Atuagagdliutit - 03.06.1987, Side 20

20
ATUAGAGDLIUTIT/GRØNLANDSPOSTEN
NR. 23 1987
Isumaliutersuut- Kronik
FN-ip innuttaasunut aningaasaateqarfia:
Inuttusiartorpallaarneq
siunissami siooranartoq
Nunarsuarmi innuttaasut julimi 5 milliard-inngussapput, oqallisissiami FN-ip
Københavnimi paasissutissiisarfiatigut saqqummiunneqartumi taama
allassimasoqarpoq
1987-imi meeqqamik inunngorto-
^ qarneratigut silarsuarmi innuttaa-
sut S milliard-inngussapput. Ilisi-
maneqanngilaq qaqugorpiaq aam-
ma sumi tamanna piumaarnersoq.
FN-illi innuttaasunut aningaasaa-
teqarfia (UNFPA) isumaqarpoq
juli 11-ianni »Fem milliard-
inngorfik«-ussasoq. Aningaasaate-
qarfiup ukiumoortumik nalunaa-
rusiaani saqqummiunneqaqqam-
mersumi oqaatigineqarpoq, silar-
suarmi innuttaasut amerliartortu-
assasut ukiut 100-it matuma kin-
gornatigut 10 milliard-it sinnilaar-
lugit amerlassuseqalerlutik amerli-
X artorunnaarserlutik.
Inuit maannakkut minutsimut
150-inik amerleriartarput. Tassa
ullormut 220.000-it missaannik u-
kiummulu 80 milliuunit missaan-
nik. Nalunaarusiamilu »The State
of World Population 1987«-imi al-
iassimapput taamatut amerliartor-
tigiinnarutta ukioq 2000-ip missaa-
ni 6 milliard-inngorsimassasugut,
ukioq 2010-imi 7 milliard-iussalluta
ukioq 2022-imilu 8 milliardiussallu-
ta.
Nalunaarusiortut allapput amer-
leriaatit 90 procentii nunani siuar-
sagassani amerleriaatigineqassa-
sut, nalunaarusiornermilu pisor-
taasimavoq UNFPA-p pisortaa qa-
nittukkut toqusoq Rafael M. Salas.
Maannakkullu tassani pisortaavoq
nakorsaq arnaq Nafis Sadik, nuna-
mini Pakistanimi nakorsaareersi-
malluni 1971-imi UNFPA-mi suli-
lersimasoq.
Innuttaasunut aningaasaateqar-
fimmi pisortanngorlaap suliaasa si-
ulliit ilagisimavaat Københavnimut
tikeraarneq. Ilaatigut naalakkersu-
inermik suliaqartut pingaaruteqar-
luinnartunik oqaloqatigisimallu-
git.
Inuusarnerat
pingasoriaatinngortoq
Sumiikkaluaraanniluunniit meeq-
qamik inunngortoqarnera nuan-
naarutigine qartarpoq. UNFPA-lu
allappoq inuit 5 milliard-
inngornissartik nuannaarutigisari-
aqaraat. Agguaqatigiissillugu
maannakkut inuit 60-inik ukioqa-
lersarput, tassa 17 hundredikkut qi-
teqqunneranni milliardit affaannik
amerlassuseqarnerminniit pingaso-
riaammik inuunertunerullutik. Si-
larsuarlu tamaat eqqarsaatigissa-
gaanni meeqqat 1.000-iugaangata
80-iinnaat toqusarput, tassa toqu-
sartut taamanernit tallimariaataan-
narmik amerlassuseqalersimallu-
tik.
Inuilli amerliartornerat siuariar-
nerinnarmik nassataqarsimanngi-
laq, aammali ajornartorsiutinik
nassataqarsimalluni. Tamakkualu
kinguneri nunani assigiinngitsunik
assigiinngitsunik ersiuteqartarput.
Nalunaarusiami paasinarsaaniu-
titut isumaliutersuutigineqarsi-
mapput nunat marluk tamarmik
immikkut 20 milliuunit missiliorlu-
git inullit. Nunap aappaani naalak-
kersuisut innuttaasut amerliartor-
pallaarunnaarsinniarpaat ukiut
hundredit tulliuttut ingerlaneranni
aalajaatsumik 35 milliuuninik a-
merlassuseqalersimaqqullugit. Nu-
nalli aappaani killilersuutaasinnaa-
sunik pissarsiniarneq ajornakuso-
ortorujussuuvoq. Tassanilu inut-
taasut 120 milliuuninngornissamik
tungaannut amerliartorataannaap-
put.
Oqaatigineqarporlu meeraaqqat
toqusarnerat inuunikissuserlu in-
nuttaasut amerliartornissaannut-
taaq sunniuteqartartut.
Amerliartorpiannginneq
pitsaaneruvoq
»Meeraq nummer 5 milliard« nu-
nami inuttusiartortorujussuarmi
inunngoruni inuuginnarnissaminut
periarfissarissaannginnerujussuus-
saaq nunami inuttusiartorpianngit-
sumi inunngortuminngarnit. Ta-
matumunnga pissutaasunut ilaap-
put nunani inuttusiartorpianngit-
sunik peqqinnissap tungaatigut sul-
lissineq pitsanerugajuttarmat.
Meerarlu nunami inuttusiartor-
pianngitsumi inunngortoq periar-
fissarissaarneruvortaaq naleqarne-
rusumik inuulernissaminut. Meeq-
qammi ilinniartinneqartussat a-
i alle mærker, klargjort på eget værksted.
Kran- og ladopbygninger samt special-
opbygningér udføres på egen
karosserifabrik.
Ring eller skriv om dine ønsker!
Nye dæk og slidbanedæk
samt alt i reservedele.
'dahi pedersen
lastvogne
SVERIGESVEJ 7800 SKIVE TLF 07-5?;555
SKIBSPROVIANTERING. OLIESERVICE
QALULERIVIK . VODBINDERI
BOX 75.3950 AASIAAT/EGEDESMINDE
ANGALLATIT ORSERSORSINNAAVANGUT
VI LEVERER OGSÅ BRÆNDSTOF
TIL FISKEFARTØJER
Oqarasuaat/Telefon........................... 4 25 40
Arfernut kingorna efter kl. 18,00
Oqarasuaat/Telefon........................... 4 29 16
merlasuujunngikkaangata ilinniar-
titseriaasertaaq pitsaanerusarpoq.
Paasinerluinerit
UNFPA-p nalunaaruiaanittaaq in-
uttusiartornermut tunngatillugit
paasinerluissutaanerusartut sam-
mineqarput. Tamakkua ilagaat in-
uinngooq amerlanerujartortillugit
ajornartorsiutinik qaangiiniaqati-
giittussat amerlanerulersartut. Tas-
sa imaalillugu, inuinngooq amerla-
nerujartortillugit silaqassutsikkut
pisinnaassusertaaq alliartortartoq,
taamalu ajornartorsiutiminnik
qaangiiniarsinnaassusiat anneru-
lersartoq.
Taamaakkajunngilarli, nalunaa-
rusiami allassimavoq. Oqaluttuari-
saanermilu pisimasut arlallit asser-
suutitut taaneqarput — ilaatigut A-
merikami Qiterlermi Maya-kultur-
ip nungussimanera Kinallu inuuttu-
siartornerujussua pissutaalluni nu-
nap suliffissuaqarfinngorniarnera-
ta kigaannerujussua.
Oqaatigineqarpoq nunat ullu-
mikkut ingerlalluarnerpaasut tas-
saasut innuttaasut amerliartorne-
rannik killilersuilereersimasut. Na-
lunaarusiamilu taaneqarpoq tupin-
nanngitsoq Korea Kujalleq amerli-
artunngitsunik inulik tassaammat
nunat kingulliullutik suliffissua-
qarfinngortut ingerlalluarnerpaar-
taat.
Aningaasaqarnermut
sunniuttarnera
Nalunaarusiami assortorneqartoq
alla tassa, oqartoqartarmat innut-
taasut amerliartornerat aningaa-
sarsiornermut sunniuteqartanngit-
soq. Tassagooq aningaasaqarner-
mut ajorsiallaataasarnaniluunniit
pitsannguallaataaneq ajortoq.
UNFPA-li nalunaarpoq innuttaa-
sut amerlanerugaangata isertitat
agguaqatigiissinnerat appasinneru-
sartoq. Tassanilu erseqqissaatitut
atorneqarsimapput Japanimi Bra-
siliamilu misilittakkat. 1975-imi
naalagaaffiup isertitai innuttaasu-
nut agguaqatigiissillugit Brasiliami
900 dollarsiusimapput Japanimilu
1.400 dollarsiusimallutik. Nunani
taakkunani aningaasatigut siuari-
arnerit assigiissimapput, Brasilia-
mili siuariaat innuttaasumut ataat-
simut naatsorsorlugu 2.000 dollar-
siinnaasimavoq Japanimi 16.000
dollarsiusimalluni. Brasiliami in-
nuttaasut amerliartornerujussuata
aningaasarsiornerup pitsannguu-
tissarigalua iisimavaa.
Oqallinneq • Debat
Allakkat ammasut:
...avatangiisillu
Innuttaasut amerliartornerata ava-
tangiisinut sunniuteqartannginne-
ragaanera UNFPA-p assortorluin-
narpaa. Tassami innuttaasut pinn-
gortitallu oqimaaqatigiinnerat sun-
nerneqarujussuartarpoq. Pingaar-
tumik ikiliartuler sarlutik orpippas-
suit, uumasut qaqutigoortut naa-
sullu qaqutigoortut.
Maannakkut nunani siuarsagas-
sani orpinnik piiaasoqaraangat qu-
lerarterutaannaannik amerlassusi-
linnik ikkussueqqittoqartarpoq.
Tamatumunngalu pissutaalluin-
nartut ilagaat innuttaasut illoqarfi-
it avataannut nutseraluttuinnarne-
rat, tamakkualu ikummatissanik
pisariaqartitsisorujussuusarput.
Tamatuma uumasunik naasunil-
lu ulorianartorsiortitsinera isiginn-
gitsuusaarneqarsinnaanngilaq:
Naatsorsuutigineqarpoq maannak-
kut piusut ilaat 100-it missingi uki-
oq 2000-imi nungulluinnarsimaju-
maartut.
Annerusumik iliortoqarsinnaavoq
UNFPA-p nalunaarusiaani allassi-
mavoq ilaqutariinnik pilersaarusi-
ortarneq eqqarsaatigalugu ullutsin-
ni naalakkersuinikkut anguniagaa-
sartut assigiinngitsut sunniuteqar-
sinnaajunnaarsimasut. Nunalli as-
sigiinngitsut politikkii assigiinngit-
sut aqqutigalugit kajumissaariso-
qarsinnaavoq ilaqutariinnik piler-
saarusiorneq aallunneruleqqullu-
gu-
Erseqqissarneqarpoq nunat a-
taasikkaat innuttaasut tungaasigut
ajornartorsiutaat nunanut tamanu-
uttaaq sunniuteqarsinnaasartut.
Innuttaasut amerliartorpallaarne-
rat silarsuup sinneranut ajoqutaa-
sumik sunniuteqarsinnaasarpoq,
soorlu pinngortitap aserorneqarne-
ratigut, pitsuussutsilluunniit kingu-
nerisinnaasarmagu nunanut alla-
nut akiitsorpassuaqalerneq.
Innuttaasunik amerliartorpal-
laartitsinaveersaarneq ukiuni kin-
gulliunerusuni arlaleriarluni iluat-
silluartarsimavoq. Sulili annerusu-
mik iliuuseqartoqarsinnaavoq, pin-
gaartumik nunani inuttusiartorpal-
laarnertik pissutigalugu aningaa-
sassarliorfiulersimasuni. UNFPA-
p ukiormanna nalunaarusiaa »The
State of World Population«-imik
taaguuserneqarsimavoq ilaatigut
taama imaqarpoq, allassimappullu
arnat pitsaanerusumik atugassa-
qartitaalernerat nunani siuarsagas-
sani innuttaasut amerliartunngin-
nerulernerannittaaq kinguneqar-
sinnaasoq.
Asasara ICC-mi
siulittaasoq Mary Simon
Ottop allagai takullugit kanngutsi-
allangaarama aalla allaffigilaassa-
vakkit.
Naami soqutiginiaqinagu sianil-
luanngitsoruna taanna, silaqaruni-
mi nalussanngikkaluarpaa ICC-p
suliassarinngikkaa namminersor-
nerulersitsinissaq tassami nunap i-
natsisartuisa tamanna suliassaraat.
Neriussaanga Ottop partiiatut it-
tumik Canadami Alaskamilu aal-
lartitsisoqassanngitsoq tassami
namminersornerulernissaat suli u-
ngasinneruliinnassammat.
Kalaailit nunatsinni namminer-
sornerulernissaq eqqunniarneqa-
lermat persuarsiuutaasimaqaaq,
taamanikku Ottop partiia kiisars.
akornutaannguataarsimavoq alla
nipiginagu: uatsilaaq, uatsilaaq suli
saperpugut, inuiannguit ikippallaa-
qaagut. Maannali namminersorne-
rulernitsinniit ukiut arfineq-pinga-
sut qaangiutiinnartut usorsitsaaru-
tigisalerpaa allaat nukitit atuinnaq-
qullugit Alaskami Canadamilu
naggueqatigut uagutsituulli nam-
minersornerulersinniaqqullugit.
Aamma EF-imiit aninialeratta
kiisars. akornutaannguatuarsima-
voq alla nipiginagu: EF-imiit ani-
gutta perlissaagut. Immaqami suli
perlersimannginnami namminer-
sornerulersimaarpaloqaluni saas-
sutaraatit.
Inussiarnersumik inuulluarit,
Ottop kalaaleqataa,
Nuka Bech, Sisimiut.