Atuagagdliutit - 12.01.1978, Síða 19

nunaKarfingme inuneK nukigtu-
nerussumik ingerdlassarpoK
*a*ma oKarpoK Vie McGregor, ujaragsiox doktoriu-
Ssok New ZealandimérsoK, ukiut arfinigdlit sivner-
^lugit nunaKarfit Håne Atangmingme najugaKarsima-
Ssok. AG-mit oKaloKatigineKardlune oxalugtuarai su-
l'nine, oxautsitigut ajornartorsiutine — åmalo Kalåt-
dlit-nunåne nunaKarfingme najugaKarnine sok nuå-
narilersimagine
New-Zealandimio ujaragsiorner-
tnut tungassunik doktoringorsi-
massOK Kavdlunåtutdlo OKatdlo-
f'gsivdluinarsimassoK, nunaKar-
*lagme Atangmingme najugaxar-
;°K „KavdlunåK11 kisiartaussoK,
arnalo sapåtip akuneranut mar-
^loriardlune mérKanik 5—6-inik
ukiulingnik alikusersuissartoK.
tåssa Vie McGregor, aperisso-
Karsinauvordlo sok nunaKarfing-
m_e najugaKalersimanersoK, ing-
natdlagiaKångitsume, igdlup ilua-
ne kugtinartagkamik imeKångit-
sume, TV-Kångitsume avdlanig-
dlunit atortorigsåruteKångitsume,
nauk tamåko „silarssuarme angi-
sume“ ardlaligpagssuarne sungiu-
simaneKaraluartut.
ar>gut tåuna, Vie McGregor
aPerårput:
maunga pisimavunga pingår-
amik kalåtdlit OKausé iliniar-
Hiardlugit, akerdliuvfigivdluina-
ravko nuna sulivfigisavdlugo
ltluisa OKausé naluvdlugit. påsisi-
mavaralo oKautsinik ilikagaKar-
*%ssara neriutigisaguvko kalåt-
olisuinaK oKalugtune najugaKar-
lariaKardlunga. erKarsautigisima-
gsluarpara ukiune mardlugsui-
Parne Atangmingme najugaKar-
a^ardlunga OKausinik ilikagaKar-
^'gssama tungånut, kisiåne måne
ltluneK iluaringåravko najugaKåi-
Palersimavunga, nungnigssaralo
erKarsautigingilara.
kalåtdlit OKausé artornaKaut
kisiåne OKautsit sule ilikarsi-
^angilåka. tamåna agsut ajusså-
rutigåra, nikatdluatdlangnaralu-
arPordlo. OKalugfigineKarångama
^-é imalunit 1/4-é imaKa påsi-
Ssarpåka, kalåtdlisutdlo OKalung-
aiarnera artorssautigeKåra. kalåt-
alisut oKalugsinåunginera inuit
ugperineK ajorpåt, imaKa nålaor-
Piartarama ilånilo pivfigssaK er-
^ordlugo angertardlungalo någ-
gårtardlunga.
. kalåtdlit OKausé artornartoru-
JPgssuput Kavdlunåt tuluitdlo
°Kausinit avdlauneruvdluinara-
*Pik — ukiut mardluk ingerdla-
n®rine Kavdlunåt OKausé ilikar-
Paka. Kavdlunåt OKausinik ilini—
arPeK kalåtdlinut inersimassunut
ajornakusortorujugssuvoK — tai-
måiportaoK Kavdlunånut inersi-
massunut kalåtdlit OKausinik ili-
niarneK. taimåitoK isumaKarpu-
nga kalåtdlisut ilikarnigssaK a-
jornartutut OKautigineKarsinåu-
ngitsoK, kisiåne ilungersorujug-
ssuarnerup saniatigut pissutigssat
mardluk pissariaKarput. sujug-
dlermik iluarsartutdluagkamik
iliniartitaunigssaK, åipagssånigdlo
kalåtdlit OKausinik tusåssaKamig-
ssamut kingusingnerussukutdlo
atuinigssamut pivfigssaKardluar-
nigssaK. pissutigssaK sujugdleK
amigautigåra, isumaKarpungalo
Kanigtukut Sisimiune kursuse-
Karsimassut ilarpagssuisa kingug-
dleK amigautigigåt.
— kalåtdlit taima amerdlatigi-
ssut Kavdlunåtut OKatdloringma-
ta pissutauvoK mérautitdlutigdle
OKautsit iliniarsimagamikik — ili-
kajavfiup nalåne. taimåiputaoK
Kavdlunåt mérartait nunaKar-
fingne najugagdlit. OKautsit ili-
kartarpait. inersimassut ilikarneK
ajorput.
— Kanormiuna ilivdlutit Kalåt-
dlit-nunånut pigavit? New Zea-
landimit Kalåtdlit-nunånut ung'a-
seKaoK, amalume åssigingissutsit
angnertugunarput sumissutsikut,
silamut tungassutigut åmalo kul-
turimut tungassutigut?
uvagutaoK mardlungnik
kultureKarpugut
— silamut tungassutigut, taimåi-
porme. ukiussarnerput Kalåtdlit-
nunåne aussauneratut itarpoK. 14-
inik ukioKardlunga apumik ta-
korKårpunga. kulturimut tunga-
ssutigut OKarumavunga ilåtigut
åssigissuteKartoK. tåssame New
Zealandime åma mardlungnik
kultureKarpugut, inuiait mardluit
nåpeKatigigsimassut inoKatigig-
tugssatdlo. tåssalo maorierit nu-
nap inuvé, åmalo nugtut pingår-
tumik KeKértanit tuluit pigissåi-
nit. kulturit mardluit ingmingnut
nåpikångata inoKatigingnermut
tiingassutigut ajornartorsiutit pi-
lersartut tamatigut soKutigissari-
simavåka.
1964-ime magisteritut inerpu-
nga, åmalo ilisimatusarnigssamut
legatimik pivdlunga ukiune pi-
ngasune silarssup ilåne uvanga
nangmineK kaj ungerissavne ator-
sinaussavnik. iliniartutitdlunga
ukiut mardluk Syd-polen-imisi-
mavunga ujaragsiutut sulivdlu-
nga, taimaisivdlungalo issigtune
misilivdlunga. åmalo New Zea-
landime KåKasiortartugama nunat
avangnardlit ardlåne ilisimatu-
sarnigssara erKarsautigilersima-
vara. åma pissutauvoK tamåne u-
jarKanut plsoKaunerussunut tu-
ngassutigut ilisimassagssaKarmat,
tamåkulo uvanga ingmikut ilinia-
garigavkit.
KimugsernigssaK
takordlorsimagaluarpara
— åma misiligkusugsimavara nu-
name tuluit OKausinik atuivfiu-
ngitsume najugaKarnigssaK o-
Kautsit avdlat iliniarumavdlugit
kulturilo avdlaussoK ilisimaleru-
mavdlugo. Danmark Kinersima-
vara pissutigalugo tåssångånit
Kalåtdlit-nunånukarsinaugama.
sermerssuåkordlunga Kimugser-
nigssara takordlorsimagaluarpa-
ra. nalungikaluaruvko Nup erKå-
ne KeKertat akornåne umiårKa-
mik angalaKåtårtugssauvdlunga
maungnarnaviarsimåsångikalu-
arpunga.
Vie McGregor 1965-ime ausså-
kut Kalåtdlit-nunånut perKårpoK,
Kalåtdlit-nunåne ujaragsiunit
(GGU) tapersersorneKardlune,
Nup erKåne KåKat misigssuatår-
niardlugit. tåssauginåsaoK ilisi-
matusarnikut misigssuinerit Kå-
Kat påsiniarnigssait nunavdlo å-
ssiliornigssait suj unertaralugit.
misigssuinerit kingornatigut nu-
nap åssiliortoKartarpoK augtitag-
ssarsioKatigit ujaragsiuisa kingu-
singnerussukut atorsinaussåinik
augtitagssanik navssårsiusagå-
ngamik.
— Kalåtdlit-nunånut tungassut
soKutigissarilerpåka ukiuneranile
Københavnime universitetime ka-
låtdlit OKausinik ilinialerdlunga.
tamatumunga peKatigititdlugit
nunaKarfingne ajornartorsiutit
pivdlugit atuartalerpunga.
taimåitumik Atangmik
— 1968-ime aussåkut sapåtip a-
kunera atauseK sikorssuit pissuti-
galugit nalautsornerinarmik A-
tangmingmipugut — taimåitu-
migdluna måne nunagssitunga.
1960-ikune nunaKarfit inuerusar-
nigssånik politik tusarsimavara
påsisimavdlugulo tåssane aperKU-
teKartoK sulissutigisinaussavnik.
maunga nungnigssara sujorKut-
dlugule agdlagtalerérpunga nu-
nunaKarfik Atangmik. — Bygden Atangmik i fugleperspektiv. — (åss./Foto: Anne Guldmann Peters
naKarfitdlo atatmarneKarnigssåt
ilungersutigilerdlugo. najugagssa-
mik navssårpunga igdluliorfigiu-
massavnik. akuerssissumik pivu-
nga norgemiutdlo KåKane igdlu-
liarissartagåta åssinganik igdluli-
ordlunga.
autdlarKautåne inuit pasigdli-
kujugkaluarput. tåssame nunane
avdlamio Kalåtdlit-nunåne nuna-
Karfit ilåne suniartoruna? måna-
le måne najugaKarpunga, unalo
ajungeKUtigåra nunat avdlat na-
lunginavkit tåukunångalo pissu-
nik misiligtagaKardlunga. Kav-
dlunåjunginama kalåliunangalu-
nit — ilåtigutdle tåuko tamaisa
agtumåssuteKarfigalugit, danski-
sut inugtaugama åmalo Kalåtdlit-
nunåne aulajangersimassumik
najugaaardlunga — tungavigssa-
Kalårpunga inuiait tåuko mar-
dluit oKaloKatigisavdlugit suliag-
ssardlo sugaluartordluniit ardla-
rit tungånit issigalugo. tamåna
ajungeKutausinauvoK.
ujaragsiornerit pinguartitsinerdlo
Vie McGregor ukiut tamaisa ju-
nime, julime augustimilo Kalåt-
dlit-nunåne ujaragsiunut suleaa-
taussarpoK nunavdlo åssiliordlu-
ne. ilisimatussutsikut sulinerme
tåssane ukiunerane inunigssami-
nut aningaussarsiortarpoK. åma
ilaKutaringnut angatdlåmik 25
fodimik pujortuléraKarpoK au-
ssaunerane ujaragsiunut åtartor-
titagkaminik. tåuna åma ani-
ngaussarsissutigilårtarpå.
— maunga pinerma kingorna-
tigutdle timelæreritut åma suli-
simavunga tamatuma nalåne Kav-
dlunåK iliniartitsissoK amigauti-
gineKarmat. måna sapåtip akune-
ranut mardloriardlunga uvdlup
KerKata kingornatigut mérKanut
børnehaveklassemitugssatut ukiu-
lingnut pinguartitsissarpunga.
børnehaveklassetungajak ipoK ig-
dluvnilo ingerdlåneKartardlune.
nunaKarfingme niviarsissat ilåt
ikiortigissarpara. tåssame OKaut-
sit-åsit pissutåuput. kisiåne inger-
dlavdluaKaugut. méreat kalåtdli-
sut OKalugfigissarpånga, uvanga-
lo Kavdlunåtut OKalugfigissarpå-
ka. kisiåne atortugssat pinguari-
ssagssatdlo tamaisa sarKuminar-
tarpåka. mérKatut uvavtut OKa-
lugtartutut iliordlunga taimåg-
dlåt iliorfigisinaussångilåka.
— igdluga iluarsartusimavoK
mérKanut inigssalingmik. uvdlut-
dlo tamangajaisa méncat inusug-
tutdlo isersimassarput, ilånilo
mardluk pingasutdlunit måne
unuissarput. måne avdlane pisi-
nåungisåinik ilåne inersutarpåka.
måne Atangmingme igdlup iluane
sussagssaKangårneK ajorpoK. sila-
me nåmagtumik periarfigssaKar-
POK.
— kisiåne ilånikut agsut encig-
sisimalårusugtaraluarpunga. tau-
va pulaortut tamaisa aniatitarpå-
ka oKalugtartordlungalo. pingår-
tumik Sibelius Kalåtdlit-nunåne
pingortitamut tugdluardluinartu-
vok. kisiåne åma tusarnårtaKåka
Shoutakuvitck åma Benjamin
Britten.
— ukiup Kåumataisa tåmertu-
sivfine sunik alikutaKartarpit?
— inuleramale aitsåt taima su-
liagssaKartigaunga. agdlåme u-
kiune arfinilingne måne najuga-
Karaluarama atuagkap atautsiv-
dlunit atuarnigssånut pivfigssa-
Karsimångilanga. kisiåne åma mi-
sigissåka amerdlangårmata av-
dlat misigissait pivdlugit atuar-
tariaKångilanga.
pivfigssap angnerssåne igdlup
iluane suliagssat sangmissarpåka.
septemberime NiaKunguname
tugtuniarpunga ukiumut neri-
ssagssarsiniardlunga. tåssame
måne igdlup iluane inuit amer-
Vic McGregor. — (Foto: LIL).
diasut isersimagajugput. uvdlor-
mut suliagssat pivfigssartornartu-
put. tatsimut imeKarfingmut
imertartariaKartarpoK errugag-
ssanut imigssaKarumavdlune,
petroleumik ’kiagsautigssamik
aigdlertariaKartarpoK, nerissag-
ssiordlune mérKatdlo sangmiv-
dlugit. ukiunerane åma nunap
åssiliortugssauvunga, nalunaeru-
tinik agdlauserissagssanigdlo ag-
dlagdlunga aussauneranilo ag-
dlagtaivit agdlarKigdlugit. åma
sisorartaKaunga — sisorauserdlu-
nga aKigssemiartuartarpunga.
Kalåtdlit-nunåt silarssuarmiunut
oKalugtuaralugo
ujaragsiornermut tungassut iluå-
ne Vie McGregor atarKissausso-
rujugssuvoK. ilåtigut påsisimavå
nunarssuarme ujarKat pisoKau-
nerssait Nup erKåne navssågssau-
ssut. ukiunik 3,8 milliardinik pi-
soKåussuseKarput! pisoKaoKati-
gait Kåumåmit misiligutigssat a-
merdlanerssait nunarssuarmut ti-
kiuneKarsimassut.
— kalåtdlit tugdlusimårutigisi-
nauvåt Nup erKåne nunap iluata
silarssuarmiunit ilisimaneKaler-
nera ■— tåssa ilisimatussutsimut
tungassuinartigut soKutigalugo,
McGregor taima OKarpoK. ukiOK
kingugdleK Kåumatine sisamane
angalasimavunga Nup erKåne u-
jarKanut tungassut OKalugiautiga-
lugit najorsimavdlugitdlo igdlo-
Karfigssuit måko: Moskva, Auck-
land, Melbourne, Los Angeles,
Denver, Washington, Chicago åma
Oxford.
— miserratigisångilaralo uvdlut
ikigtunguit Kångiutinartut Kalåt-
dlit-nunånut pingårtumigdlo A-
tangmingmut angerdlarsertoru-
jugssuångorama. åle uvanga, New
Zealandimut angerdlarsingisåi-
narsimassunga!
aussaunerane åma ujaragsiut
silarssuarmit pissut tikerårtigi-
ssarpåka. måne navssårissartag-
kavut takusavdlugit soKutigisso-
rujugssuvait. kisiåne ukiukut a-
vativtinérsunik tikerårteKångisåi-
nangajagpunga.
pivdluarnarnerpåt ilagait kisi-
mitdlunga igsiatitdlunga agdlang-
nigssamut tårpatdlålerångat. tau-
va oxalugtartup nutå ikuteriar-
dlugo imertarfingmut portvinitor-
tarpunga agdlagfivnilo igsiavdlu-
nga nunaKarfik Kimerdlordlugo
imåinarssuvdlo tungånut issiga-
lunga. sujornatigut taima pivdlu-
artigingisåinarsimavunga måni-
nivtutdlo nuånårtigingisåinardlu-
nga. inungnut atåssuteKarpunga
sujornatigornit avdlauvdluinartu-
mik. ilalo avdlåussutsit! igdluatu-
ngåtigut ilisimatusarnikut sulia-
rujugssuaK igdluatungåtigutdlo
avatangissine ilungersornartu-
lingne angerdlarsimavfingme
inunex nuénerdluinartOK.
tamåko torKigsisimanermik pi-
lersitsiput.
tåssame måne Atangmingme
inuneK nukigtunerussumik inger-
dlåneKarpoK, taima naggasivoK
Vie McGregor. mh
ukiortåK autdlartisimalerpat
agdlauserissame avdlame Vie Mc
Gregor Atuagagdliutinik atuar-
tartunut OKalugtuarniarpoK Nup
erKåne ujaragsiordlune misigssui-
nerne angussarissanik pisanga-
nartunik.
19