Atuagagdliutit - 28.01.1987, Blaðsíða 10

10
ATUAGAGDLIUTIT/GRØNLANDSPOSTEN
NR. 5 1987
GRØN LANDS POSTEN
Isumaliutersuut- Kronik
Qunutoorpakasiit
J. F. Amerikkarmiut Pituffimmi radareqarfiat aviisiit maanna sam-
millualerpaat. Danskit aviisiini allaatigineqarpoq radari nutarterne-
qarnermi kingorna saassussinermut atorneqarsinnaalersimasoq a-
tominik sakkussiat atorlugit sorsuttoqalissagaluarpat raketsit US A-
imit Sovjet-imut ingerlatitat aqqutertik uniulaassagaiuarpassuk ilu-
arsisinnaalerlugit. Maannaiu tutsiuppoq tamanna Amerikkami pi-
sortat tungaannit uppersarsarneqarsimasoq. Radarigooq immikkut
ittunik atortulerneqaannassaaq taavagooq rakitsinik Pituffik qulaal-
lugu Sovjet-ip tungaanut ingerlasunik aqutsisinnaalissaaq.
Aviisit allaatigaat taamaaliorneq unioqqutitsinerusoq 1972-imi a-
merikkarmiut russillu isumaqatigiissutaannik. Taamaattuminngooq
nunanut allanut tunngasumik ministeri folketingimi appeqquteqar-
tarfiup nalaani kukkusumik oqarsimavoq nalunaarami radari nutar-
tigaq raketsinik aqutsisinnaanngitsoq.
Qarasaasiat ineriartortinneqarnerat taama sukkatigimmat Pituf-
fimmi radari tupinnaannartumik pisoqalisoorsimassaaq ukiut 25-it
atoreerami. Uffaliuna aallaqqaammut ajasoornaqisoq, qassiiuvu-
gummi atorneqartillugu takunnissimasut nalunaarutit arliffissa-
qanngitsut meriariortorai. Tassa taamani radarit napasorsui »ar-
saattarfiisaat« takunnissinnaagallarmata arsannguamik 5000 km.-
sut ungasitsigisumiittumik. Aamma tassa taamani radarip eqqorlu-
aqalugu naatsorsortalereermagu russit rakitsiisa aqqutaat sumullu
tunnissaat, taamaalilluni USA minutsinik 15-inik piffissaqalerluni
akisinissamut.
Maannali tutsiuppoq nutarterineq siuarsimavallaarsimasoq. Eq-
qarsaataasimanngisaannarpormi radarip saassussinermut atorne-
qarnissaa.
Isumaqatigiissummik taama ersseqitsigisumik unioqqutitsine-
qarmat amerikkarmiu sakkunik paasisimasalik ilisimaneqarluartoq
oqarsimavoq danskit naalakkersuisui qunutoorpakasiisut, qanoq
pisoqarnera ingalassimaniaramikku iligisamut ajunngisaarusukka-
luarnermit. Nalunaarutigineqarporlu Danmarkimi politikerit amerla-
nerussuteqartut kissaatigippassuk misissuisitaliornikkut tamatu-
munnga tunngasut sukumiisunik paasineqarsinnaasut.
Danmarkimi oqallinneqartillugu uagut maani allatut iliorsin-
naanngilagut kisianniuna utaqqiinnarluta, tassami sakkutooqarfiit
nunanut allanut tunngasumik ministereqarfiup susassarimmagit.
Naapertuutiinnarporli kalaallit politikerit naqqa tikillugu tusarlerne-
qartassappata sakkutooqarfinni atortunik nutaanik ikkussuisoqas-
sagaangat. Ingasattajaarnerunngilarlu Henriette Rasmussen piu-
masaqarmat sakkutooqarfinnut tunngatillugu nakkutilliisoqa-
lernissamik kalaallit danskillu politikeriinik ilaasortalimmik.
Nipangiinnarluta isiginnaaginnarsinnaanngilarput atominik
sakkussiat atorlugit sorsunneqalerpat Pituffiup allanit siuller-
paalluni qaartitaanissaa. Tamanna akuersussagutsigu taava
aamma uagut qunutoorpakasiussaagut.
En samling kujoner
J. F. Den amerikanske radar i Thule er i avisernes søgelys i øjeblik-
ket. De danske aviser skriver, at den moderniserede radar har fået
en offensiv funktion og i en atomkrig kan bruges til at korrigere mis-
silernes bane fra USA til Sovjet. Og nu forlyder det, at påstanden er
blevet bekræftet fra officiel amerikansk side. Radaren skal bare for-
synes med særlige komponenter, så er den klar til at styre raketter
over Thulebasen mod mål i Sovjet.
Det ér ifølge aviserne en klar krænkelse af den såkaldte ABM-
traktat, som USA og Sovjet underskrev i 1972. Derfor har udenrigs-
ministeren sagt forkert i folketingets spørgetime, da han oplyste, at
det moderniserede radaranlæg ikke er i stand til at styre missilernes
kurs.
Med det tempo, udviklingen i elektronikindustrien foregår, må ra-
daren i Thule være aldeles håbløst forældet, efter 25 års brug. Den
var ellers imponerende nok i starten, og vi er nogle stykker, som har
set den i funktion, hvor den udspyer en voldsom bunke informatio-
ner i løbet af få sekunder. Det var dengang, de store antenner »fod-
boldbanerne« kunne se en genstand med en lille bold 5000 kilometer
borte. Og det vardengang, radaren kunne beregne Sovjet- raketter-
nes kurs og nedfaldsvinkel med stor præcision, så USA fik 15 minut-
ter til at foranstalte et modangreb.
Men nu forlyder det, at moderniseringen har været en tak for"
avanceret. Det har aldrig været meningen, at radaren skulle have en
offensiv funktion.
Denne klare omgåelse af ABM-traktaten har fået en fremtræden-
de amerikanske våbenekspert til at kalde den danske regering for en
samling kujoner, der ikke vil se sandheden i øjenene af bare flinkhed
over for en allieret. Og det siges, at en undersøgelseskommission
kan komme til bunds i sagen, hvis der i Danmark er politisk flertal
herfor.
Mens debatten foregår i Danmark, kan vi i Grønland ikke gøre an-
det end at vente, for baserne er et udenrigspolitisk anliggende. Men
det er kun rimeligt, at grønlandske politikere i det mindste bliver ori-
enteret tilbunds, når det gælder nye installationer på baserne. Og
det er ikke for meget forlangt, når Henriette Rasmussen kræver |
oprettelsen af et kontrolorgan af grønlandske og danske politi- H
kere med hensyn til, hvad der foregår på baserne i Grønland. H
Vi kan ikke stiltiende være med til, at Thule bliver gjort til det g
første mål i en atomkrig. Hvis vi accepterer det, så er vi også en _
samling kujoner.
Pisortat AIDS-ilu
Nappaassuaq pillugu sapaatip akunnerani kingullermi allaaserisamut tunngatillugu
nunatsinni nakorsaaneq Jens Misfeldt naalagaaffiullu sinniisaa imaattumik
allagaqarumapput:
Atuagagdliutini 14. januar 1987-
imi saqqummersuni nakorsap Niels
Brobergip allagaa aqqutigalugu
AIDS pillugu ajornartorsiutit an-
nertuut saqqummiussorneqarput,
Ivars Silisillu allagaa aqqutigalugu
AIDS pillugu maannakkut suku-
miisumik paasisitsiniaasoqarnissaa
piumasarineqarluni. Tamakku tu-
nulequtaralugit pissusissamisoor-
tuusoraarput naatsumik nassuia-
laassallugu AIDS suunersoq, oqa-
luttuarissallugu nakorsaqarfiup
tungaaniit sunik qanoq iliuuseqar-
toqareersimanersoq aammalu siu-
nissami qaninnerpaami sunik qa-
noq iliuuseqartoqassamaarnersoq.
AIDS nappaataavoq qanorluun-
niit iliorluni atoqatigiinnikkut tu-
nillaattartoq. Nappaalli aamma
aak aqqutigalugu tuniluussinnaa-
voq. Nappaatip qanoq malunniut-
tarnera allaaseriuminaatsuuvoq,
virus-ip AIDS-imut peqqutaasup
timip akiuussutissai tamaa piaartu-
mik nungusalersarmagit. Tamatu-
malu kingunerisarpaa inuit AIDS-
imik tunillanneqarsimasut nap-
paammik naiinginnaalluinnaralu-
artumilluunniit eqqorneqarunik a-
kiuussutissaarulluinnartarmata
taamalu toqussutissaminnik nap-
parsimalersarlutik. Malunniutillit
eqqumaffigisariaqartut tassaapput
sanigoriartorneq, timmittualerneq,
quersorneq qinersinillu suanngar-
toorneq. Kingusinnerusukkut nap-
paatip qarasaq angusinnaasarpaa
aammalu kræftimik nappaatinik
assigiinngitsunik nassataqarsin-
naasarluni. Taamaakkami nappaat
assigiinngitsorpassuarnik malunni-
uteqarsinnaasarpoq, nappaatillu u-
lorianaqutigaa akiuussutissamik
pitsaalluinnartumik suli nassaarto-
qarsimannginnera. Taamaattumik
nappaat sivikinnerusumik sivisune-
rusumilluunniit atugaareernermi-
gut toqumik kinguneqartarpoq. A-
joraluartumilli aamma nappaatip i-
lisarnaataasa ilagaat allaat ukiuni
arlalinni atugarineqarsinnaasarami
nammineerluni imatorsuaq malu-
ginngikkaluarlugu. Taamaattumil-
lu tunillannartoqartup taamaanni-
ni nalullugu atoqateqartarnermigut
nappaat siaruartersinnaasarpaa,
aatsaallu immini qaapparaangat
malugisinnaalersarlugu.
AIDS pillugu ullumikkut ilisima-
sat malillugit taamatut nappaatillit
ukiumiit ukiumut marloriaammik
amerlassuseqalersarsimapput. Eu-
ropap kitaani USA-milu napparsi-
malersut tassaanerusarsimapput
angutit anguteqa timinnik atoqate-
qartartut ikiaroortartulluunniit
aak aqqutigalugu tunillaattartut.
Anguteqatiminik atoqateqartartut
eqqarsaatigigaanni pissutaavoq ta-
makkua tamalaartorujussuusarne-
rat. Ikiaroortartullu eqqarsaatigi-
gaanni pissutaavoq tamakkua ka-
puutit allaat AIDS-imik nappaati-
linnit atorneqareersimasut atorlu-
git kapoorlutik ikiaroorniartarne-
rat. Inuit napparsimallutik aaler-
sortariaqartut eqqarsaatigissa-
gaanni, tamakkua tunillatsissin-
naasarput inuup AIDS-imik tunil-
latsissimasup aavanik aalersorne-
qarsimasinnaasarnerat. Maannali
aamma paasineqarsimalerpoq nap-
paat tuniluussinnaasoq angutit ar-
nallu atoqatigiinnerisigut. Taa-
maattumik nappaatip atoqatigiin-
nikkut tuniluuttarnera eqqumaffi-
gineqartorujussuanngorsimavoq,
tamatumanili tamalaanik ilaqartar-
tut eqqugaagajunnerupput, angutit
arnallu aalajangersimasunik ila-
qartartut eqqugaagajunnginnerul-
lutik. Sakkortuumik erseqqissarne-
qartariaqarpoq nappaat taamaal-
laat atoqateqarnikkut aakkulluun-
niit tunillaassinnaammat. Inuin-
nartulli katerisimaaqatigiinnikkut
AIDS tunillaassinnaanngilaq.
Nakorsaqarfiit maannamut qanoq
iliuuseqarsimappat?
Kalaallit Nunaanni nakorsaqarneq
qiviassagaanni oqartariaqarpoq
Danmark-imisuulli iliorsimasugut,
tassa nappaatip ulorianassusia tu-
nillannassusialu pillugit innuttaa-
sut ilisimatinniarlugillu mianersoq-
qusimavagut. Taamalu nappaat i-
natsit eqqarsaatigalugu kinguaassi-
uutitigut nappaatitut allatuuli isigi-
simanngilarput, taamalu napparsi-
masup ilagisarsimasai politiinut aa-
tittarsimanagit, taamatullu aamma
napparsimasut immikkoortinne-
qartarnissaat piumasarisarsiman-
ngilarput inuilluunniit nunatsinnu-
kartussat tunillatsissimannginne-
rannut uppernarsaatinik piumasa-
qartarsimanata. Imaappoq nakor-
saqarfiup tungaaniit manna tikillu-
gu nappaat pillugu paasisitsiniaa-
nissaq kisiat pingaarnerutissima-
varput.
Nalunngilarpulli nappaat Ka-
laallit Nunaanni atugaalissagalua-
runi ulorianarluinnartumik kingu-
neqartussaasoq.
Nuanninngikkaluarpalluun-
niimmi nalunngilarput maani ukiu-
mut gonorré-mik nappateqalersar-
tut 8.000-iusut. Meeqqat utoqqaal-
lu kiisalu aappariit allasiortaratik
inuusut eqqarsaatigissanngikkaan-
ni kisitsisitigut takuneqarsinnaa-
voq Kalaallit Nunaanni innuttaasut
ilarparujussui tamalaanik ilaqar-
tarlutik inuusut, taamalu AIDS a-
tugaalissagaluarpat mappaammik
siaruarteripallassinnaasorujussuu-
jumaartut.
Nakorsaqarfiit nunatsinnilu na-
korsaaneqarfik manna tikillugu qa-
noq iliuuseqarsimava?
Oqaatigisinnaavarput 1985-imi
ukiakkulli nappaat pillugu paasis-
sutissanik tusagassiuutitigut nalu-
naaruteqarsimasugut radiukkullu
\ SANAARTORNERMITAARSIGASSARSISARFIK tA GRØNLANDS KREDITFORENING
Advokat Henrik Hey
Skibshavnsvej 32
Box 419
3900 Nuuk
Telefon 2 12 52
- Vi skaffer penge ti! huse.
GRØNLANDSKE
ANORAKKER
Sianerlutit angissusissaa oqaatigiuk
Mersussavarput nassiullugulu.
De ringer og opgiver mål.
Vi syr og sender Dem varen.
AASIAAT-SYSTUE
Box 3.3950 Aasiaat
Tlf. 4 21 95 - 4 24 59
Tilbud om
en bedre electronik service
i Nordgrønland
Vort værksted indenfor reparationer af
FARVE TV - VIDEOMASKINER - RADIO ETC.
er nu udvidet til også at omfatte
reparationer af kontormaskiner og finmekanik.
Send Deres reparationer til specialværkstedet hos
GRAM RADIO
Box 222.3952 Jacobshavn . tlf. 43868