Atuagagdliutit - 08.05.1989, Blaðsíða 8

Kanngunartup akia
Sumi inunngorsimaneq tunngavigalugu akissaasersui-
nerup peerneqarnissaa qanoq naleqassanersoq kiisami
kisitsisitalerneqarpoq. Sumi inunngorsimaneq tunnga-
vigalugu assigiinngisitsineq ukiuni 25-ni oqaluuserine-
qartuarsimavoq, maannali aatsaat taassuma qanoq nale-
qartiginera kisitsisitalerlugu saqqummiunneqarpoq,
akisunngingaarmallu tamanna Inatsisartut piaarner-
paamik akuersissutigisariaqaraluarpaat.
Sumi inunngorsimaneq tunngavigalugu akissaaser-
suineq taamaallaat nunaqavissunik tikisitanillu assi-
giinngisitsissutaasussatut eqqarsaatigineqarsimagalu-
arpoq, qaammammusialinnulli tamanut tuniluussimal-
luni. Kiisalu aamma aalajangersimasumik atorfillit
qaammammusiaannut tamanut atuutileriartuaarsimal-
luni.
TaamaattumUlu atorunnaarsinneqamissaa pingaar-
tumik assigiinnik suliaqarlutik qaammammusiaqartu-
nut sunniuteqartussaassaaq. Suleqatigiissitaliap atorfi-
linnik inuttaqartup naatsorsorsimavaa, nunaqavissut
pisortani suliffeqarlutik qaammammusiaqartut tamaa-
sa tikisitatut akissaateqalersissagaanni tamanna pisor-
tanut 109 millioner kroninik naleqarumaartoq, taakkulu
ilaat 50 millioner kronit Namminersornerullutik Oqar-
tussat akiligassarissagaat.
Tikisitat akiliunneqarlutik angalasarnerat nuutsinne-
qartarnerallu tamanut atuutilersissagaanni taamalu
aamma illoqarnermut akiliutit naligiilersinneqassappa-
ta tam akku 50 aamma 1,5 millioner kroninik aningaa-
sartuutaassapput. Nunaqavissullu qaammammusiaat
qaffatsinneqassappata tamatuma kingunerissagunar-
paa nalunaaquttap akunnermusiallit - nunaqavissuin-
naviusut - akissarsiatigut naligiissaariffigineqarnissar-
tik piumasarilissammassuk, tamannalu 120 millioner
kronit missinginik naleqartussaassaaq.
Sumili inunngorsimaneq tunngavigalugu akissaaser-
suineq sumi inungorsimaneq tunngavigalugu akissarsi-
anik assigiinngisitsinerinnavittut isigigaanni, taava In-
atsisartut pingaarnerutillugu isigisassaat tassaassaaq
nunaqavissut tikisitallu akissarsiaasa assigiinngissutaa-
rutitinneqarnissaat - taavalu immaqa illoqarnermut aki-
liutit assigiinngissutaat ilanngullugit.
Taamaassappallu Namminersornerullutik Oqartus-
sat aqqutissiuisuusinnaalissapput sumi inunngorsima-
neq tunngavigalugu akissaasersuineq 51,5 millioner kro-
nilerlugu atorunnaarsillugu, taakkualu ilaat akunnerin-
nakkut isumaqatigiinniarnermut atatillugit iluarsine-
qarsinnaaleriissapput.
Taakku aningaasarpassuupput, amerlagisassaanatilli
kalaallini inuiaqatigiinni kanngunartuliaq minnerunn-
gitsumUlu kalaallit qallunaallu atorfillit akornanni ajo-
qussuaq piissagaanni. Tamanna namminersorneruler-
nernerup nalliuttorsiornerani Inatsisartut tunissutaasa
pitsaanersarissagaluarpaat - sumi inunngorsimaneq
tunngavigalugu akissaasersuinerup eqqunneqamera-
niit ukiut 25-inngorneranni namminersornerulernerul-
lu atuutilerneraniit ukiut qulinngorneranni. /
Skamplettens pris
Så er der endelig sat tal på, hvad det vil koste at afskaffe
fødestedskriteriet. Efter 25 års kritik af forskelsbetaling
alt efter, hvor man er født, så er regningen på en afskaffel-
se nu gjort op, og den er ikke større, end at Landstinget
hurtigst muligt bør attestere den.
Oprindelig er fødestedsskriteriet kun forskelsbetaling
mellem hjemmehørende og ikke-hjemmehørende tjeneste-
mænd, men det har haft afsmittende virkning på alle
månedslønnede. Det har sneget sig ind i alle overenskom-
ster for fastansatte på månedsløn.
En afskaffelse vil derfor først og fremmest betyde, at
alle månedslønnede skal have samme løn for samme arbej-
de. Tjenestemandsudvalget har opgjort, at det vil koste
det offentlige 109 millioner kroner at lade alle hjemmehø-
rende månedslønnede få samme løn som tilkaldte, og her-
af vil hjemmestyret skulle tegne sig for de 50 millioner.
Der er også fri- og flytterejser til tilkaldte samt forskelle
i huslejer, og det beløber sig til henholdsvis 50 og 1,5
million. Desuden vil lønstigningerne til hjemmehørende
månedslønnede sandsynligvis føre til at timelønnede - og
det er udelukkende hjemmehørende - vil kræve lønudlig-
ning, og det vil koste omkring 120 millioner.
Hvis man her i starten imidlertid holder sig til, at
fødestedskriteriet først og fremmest er lønforskel efter
fødested, så kan Landstinget roligt koncentrere sig om at
afskaffe netop lønforskellene mellem hjemmehørende og
tilkaldte - og så lige tager boligforskellene med.
Det vil betyde, at hjemmestyret kan vise vejen og afskaf-
fe fødestedskriteriet for 51,5 millioner, hvoraf en del kan
hentes ved de igangværende midtvejsforhandlinger.
Det er mange penge, men ikke urealistisk mange penge
for at fjerne en skamplet på det grønlandske samfund og
på forholdet mellem grønlandsk og dansk arbejdskraft.
Dette skridt vil være den bedste gave, Landstinget kan
give hjemmestyret i jubilæumsåret - 25 år for fødested-
skriteriet og 10 år for hjemmestyret.
CarlJuhlNuna Airip timmisartunutisertitsisarfiutaata, maannakkut Grønlandsfiymit attartorneqartup, iluani.
Carl Juhl i Nuna Airs hangar, som for tiden lejes af Grønlandsfly.
Nuna Air unitsinniartariaqanngilaq
Tamanna naapertuutissagaluarpoq taxat unitsinniartuugaanni pisortat
bussiutaasa amigartoomteqartamerat pissutigiinnarlugu, Nuna Airimik
piginnittut ilaat oqarpoq
(PL) • Isumaqanngilanga
suliniut inuiaqatigiin-
nut tamanut iluaqutaa-
sussaq unitsinniarlugu
naalakkersuinermik su-
liaqartut inatsisilioru-
massasut.
Timmisartuutileqati-
giiffittaamik Nuna Airi-
mik piginnittut ilaat, il-
lusisarfiup direktøria
Carl Juhl taama AG-mut
oqarpoq.
- Grønlandsflyp innuttaa-
sut akiminut qaffaseqisu-
nut pinngitsaalillugit pitut-
torsimavai. Maanna uagut
allanik periarfissiinialerpu-
gut. Timmisartuutivut pin-
gasuusut katillutik 18-inik
inissaqarput, taamaattumik
Grønlandsflymik navianar-
torsiortitsisinnaanerarluta
oqalunneq qamutillit ator-
lugit qupaloraarsunniarner-
tut ippoq. Uagummi Grøn-
landsfly navianartorsiortis-
sinnaanngilluinnarparput.
Taamaallaat periarfissanik
nutaanik pilersitsisinnaa-
vugut. Unitsinniarluta inat-
sisiliortoqassappat tamanna
naapertuutissaaq illoqarfin-
ni taxat unitsinniarlugit
inatsisilionermut, kommu-
nit bussiisa amigartoorute-
qartamerat pissutigiinnar-
lugu.
Carl Juhl illusisarfinnik
Hotel Hans Egedekkunnik
piginneqataasoq aammat-
taaq Nuna Airimik piginne-
qataavoq. Piginneqataap-
pullu aamma direktør Poul
Brandt Vejle Rejserimillu
Danmarkimiittumik pigin-
nittoq Per Bjørk.
Qangall isumassarsiaq
Namminersortut timmisar-
tortitseqatigiiffiliornissaan-
nik isumassarsiaq ukiunik
qulinik pisoqaassuseqarpoq.
Hotel Godthåbimik Hotel
Hvide Falkimillu piginnit-
tuugaluaq qangali toqoreer-
soq, Knud Rasmussen, pi-
lersaaru siamik aallartitsi-
suusimavoq, pilersaarusiar-
lu taanna atorlugu Nuummi
timmisartut mittarfianni
timmisartunut isertitsisar-
filiortoqareersimavoq.
- Sanaartornissatsinnut
kommunimit akuerineqar-
simavugut aammalu timmi-
sartunut isertitsisarfilior-
nissatsinnut Danmarkimi
timmisartortitsinermut
qullersaqarfimmit akueri-
neqarsimalluta, taamaattu-
mik maanna timmisartor-
titsisamialemerput nutaar-
siassaanngilaq, Carl Juhl
oqarpoq, paasisinnaanngin-
nerarpaalu Grønlandsfly
maanna oqars imammat
timmisartortitseqatigiiflit-
taaq Grønlandsflyp anin-
gaasaqarneranik navianar-
torsiortitsisinnaalluartoq.
AG: - Kisiannimi aqqutit
iluanaarnartut kisiisa ator-
lugit timmisartuussisas-
sannginnassi?
- Aqqutit aalajangersima-
sut atorlugit timmisartuus-
sisassanngilagut. Timmi-
sartut taxatut atorlugit tim-
misartuussisassaagut, tas-
salu aqqutit sullitatta aqqu-
tigitikkumasaat atorlugit
timmisartuussisassalluta.
AG: - Tassalu Grønlands-
flyp tassaaneragai aqqutit
iluanaarnartut?
- Uagut soorlu Nuup Kan-
gerlussuullu akornanni aa-
lajangersimasumik timmi-
sartuussisussaatitaanata-
luunniit taamaaliorsin-
naanngilagut. Aammalu
isumaqarpunga Grønlands-
fly ilaasussanik ilanngar-
suutingaarnavianngikkip-
put. Timmisartuutivut pin-
gasuusut katillugit 18-iin-
namik ilaasoqarsinnaap-
put. Isumaqarpungali aki-
kitsumik sapaatip akunne-
ranik naanersioriat Nuup
Ilulissallu akornanni periar-
fissikkumaarivut, timmi-
sartuutivullu imaanut mit-
tartut atorlugit immaqa ni-
uertut sinerissami angallat-
tarsixmaalissallugit - nunap
timaani tasersuamut qis-
sattoriat. Uanga isumaga
malillugu pingaartumik nu-
nap timaanut takomariar-
niat angallattartussaassa-
vagut - timmisartuutittalu
annersaat Danmarkiliaa-
taasinnaavoq nalunaaqut-
tap akunneri arfineq mar-
lungajaat atorlugit, taanna-
lu napparsimasunik assar-
tuissutaasinnaalluniluun-
niit ulapittunik timmisar-
tuussissutaasinnaavoq. Pe-
riarfissanik nutaanik piler-
sitsineq ajortuugami? Isu-
maqarpunga arlaqameru-
sunik qinigassaqalerneq nu-
annaaru tigineqaannartaria-
qartoq.
Arsaarlnninneq
AG: - Qanormi iliussavisi
inatsit allanngortinneqassa-
galuarpat taamalu timmi-
sartuussisinnaajunnaassa-
galuarussi?
- Tamanna soorunalimi
inatsisitigoortumik arsaa-
rinnissuteqamertut isigis-
sagaluarparput. Inatsisilior-
nikkut taamaaliortoqarsin-
naavoq, uagulli tamanna
naleqqutinngitsuusoraar-
put, Grønlandsflylu oqa-
reemikkuuvoq, uagut ukiu-
mut 15 millioner kronit ti-
killugit isertitsisarsinnaas-
sasugut, taamaattumik taa-
siivigeqqulissagaluarutta
kisitsit taanna qissimigaa-
rumaarparput.
AG: - Qaqugu timmisar-
tuussisalissavisi?
- Akuersissutit assigiinn-
gitsut pissarsiariuminaat-
sissimavagut, isumaqar-
pungalu politikkertalersui-
soqalernerata kingornati-
gut ajomartorsiornerulersi-
masugut.
AG: - Taxatut timmisar-
tuussisarumallusi qinnute-
qai-simavisi?
- Naagga, akuersissut qal-
lunaat pigisaat atorlugu aal-
lartissaagut, uagulli nam-
mineerluta imaanut mittar-
tumik timmisartuutitaarsi-
magatta nammineerluta pi-
satsinnik akuersissummik
qinnuteqartussaavugut.
Nuna Air aallartittussaa-
voq marlunnik timmisar-
tuuteqarluni - timmisartoq
imaanut mittartoq timmi-
sartuararlu sportsflymik
taaneqartartoq. Timmisar-
toq qulingiluanik ilaasoqar-
sinnaasoq aallaqqaataani
attartorlugu atorneqassaaq.
Timmisartoq imaanut mit-
tartoq maannakkut Montre-
alimiippoq, akuersissute-
qartoqamissaa utaqqillugu.
Timmisartuaraq Kulusum-
miippoq, Carl Juhlillu naat-
sorsuutigaa taassumap ilu-
arsaanneqarnera marlunn-
gorpat naammassineqarsi-
massasoq. Timmisartoq qu-
lingiluanik ilaasoqarsinnaa-
soq aallarataannaalluni
Danmarkimi Billundimiip-
poq, taannattaarli aamma
suli akuersissummik pe-
qanngilaq.
- Immaqa nutararpallap-
pallaarsimavugut, akuersis-
sutilli maanna naammassi-
neqangajalerput, uangalu
naatsorsuutigaara sisa-
manngorpamiit timmisar-
tuussisalersinnaassalluta,
Carl Juhl oqarpoq. - Naat-
sorsuutigaaralu akuersissu-
tit sapaatip akunnerata ma-
tumap ingerlanerani pigiler-
simassagivut.