast inn i varðstöðina, svo að
þeir næðu ekki af mér lyklunum
og kæmust út, og það tókst mér
hjálparlaust.”
Málið er enn i höndum umboðs-
dómarans, Arnars Höskuldsson-
ar, og sagði hann i viðtali viö
Timann i gær, að fram hafi komið
við yfirheyrslur, að fimm fangar
voru ölvaðir þetta kvöld af neyzlu
áfengis, sem þeir höfðu bruggað
sjálfir i klefum sinum.
Þeir hafi ætlað að reyna að
sleppa út úr fangelsinu og gert til-
raun til þess að saga i sundur
rimla, en sagarblaðið hafi brotn-
að.
Þá hafi tveir þeirra viðurkennt
að hafa ráðist á fangavörðinn, og
annar þeirra slegið hann með rör-
bút, sem hann hafði orðið sér út
um og vafið með einangrunar-
bandi. Um fyrirætlanir þeirra eft-
ir að þeir hefðu verið komnir út —
ef lánazt hefði — væri ekki vitað
og ekkert sérstakt varðandi það
hefði komið fram við yfir-
heyrslurnar.
Annar fanganna, sem réðust á
fangavörðinn, átti að losna frá
Litla-Hrauni nú i þessari viku, en
einhver bið mun verða á þvi, að
hann losni, vegna þessa máls.
0 Færeyjar
lögþingsmann og spurði hann
álits á þessum málum.
— Við höfum enn nokkuð óljósar
fregnir af fundinum, sagði Er-
lendur Patursson. En það er mitt
álit og, að ég hygg, flestra Fær-
eyinga,aðfyrstog fremst eigi að
takmarka veiðarnar á
ungsikdinni, sem enn hefur ekki
náð að hrygna, jafnvel banna þær
alveg. Þá væri frekar hægt að ná
samkomulagi um sildveiðarnar
til manneldis. Ég vil þó bæta þvi
hér við, að það er álit okkar.
þjóðernismanna, að ekki sé hægt
að byggja neina framtið á sild-
veiðum i Norðursjó, sem geta vel
brugðist, einkum ef smáslldar-
veiðarnar halda áfram. Við verð-
um að einbeita okkur að veiðum
hér á Norður-Atlantshafi, og þá
aðallega við Færeyjar sjálfar,
með þvi að færa út landhelgina,
og höfum við gert tillögu um 200
milna fiskveiðilögsögu.
Okkar aðstaða er þannig, að við
getum ekki sætt okkur við neinar
takmarkanir á fiskveiðum á opnu
hafi, en öðru máli gegnir um tak-
markanir, sem löndin setja innan
sinnar lögsögu. Varðandi
veiðarnar I Norður-sjó vil ég geta
þess, að hlutur okkar Færeyinga
er svo Htill, og enginn i smá-
sildarveiðunum, að öðrum að-
ferðum verður að beita til
friðunar, en að takmarka okkar
veiðar. Raunar eru okkar aðal-
andstæðingar i þessu máli Danir.
— Er þetta mikið hitamál þarna i
Færeyjum?
— Já, menn eru mjög spenntir,
þvi þetta snertir mikinn hluta af
sjómönnum okkar mjög mikið.
Ég myndi sjálfur ekki sætta mig
við þessar takmarkanir, og hef
reyndar alltaf veriö andvigur
hvers konar takmörkunum á
fiskveiðum Færeyinga i Norður-
sjó, en beygi mig að sjálfsögðu
fyrir takmörkunum, ef þeim er
ætlað það hlutverk að viðhalda
fiskistofnunum. Þessi tillaga
virðist hins vegar ekki til þess
gerð. Ég ræð engu um, hvort við
segjum okkur úr nefndinni, ef
þetta nær fram að ganga, þvi ég
er ekki i aðstöðu til þess, en
ég myndi ekki sætta mig við
neinar takmarkanir sem þessar.
O Rauðir hundar
1972, og er hann ekki að fullu
genginn yfir enn.
Eftirrannsókn
t vetur hafa læknanemar unnið
að eftirrannsókn. Sömu konurnar
voru rannsakðar aftur og þá at-
hugað, hvað hefði breyzt siðan i
fyrri rannsókninni. Einnig voru
nokkur börn, fædd árið 1969, feng-
in til rannsóknar. Þessari eftir-
rannsókn er ekki lokið enn, og
niðurstöður ekki tilbúnar, en þess
má þó geta, að komið hefur i ljós,
að miklu fleiri börn á skólaaldri
hafa fengið rauða hunda heldur
en þau sem ekki eru enn komin á
skólaskyldualdur. Þetta er i raun
og veru mjög eðlilegt, þar sem
börn á skólaaldri umgangast
fleiri.
Heilbrigðismálaráðuneytið hef-
ur staðið straum af kostnaði við
rannsókn læknanemanna sem
þeir hafa algjörlega unnið að
sjálfir, en Margrét Guðnadóttir
prófessor hefur verið þeim innan
handar.
Fyrstu 4-6 vikurnar
hættulegastar
Timinn fékk þær upplýsingar
hjá Margréti Guðnadóttur
prófessor, að fóstrinu stafaði
mest hætta af rauðum hundum
fyrstu 4-6 vikurnar. Þá getur
smitun móður valdið varanlegum
vefjaskemmdum á fóstrinu og
orsakað hjartagalla og heyrnar-
deyfu, svo eitthvað sé nefnt.
Fái kona, sem er komin 2
mánuði eða meira á leið, rauða
hunda, þarf það ekki að valda
fóstrinu skaða.
Bændur
Við seljum dráttar-
vélan búvélar og allar
tegundir vörubila
BÍLASALAN
Bræðraborgarstig 22
Simi 26797.
AFSALSBRÉF
innfærð 25/2—1/2—rl974:
Bjarni Guðmundsson selur
önnu Jónsdóttur hluta i Bárugötu
37.
Pétur Sigurjónsson o.fl. selja
Lórens Karlssyni hluta i Reyni-
mel 32.
Marla Sonja Hjálmarsdóttir
selur Óskari Benediktssyni hluta i
Laugavegi 159A.
Jónheiður Björgvinsdóttir selur
Garðari Kristjánssyni hluta i
Vifilsgötu 7.
Miðás s.f. selur Guðrúnu L.
Erlendsdóttur og Braga
Baldurss. hluta i Arahólum 2.
Magnhildur Lyngdal Eliasd.
o.fl. selja Erni Scheving hluta i
Njálsg. 23.
Ölafur Hrólfsson selur Ólafi
Bertelssyni raðhúsið Unufell 7.
Styrkár G. Sigurðsson, selur
Guðjóni Ólafssyni hluta i Reyni-
mel 84.
Guðjón Sveinbjörnss. selur
Gunnari Haraldss. hluta i Skipa-
sundi 46.
Albert Eiðsson selur Lofti Þor-
steinssyni hluta i Æsufelli 6.
Hrólfur S. Jóhannesson selur
Ólafi Sigurðss. hluta i Jörfabakka
12.
Lárus Sigfússon selur önnu
Hjálmarsd. og Baldvin Magnús-
son hluta I Hraunbæ 194.
Sigriður Pétursd. og Helga
Hjálmtýsd. selja Móses Guð-
mundss. hluta i Álfheimum 68.
Guðm. H. Einarss. selur Helga
Victorss. hluta i Drápuhllð 37.
Einar Guðfinss. selur Agúst
Þorsteinss. hluta i Rauðalæk 34.
Skv. útlagningu 19. febr. varð
Guðlaugur Einarss. eigandi að
hluta i Bókhlöðust. 4.
Guðlaugur Einarss. selur Hlöð-
ver Einarss. hluta i Bókhlöðustig
4.
Hinrik Bjarnason selur Edith
Clausen hluta i Hraunbæ 162.
Helga Haraldsdóttir selur
Magnúsi Jónss. hluta i Mariu-
bakka 4.
Kolbeinn Bjarnason og Þórður
Bjarnason selja Árna Jónssyni
v/b Kóp RE 124.
Miðás s.f. selur Guðjóni Jóns-
syni hluta i Arahólum 2.
ögmundur Einarsson selur Jó-
hönnu Einarsd. o.fl. hluta i
Kleppsvegi 128.
Miðás s.f. selur Sigriði
Runólfsd. hluta i Arahólum 2.
Margrét Magnúsd. selur Gisla
Jónatanss. hluta i Álfheimum 26.
Jón Pálsson selur Stefáni Arna-
syni hluta i Sogavegi 103.
Sigurður Guðmundsson selur
Súsönnu Sigurðard. hluta i Hrafn-
hólum 2.
Miðás s.f. selur Jóni Þ. Jóns-
syni hluta i Arahólum 2.
Ragnheiður Sigurgrimsd. selur
Svavari Markússyni húsið Goða-
iand 17.
Þormóður Torfason selur Guð-
mundi Sigvaldasyni og Ellen
Sigmond fasteignina Tunguveg
11.
Ásta Einarsd. selur Haraldi
Jóhannssyni fasteignina Mána-
götu 11.
Sigurður Elisson selur Sigur-
jóni Sigurjónss. og Guðnýju
Guðnadóttur hluta i Hraunbæ 166.
Kristin Kristjánsd. selur
borgarsjóði Rvikur rétt til leigu-
landsins nr. 47 við Il-götu
v/Rauðavatn.
Jón Þórarinsson og Gunnar
Hannesson selja Reykjaprenti
h.f. hluta I Hverfisgötu 44.
Jóhanna Einarsd. o.fl. selja
Ogmundi Einarss. hluta i Rauða-
læk 28.
Guðmundur örn Sigurþórss.
selur Gunnhildi Hjörleifsd. hluta i
Hofteig 20.
Guðbjörn Guðmundss. selur
Guðm. Erni Sigurþórss. hluta i
Hofteig 20.
Hannes Hafstein selur Halldóru
Ingjaldsd. húsið Vesturhóla 11.
Halldóra Inngjaldsd. selur
Ilannesi Hafstein hluta i
HRaunbæ 106.
Guðfinnur Halldórss. selur
Sigurði Inga Guðmundss. og
Ólöfu Skúlad. hluta i Rauðarár-
stig 42.
Bretland:
Stjórnarfrum-
varp fellt?
NTB-London. Brezka rikis-
stjórnin biður sennilega ósigur i
atkvæðagreiðslu um verðlags- og
tekjufrumvarp rikisstjórnarinnar
i neðri deildinni n.k. mánudag.
Frjálslyndi flokkurinn hefur
ákveðið að styðja breytingatil-
lögu thaldsflokksins. thaljsflokk-
urinn samþykkir ekki þá þætti i
frumvarpi rikisstjórnarinnar,
sem fjalla um stöðvun verðbólgu,
og verðhindrunum, i stað þess að
halda launum niðri.
Rikisstjórnin segir þó liklega
ekki af sér, þótt frumvarpið verði
verði fellt.
Þingfréttir
ýmsa starfsmenn i sinni þjón-
ustu, bæði ráðunauta og
erindreka. Og það hefur þegar
rekið, eða a.m.k. fylgzt með
starfsemi i þessa átt. Þar á ég
við sjóvinnunámskeiðin, sem
haldin hafa verið á ýmsum stöð-
um á landinu.
þá losnar pláss þar, sem oft nýtist
fyrir yngri kynslóðina.
En þrátt fyrir þetta synir
reynslan, að það er ástæða til að
vera hér vakandi og gera enn
betur, sbr. þaö sem ég hef vikið
að hér að framan. Og sbr. t.d.
það, að fáar tilkynningar eru al-
gengari aá vissum tima árs. held-
ur en sú sem byrjar svona:
„Vanan háseta vantar”.
Það eralveg tvimælalaust eðli-
legt, að verkleg kennsla á sjó
verði einn liður i okkar skóla-
kerfi, einn þáttur I þvi verknámi,
sem framkvæmt er innan hins al-
menna skólakerfis. E.t.v. gæti
það orðið þegar með fyrstu lög-
gjöf, sem sett yrði um þetta efni.
En þó þykir mér sennilegra, að
fyrsta tilraunin yrði gerð I líku
formi og við leggjum til, en það
biöi siðari tima að fasttengja
verklega kennslu á sjo skóla-
kerfinu sjálfu.
Ég vil taka það fram, að
flutningsmenn þessarar tillögu
vilja ekki láta skilja tillögu-
flutning sinn á nokkurn hátt sem
vanmat á viðleitni útgerðar-
manna, skipstjóra og annarra
skipverja i þá átt að þjálfa ungt
fólk til sjómennskustarfa. Það
ber að virða alla slika viðleitni.
Og mér finnst ástæða til þess að
vekja athygli á þvl sérstaklega
hversu smábátaútgerðin i mörg-
um verstöðvum, — þó hún sé ekki
lengur allsráðandi.og þó að önnur
stærri útgerð tryggi þar jafna at-
vinnu allt árið — hjálpar til aö
veita mönnum fyrstu æfingu á
sjó. Ekki aðeins á þann hátt, aö
þegar menn hrinda á flot trillum
sinum, þá verður þar pláss fyrir
marga unga menn. sem um likt
leyti ljúka skólavetri, heldur
einnig að hinu leytinu, að yfir á
smábátana fara alltaf einhverj-
irskipverjar afstærri skipum. og
o Víðivangur
viðskiptabönkunum. Nú er
það svo að aðeins hluti af þvi
fjármagni, sem lánaður er
almennt fer i gegn um hendur
viðskiptabankanna. Hærri
fjárhæð er lánuð út i gegn um
fjárfestinga- og lifeyrissjóði,
svo ekki séu nefndar þær
upphæðir, sent veitt er út i
efnahagslifið úr fjárhirzlum
rikis og sveitarfélaga. Vcgna
gifurlegra hækkana á hráefn-
um, sem orsakast eins og ég
hef áður sagt af hækkununt
erlendis og gengisbreytingum,
auk vaxandi tilkostnaðar inn-
anlands, er rckstrarfjárþörf
iðnaðarins nú meiri og brýnni
en nokkru sinni fyrr. Nú er það
svo að sjávarútvegur og
landbúnaður búa við sjálfvirkt
lánakerfi og verði dregið úr
útlánum viðskiptabankanna
eða þau takmörkuð verulega
vofir sú hætta yfir að það lendi
á iðnaðinum og það einmitt á
þeim tima, eins og ég hef áður
getið.þegar þyrfti að vera um
verulega aukningu að ræða, ef
mögulegt á að vera að Italda
uppi framleiðslunni. Það nálg-
ast dauðadóm yfir iðnaðinum
ef ofan á allar aðrar þrenging-
ar, sem að honum steðja, ba't-
ist minnkandi rekstrarfé." —
TK