Atuagagdliutit - 05.04.1993, Page 7

Politikikkut qanoq issuseq
Adjunkt Finn Breinholt Larsenip, Århus Universitet, kommunemut qinersinissaq sioqqullugu partiit
ataasiakkaarlutillu qinigassanngortittut qanoq inissisimanerat misissoqqissaarpaa, politikikkut maannakkut qanoq
inissisimanermik takutitsisuusumik
KALAALLIT NUNAA-
MIUT ikittuararsuupput
nunarujussuarmut siam-
marsimallutik. Minnerunn-
gitsumik tamanna misigine-
qartarpoq kommunimut qi-
nersisoqalernerani. Inuia-
qatigiit europamiut provin-
simi illoqarfiattulli inuttuti-
gisumi 76init ikinnerunn-
gitsunik qinersiveqarpoq.
Inuiaqatigiinnit allanit si-
larsuarmiuni killerni qaan-
gerneqarsinnaanerluni? Qi-
nigassanngortissimasut
700init ikinnerunngitsut
Kalaallit Nunaanni kommu-
nalbestyrelsen! 18usuni
inissat 192it ajugaanniuffi-
gisussaavaat. Tassalu ukiut
sisamat matuma siornatigu-
tulli amerlatigiinnarput,
taamaattumik politikimut
soqutigisaqarneq annikille-
riarsimagunanngilaq. Tassa
eqqarsaatigigaanni kommu-
nimit ajunngitsorsiassat ag-
guaanneqalerpata nerrivim-
mi issiaqataarusuttut. Sin-
niisussaat ilanngullugit pi-
gaanni inuit 2000it missaa-
niittut qinigassanngortinni-
arput. Qinersisartut
20ugaangata ataaseq.
INNUTTAASUT SINNERI
qanoq soqutiginnitsigisima-
nersut aatsaat paasineqas-
saaq taasisut procentiat
paasereerutsigu. 1989imi qi-
nersisartut pingasuugaan-
gata marluk taasisarput.
Immaqa imatorsuunngik-
kaluarpoq, taamaattorli
amerikamiut præsidentissa-
minnik qinersinerinit pro-
centeqarnerupput - asser-
suutinngikkaluarlugit!
Nuummiut taasinikinner-
paasimapput taasisut 53
procentiullutik. Borgmester
Bjarne Kreutzmannip qi-
nersineq sioqqutsitsiarlugu
Atassummik qimatsinera
pissutigigunarlugu borgerli-
genik qinersisartut ilai an-
gerlarsimaannarsimagu-
narput. Soqutiginassaaq
takussallugu aamma Ilulis-
sani Siumukkormiut avis-
saartuunnerat taamatut
sunniuteqassanersoq.
KALAALLIT QINERSI-
SARTUI ukiorpassuarni
partiinut atalluartuusima-
qaat. Kommunimulli qiner-
sinermi taamaattoq inuit
kikkuunerat apeqqutaasa-
qaaq. Inuit nuannarineqar-
tut partiit atuullualereersi-
masut avaqqullugit qinigas-
sanngortikkaangata taava
partiimik inummilluunniit
taasinissaq pingaartinneqa-
leriataartarpoq. Imaluun-
niit taasinngitsuuinnarluni.
Pissutsit taamaattillugit
taamaaliortoqartaruna-
qaaq.
PIVIUSUMILLI TAKUS-
SUTISSAASUTUT tigusa-
riaqarpoq partiit atuulluale-
reersimasut (Siumut, Inuit
Ataqatigiit Atassullu) qiner-
sisartunit amerlanerpaanit
taaneqartarmata. Taamaat-
tumik nuna tamakkerlugu
isigigaanni nutaanut qini-
gassanngorteqatigiinnut,
qinigassanut ataasiakkaa-
nut imalt. Akulliit Partiian-
nut taasisoqangaatsiamis-
saa ilimananngilaq. Kom-
muninili ataasiakkaani
borgmesterimut qinersiso-
qassatillugu amerlanerus-
suteqarluarsinnaapput.
QULARNANNGILLUIN-
NARTUMIK TUNNGA-
VISSAQARPOQ partiit
taakku pingasut 6. aprilip
kingornatigut suli nakuune-
rujuarnissaannik: Qinigas-
sanngortittunit 700uusunit
600ut Siumumut, Inuit Ata-
qatigiinnut Atassummullu
qinigassanngortipput. Im-
maqa partiitoqqat taakku
pingasut pillugit naamma-
gittaalliorneqalaartarpoq,
aaqqissugaanerulli tunger-
piaatigut qaangerneqarsin-
naanngillat.
SIUMUT: Siumut nuna ta-
makkerlugu qinigassann-
gortitaqarpoq (illoqarfinni
17ini nunaqarfmnilu 48ni)
nunaqarfinni-qinersivinni
qulini kiisalu Ivittuuni taa-
maallaat pinnani. Nunaqar-
fiit pissarsivigineqarnerpaa-
sarput. Partiit allat tamatu-
muuna Siumut qaangersin-
naanngilaat. Inuit nunaqar-
fmni qinigassanngortittut
aappaat tamarmik Siumu-
mut qinigassanngortittar-
put (illoqarfmni tamarmik
pingajuat). Kommunimut
qinersinermi kin gu liermi
nunaqarfinni qinigaasut 60
procentii Siumumut qini-
gaapput. Illoqarfmni qini-
gaasut 45 procentii »naam-
magiinnarsinnaavaat«. Nu-
naqarfinni Siumup nakuus-
susianut aamma takussutis-
saavoq kommunalbestyrel-
seni inissani 192iusuni ka-
tillugit 98it qulakkeersi-
mammagit. Qinigaanerit ta-
marmik tamatigut taasiner-
nik amerlaqatigiinnik nale-
qartaraluarpata inissanut
77iinnarnut taamaallaat
anngutissagaluarput.
ATASSUT: Atassut illoqar-
fmni 17ini nunaqarfmnilu
32ini qinigassanngortitsi-
voq. Partiip nunaqarfinni
Siumukkunnut qinigas-
sanngortittut afifaannaat
taamaallaat qinigassann-
gortippaat. Taamaattumik
aamma partiip qinigaatitani
Siumukkunnit akisunaar-
neruai. Kingullermik kom-
munimut qinersisoqarnera-
ni kommunalbestyrelsemut
inissat 56it Atassutip pis-
sarsiarai, taakkulu nuna ta-
makkerlugu partiip taasi-
nikkut pissarsiaasa amerla-
qatigingajalluinnarpai. Taa-
maattumik qinigaanikkut
Siumup »atuivallaarsima-
nera« Atassutip akilinngi-
laa.
INUIT ATAQATIGIIT: IA
»trekløverini« suli tassa nu-
kaaraavoq, partiili qinersi-
nermiit qinersinermut alli-
artortuarsinnarpoq. Siuari-
artorneq tamanna ilaatigut
peqquteqarpoq qinersiviit
amerlanerujartuinnartut
IAmut qinigassaatitaqaler-
tarnerat. Maannamut partii
illoqarfinniinneruinnarsi-
magaluarpoq. 1989imi kom-
munimut qinersisoqarnera-
ni kommunalbestyrelsenut
inissani 18usuni inissaq
ataasiinnaq IAp nunaqar-
fimmi ataatsimi angusima-
vaa. »Naapertuilluartumik
matematikki« naapertorlu-
gu aqquaaneqaraluarpat
26inik qinigaasoqassagalu-
arpoq. Qinersinermu uani
IA maannakkut nunaqar-
finni qinigassanngortitani
marloriaatinngortissima-
vai, qanganilli nunaqarfinni
amerlanerusuni qinigassaa-
titaqarluni. Nuna tamak-
kerlugu IA 116inik qinigas-
saatitaqarpoq kingullermik
86ullutik. Siumut Atassullu
akerlianik qinigassaatitaat
ikiliallalaarput. Qularnann-
gitsumillu qinersinermi ua-
ni IAmut qinigaasut aamma
amerleriartussaassapput.
ISSITTUP PARTIAT:
1989imi Issittup Partiia
25inik qinigassanngortitsi-
voq qinersivinnut 7-nut ag-
guataakkanik. Taakku ar-
laannaalluunniit qinigaasi-
manngillat. Tamatumuuna
qinigassanngortittut ikilial-
lapput 6inut qinersivinnut
pingasunut. Tamatumuuna
aamma Issittup Partiia
kommunalpolitikkikkut
siuariar naviarunann gilaq!
AKULLIIT PARTIIAT:
1989imi Bjarne Kreutzman-
nip Atassut qimareerlugu
iluatsitseqisumik qinigaani-
ni mamaraluartiinnarpaa.
Qinigassanngortitseqati-
giinneq Akulliit Partiiannut
sorlaavoq. Partiili soorluu-
na aaqqissugaanikkut iluat-
sippallaanngitsoq. Illoqar-
finni pingasuinnarni qini-
gassanngortitsivoq. Nuup
saniatigut Maniitsumi Qe-
qertarsuarmilu. Illoqarfmni
taakkunani pingasuni qini-
gaalluameq nuna tamak-
kerlugu partiingoriartornis-
samut aalajangiisuulluin-
nartussaavoq. Akerlianilli
aamma Issittup Partiiatulli
atugassaqartitaaratarsin-
naalluni.
QINIGASSANNGORTIT-
SEQATIGIIT: Qinigassann-
gortitseqatigiit naligiinngit-
sukkuutaaqaat. 14upput qi-
nersivinnullu taamatut
amerlatigisunut agguataa-
gaallutik. Qinigassanngor-
tittut ukiut sisamat matu-
ma siornatigutulli amerlati-
gaat. Ilulissaniqinigassann-
gortitseqatigiit allanit al-
laassuteqangaatsiaqaat tas-
sa linik qinigassanngortita-
qaramik. Qularnanngivip-
poq qinigassanngortitseqa-
tigiit kommunalbestyrelse-
mi qinigaatitaqarnissaat.
Borgmesterimulli qinersi-
aermi sunniuteqarsinnaa-
nerat apeqqutaavoq am-
maannartoq. Nanortalimmi
aamma qinigassanngortit-
seqatigiit maluginiartaria-
qarput. Piffimmi kinguller-
mi Nanortalimmi politi-
kkikkut inuuneq pisoqarfio-
qaaq, taamaattumik qiner-
sisartut noorarsimanissaat
ilimanarluinnarluni. Stef-
fen Petrussenip Nuummi
qinigassanngortitseqatigiif-
fia kommunalbestyrelsemut
qinigaatitaqarnissaa aam-
ma periarfissaqarluarunar-
poq.
KISIMIILLUIK QINIGAS-
SANNGORTITTUT: Kisi-
miillutik qinigassanngortit-
tut 29it qinigassanngortip-
put - annerusumik nuna-
qarfinni. Qinersinermut in-
atsisip erseqqissumik par-
tiit qinigassanngortitseqati-
giillu pingaamerutippai, ki-
simiillutillu qinigassann-
gortittut nunaqarfinni taa-
maallaat periarfissaqarput.
Kisimiillutik qinigassann-
gortittunit 30usunit qulit
1989imi qinigaapput. Ta-
marmik nunaqarfinni qini-
gassanngortittut.
KOMMUNINUT QINER-
SINISSAMI uani ajorsar-
tussat qularnaatsut tassa:
arnat. Qinigassanngortittu-
nit 700usunit taamaallaat
lOOut arnaapput. Al laam mi
kingullermilluunniit ikin-
nerullutik. 1997imi Kom-
muninut qinersinissami
kommunalpolitikkimi arnat
amerlanerulersinniarnis-
saat partiinut tamanut
sapiiserniutaasorujussuu-
sariaqaraluarpoq. Sapiisfer-
niutissaq taanna partiit ti-
gusinnaanerpaat?
Adjunkt Finn Breinholt
Larsen Center for Nordat-
lantiske studiem suhsuu-
voq. 1983-93imut Nuummi
Ilisimatusarfimmi lektoriu-
voq.
Asasavut atuartartut!
UTOQQATSERPUGUT,
utoqqatserpugut, utoq-
qatserpugut!
Poorski qaangiutiinna-
riarpat sapaatip akunne-
ranut marloriarluta
amerlanerusunik qupper-
nilimmik saqqummersit-
sisarlerniarluta isumas-
sarsiarput pitsaasoq nu-
kingiuppallaalaarsima-
varput.
Februarip naalernerani
isumaqarsimagaluarpu-
gut aprilip aallaqqaataani
ukiup affaanut pisartan-
gaqalemissamut immer-
suinissamut atatillugu pi-
viusunngortissinnaalluti-
gu (tamannalu minner-
paamilluunniit salloqit-
taavimmut atatillugu sal-
loqittaanerunngilaq).
Taamaammallu aviisi-
nik pisartangalinnut,
aammalumi aviisikkut
ilanngussinitsigut ilisima-
titsissutigisimagaluarpar-
put.
Tamannalu ajuusaaru-
tigaarput.
ISUMASSARSIAQ mas-
sakkumut peqqissimissu-
tigilersimanngilarput, ki-
siannili utaqqissutilaaral-
lamiarlugu aalajangersi-
malluta.
AGmi ataasinngormat
kingullermik oqaatigine-
qareersutut aviisit nuna
tamakkerlugu saqqum-
mersartut marluusut, tas-
sa AG Sermitsiarlu, Kuja-
taata naqiterivianit ukior-
paalunni assigiinngitsu-
mik pineqarsimasut paa-
sineqarpoq.
AG naqiterivik siunis-
sami atuuttussamik isu-
maqatigiissuteqarfigisi-
mavaa, kisiannili naqite-
riviup Semitsiallu akor-
nanni isumaqatiginninni-
arnissaq suli amigaataa-
voq. Tamatuma kingorna-
gut naqiterivik akit allat-
torsimaffiannik aviisinut
taakkununnga marluusu-
nut atuuttussamik sana-
sussaavoq.
AG’p oqaatigisinnaavaa
Sermitsiap ukiuni arlalin-
ni akikitsumik sullinne-
qartareerluni akiusussa-
nut nutaanut anngussin-
naanissaanut piffissaq an-
nertulaartoq atortaria-
qassagunarmagu. Kisian-
nili akit nutaat atuutsin-
neqalernissaasa tungaa-
nut Semitsiaq AGmut na-
leqqiulluni iluanaarutis-
saqarallassaaq. Taa-
maammallu AG’p siuler-
suisuisa aviisinik tunisas-
siornerup allanngortinne-
qarnissaanut pUersaaru-
tit kinguartikkallarniar-
paat akit nutaat ilisima-
neqalernissaasa atuutsin-
neqalernissaasalu tun-
gaanut.
KUJATAATA Naqiterivi-
anit ammanerulerneq il-
luatungeriinnut siuariaa-
taasorujussuuvoq. Taa-
matuttaaq iliuuseqaler-
nermi Inatsisartut uper-
naamut ataatsimiinnissa-
minni naqitatigut tusa-
gassiornerup Kujataataa-
lu Naqiteriviata oqallisigi-
neqamerani pitsaaneru-
sumik aallaavissaqaler-
sippaat. Kisiannili taa-
maakkaluartoq sooruna-
mi Inatsisartut aalajangii-
nissaat AG’p nutaamik
periuseqalinnginnermini
utaqqigallarniarpaa. Avii-
sinik saqqummersitsinis-
samut piumasaqaataaler-
sinnaasut tamarmik ilisi-
maneqaleriarpata saq-
qummersitsisarnitta al-
lanngortinnissaa uterfi-
geqqikkumaar parput, siu-
ariaataanissaanullu isu-
marput suli allanngortin-
neqanngilaq.
SOORUNAMI kinguartit-
sinerput utoqqatsissuti-
gaarput, kisiannili pisar-
tagalinnut atuartartunul-
lu allanut neriorsuutige-
riikkatsitut sapaatip
akunneranut aviisit qup-
perneri saqqummersit-
takkavut allanngortionn-
gi lagut, taamaammallu
kinaluunniit aviisimik pi-
sinermini akiliivallaarani-
lu akiliinikippallaarnavi-
anngilaq.
Erseqqinnerusumik
paasinnittoqarusuppat
soorunami saaffigineqar-
nissatsinnut piareersima-
vugut, neriuppugullu pi-
sartagallit tamarmik po-
orskinnginnerani pisarta-
gaqarnissamik nutarter-
neqarnissaanut immer-
suijumaartut, taamaalil-
luni immersuinngitsoor-
neq peqqutigalugu sapaa-
tip akunnerani pisartaga-
qarnerup piffissami sivi-
sujaami kipineqanngin-
nissaa pinngitsoortinniar-
lugu.
Poorskinnginnerani
kingullerpaamik pinga-
sunngorpat marlunngor-
nermi kommunalbestyrel-
semut qinersinerup iner-
nerinik imaqartumik saq-
qummersitsissaagut.
Poorskip kingornagut
siullermeerluta saqqum-
missaagut pingasunngor-
nermi aprilip 14iani.
Poorskisiorluarisi!
Atuagagdliutit/
Grønlandsposten