Tíminn - 07.09.1974, Page 8

8
TÍMINN
Laugardagur 7. september 1974.
HVAÐ ER MINNI
George Bernhard Shaw mundi yfir ni-
ræðisaldur grátbroslega mynd úr barn-
æsku um vínhneigðan föður sinn, þar sem
hann sá hann koma heim með illa inn-
pakkaða gæs undir öðrum handlegg og
svinslæri undir hinum, ganga beint á
garðvegginn i þeirri vissu,að hann væri að
ýta upp garðhliðinu.
Rússinn Schirali Mislimow, sem andaðist
árið 1973 þá talinn vera 165 ára að aldri,
gat greint frá atburðum, sem átt höfðu sér
stað fyrir 150 árum.
(Innskot) — „Þegar ég var 6 ára komu til
okkar hjón framan úr Fnjóskadal og fengu
að vera i húsmennsku. Hann hét Einar
Guðnason.hún Sólveig og dóttir þeirra 12
ára gömul hét Hallfriður. Einar kenndi
söng og þó nokkuð af fólki á Fjarðabæjun-
um kom. Einar spilaði á viólin eins og þá
var kallað. Ég man þetta eins og það hefði
gerzt fyrir fáum dögum.”
(Úr viðtali við Ingu Jóhannesd. i Grimsey
100 ára að aldri 1974).
Mannveran geymir i huganum
myndir löngu liðinna atburða,
stórar og smáar um sorg og gleði.
I nákvæmri útfærslu liða þær fyr-
ir i minningu timans, allt hennar
lif til hinztu ævistunda. Hvað er
það, sem gerist i heila mannsins?
Hvernig framkvæmir þessi
þriggja punda samsetning i höfði
voru svo furðulegt fyrirbæri?
Hvað er það, sem við nefnum —
minni?
Allt fram á þennan áratug voru
jafnvel visindamenn sannfærðir
um, að mannkynið fengi aldrei
svar við þeirri spurningu. Andi —
það var eitthvað óáþreifanlegt,
Minni — það var eitthvað i sál-
inni: Það varð þvi að teljast eitt-
hvað yfirnáttúrlegt. Og hvernig
átti að búast við lausn á slikri
gátu?
Nú hafa heilasérfræðingar i
fyrsta sinni i höndum sannanir
fyrir þvi,að þessi ályktun sé röng.
Þeir hafa fundið og sannað tilveru
— minnisfrumu —i heilanum. En
það þýðir, að engin dularfull
hugfyrirbæri eða sálarlifsþættir
— aðeins dálitill frumukjarni, sé
undirstaða þess,sem við nefnum
minniseiginleika. Það kemur i
ljós, að sérstakar minnisfrumur
heilans fá upplýsingar um allt
það, sem fram kemur við einstak-
linginn, grafa þær i sig eins og
upptöku i ristur á hljómplötu, og
þaðan er hægt að endurtaka þær
hvenær sem til fellur eða þörf
krefur.
Ameriski próf. George Ungar
(Houstonháskóla i Bandarikjun-
um),einn þeirra, sem uppgötvað
hafa minnisfrumurnar, orðar
þetta þannig: „Hvort sem oss er
það ljúft eða leitt, verðum við nú
að viðurkenna þá staðreynd, að i
heilanum er geymslu- og endur-
spilunarstöð milljóna minnis-
fruma.”
Með dýratilraunum hafa vis-
indamenn uppgötvað minnis-
frumuna. Þegar dýrin höfðu til-
einkað sér þekkingu á ýmsum
fyrirbærum, sem þau þekktu ekki
áður, var eftir að prófa, hvort
mögulegt væri að einangra
minnisfrumur þeirra ásamt þess-
ari nýju þekkingu úr höfði þeirra,
og koma þeim i höfuð annarra
samkynja dýra. Það heppnaðist !
Minnisfrumur, sem höfðu tileink-
að sér mjög margbrotin verkefni,
voru með sprautum færðar úr
einum heila yfir i annan, og dýrin,
sem við tóku, gátu ráðið fram úr
sömu verkefnum.
Próf. Ungar gekk jafnvel feti
framar. Hann sundurgreindi
minnisfrumur og bjó til efna-
fræðilega eftirlikingu þeirra, sem
hann hyggst gera tilraunir með.
Hann er sannfærður um, að það
takist og segir: „Það kemur að
þvi fyrr eða siðar, að við finnum á
sama hátt efni og aðferðir til þess
að útbúa fyrstu skynsemisfrum-
urnar fyrir mannlegan heila, þótt
það verði ekki i likingu við.
„franska fyrir byrjendur.”
Starfsbróðir hans próf. lámes
Mc-Connell (Ann Arborháskóla i
Bandarikjunum) segir um þessi
mál: „Skynsemisfrumur i heil-
ann með innsprautun þýðir bylt-
ingu á öllum skoðunum okkar á
reynslu og þekkingu. Það þýðir
hrun allra hugmynda um okkur
sjálf. Hvað er þá lengur Ég, hvaö
er þá lengur persónuleiki? ”
Þannig liggur heilinn i höföinu. Nú hafa tilraunir sannað þar geymslu-
hólf fyrir hugmyndir og reynzlu hlaðið i frumur, sem hægt er að
sundurgreina. Ameriski prófessorinn Ungar sprautaði skynsemis-
frumum úr heilum dauðra rotta i lifandi. Samstundis vissu dýrin það
sem þau höfðu aldrei áður iært.
t Houstonháskóla (Texas) létu yfir 4000 rottur lífið undir fallöxinni eins
og þessari. Áður var búið að koma óttanum i heila þeirra, sem siðan
var sundurgreindur til þess að ná einstökum frumum.
Til þess að ná skynsemisfrumunum þurfti frábærlega fullkomna tækni.
t mannsheilanum eru 10 milljarðir fruma, að ofan má sjá eina I 20
þús.-faldristækkun. (teikn. sýnir margföld tengsl hennar við aðrar
frumur).
Prófessor George Ungar við Houstonháskóla (Texas) segir, aö hann
láti ekki rottutilraunir sinar nægja. Hann hafi ákveöiö fyrstu mannlega
tilraun með „skynsemisfrumur” á sjálfum sér. Heppnist sú tilraun
yrði það upphaf að jafnhliða æfintýralegri sem uggvekjandi framtið.