Tíminn - 28.01.1976, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 28. janúar 1976.
TÍMINN
7
(itgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
J»órarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Glsla-
son. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhúsinu við Lindargötu,
slmar 18300 — 18306. Skrifstofur I Aðals.træti 7, slmi 26500
— afgreiðslusimi 12323 — auglýsingaslmi 19523. Verð I
lausasölu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 800.00 á mánuði.
ý Blaðaprent If.f:
Nýjar leiðir
í útvegsmálum
Skýrsla fiskifræðinganna um ástand fisk-
stofnanna á íslandsmiðum hefur skiljanlega vak-
ið mikinn ugg. Sá uggur hefur leitt til bolla-
legginga um nauðsyn þess, að Islendingar minnki
sókn sina á miðin.
Slikt er vitaskuld ekki sársaukalaust, og það
væri lika harla varhugavert, ef þess konar neyðar-
ráðstafánir leiddu til atvinnuleysis i fiskibæjum
okkar og sjóþorpum, er borið hafa þjóðfélagið uppi
á liðnum árum. Hugurinn hlýtur þess vegna að
beinast að þvi, hvort ekki er unnt að nýta
veiðiskipin á annan hátt en áður, i stað þess að
leggja þeim.
Á kreppuárunum á milli 1930 og 1940, þegar
mikil sölutregða var i veröldinni, var einmitt
horfið að þvi ráði að leita nýrra leiða, þjóðfélaginu
til bjargar. Þau úrræði báru stórmikinn árangur,
enda þótt miklu meira kreppti að þjóðinni þá en
nú, og eins ætti nú að mega snúa nauðvörn i sókn.
Einstaklingar i hópi útgerðarmanna hafa vita-
skuld ekki fjárhagslegt bolmagn til forgöngu á
þessu sviði, en með markvissri forystu og tilstyrk
stjórnarvalda hlýtur að mega hér nokkru áorka.
Hömlur á óþarfa
innflutning
Enginn íslendingur gengur þess dulinn, við
hvaða gjaldeyrisnauð við búum. Hvert einasta
mannsbarn veit, að við höfum um langt skeið eytt
stórlega umfram aflafé, og afleiðingin er skulda-
söfnun erlendis. Margsinnis hefur verið heitið á
fólk að minnast þess, hversu brýnt, er, að það
kaupi fremur innlendan varning en útlendan, ef
þvi verður við komið. Margsinnis hafa þau
sannindi verið itrekuð, að enn er i fullu gildi hið
forna spakmæli, að hollt er heima hvað.
En þvi miður hefur allt of viða verið talað fyrir
daufum eyrum. Hvarvetna má sjá búðir fullar af
hvers konar varningi útlendum, þörfum og
óþörfum, þótt völ sé á sams konar vöru innlendri,
sambærilegri að verði og gæðum, og jafnvel meira
en það. Og þetta er keypt — ella myndu kaup-
mennirnir ekki heldur hrúga þvi i búðarhillur
sinar. En út yfir allan þjófabálk tekur, þegar þetta
dót er flutt inn frá þvi landi, sem farið hefur með
flota sinn á hendur okkar, og stefnt óvenjulegum
skara togara á hin viðkvæmustu fiskimið okkar,
einmitt samtimis og gögn hafa verið lögð fram
um, að þorskstofninn er i bráðri hættu vegna of-
veiði.
Það er fagnaðarefni, að nú hefur viðskiptamála-
ráðherra tekið af skarið og hert ráðstafanir til
þess að draga úr þessum þarflausa innflutningi. í
gær voru nokkrar vörutegundir, sem við höfum
keypt fyrir ærna fjármuni frá öðrum löndum,
teknar út af frilista, og getum við þvi framvegis
haft vald á þvi, hvort þær verði yfirleitt fluttar
inn, eða þá hve mikið, þar eð eftirleiðis þarf gjald-
eyris- og innflutningsleyfi til þess. Þessi varningur
er kex, kökur og brauðvara. Mega allir skilja,
hversu fráleitt er, að við verjum verulegum fjár-
hæðum af naumum gjaldeyri okkar til kaupa á
sliku. -JH.
Úr Kristilegu dagblaði og European News:
Ráðstefna í Aþenu og
samvinna Balkanþjóða
Horfur á samvinnu þvert yfir línur hernaðarbandalaga
Heiftúðugur áróður er pest-
næmur. Hann sýkir hugarfar-
ið, veldur óvild og tortryggni
og leiðir til óhæfuverka. Kalda
striðið tók á sig mynd slikrar
sýkingar. Heimurinn hefur
ekki enn beðið þess bætur, er
sagt var og gert undir stjörnu-
merki þess. En i mörg ár hef-
ur verið höfð uppi mikil við-
leitni til þess að draga úr heift
og viðsjám, og árangurinn
hefur vissulega komið fram i
mörgu. Andrúmsloftið er orðið
allt annað, og nú eru riki, sem
áður héldu að sér höndum,
farin að þreifa fyrir sér um
bætta sambúð og aukna sam-
vinnu. Andi hinnar friðsam-
legu sambúðar berst einnig
frá landi til lands, svo er fyrir
að þakka.
Nú eru það Balkanþjóðir,
sem eru að stiga fyrsta skrefið
til samstarfs i sinum hluta álf-
unnar. Tortryggni og óvild,
sem þar hefur verið áberandi,
er að þoka fyrir hollari við-
horfum. Ráðstefna allra
Balkanþjóða, að Albönum ein-
um undanskildum, hófst i
Aþenu á mánudaginn, og þar
verður rætt um efnahagsmál.
tæknimál og umhverfismál.
Það er forsætisráðherra
Grikklands, Konstantin Kara-
manlis, sem átt hefur frum-
kvæðið.
Þetta er sögulegur viðburð-
ur. Kýpurdeilan, er olli mikl-
um sviptingum milli Grikkja
og Tyrkja, varð til þess, að
menn áttu yfirleitt ekki von á
þvi þar til fyrir nokkrum
mánuðum, að einnig þar væri
klakinn i hugum manna að
þiðna.En um mitt sumar voru
eigi að siður stigin athyglis-
verð skref i' þá átt að bæta
sambúð þjóða á Balkanskaga,
þrátt fyrir mismunandi
stjórnarfar og ólik sjónarmið
og þrátt fyrir Kýpurdeiluna.
20. ágúst i sumar skrifaði
Konstantin Karamanlis þjóð-
höfðingjum allra annarra
rikja á þessu svæði persónu-
lega bréf, þar sem hann leit-
aði hófanna um það að þau
hefðu með sér meiri samvinnu
en verið hefur. Hann stakk
upp á Balkanráðstefnu, þar
sem fjallað yrði um efnahags-
mál og kannaðir möguleikar á
samstarfi á þvi sviði, sem og
um samgöngumál, orkumál
og menningarmál.
Jósef Titó forseti
Júgóslaviu, varð fyrstur til
þess að fallast á þessa uppá-
stungu griska forsætisráð-
herrans. Aðeins fáum dögum
siðar svaraði Tódór Zhivkoff,
forsætisráðherra Búlgariu
og formaður búlgarska
kommúnistaflokksins, á likan'
hátt. Loks birtust i rúmensk-
um blöðum forsiðugreinar um
bréfaskipti þeirra Karamanlis
og Nikulásar Ceausescus, for-
seta Rúmeniu, þar sem opin-
berlega var staðfest, að
rúmenskir stjórnmálamenn
hefðu fallizt á hugmyndina og
væntu sér góðs af henni.
Aftur á móti hafnaði for-
sætisráðherra Albaniu,
Mehmet Shehú, uppástung-
unni, enda hafa Albanir farið
mjög sinar götur, en Tyrk-
landsstjórn dró við sig að
kveða upp úr með hver af-
staða hennar er. Siðar ákváðu
þeir að skerast ekki úr leik.
Það er sérkennileg við-
burðarás, að Kýpurdeilan,
sem hafði nærfellt leitt til
þess, að tvær þjóðir innan
Atlantshafsbandalagsins,
Tyrkir og Grikkir, gripu til
vopna og hæfu styrjöld sin á
milli, leiðir til þess, að
Balkanþjóðir sem verið hafa á
öndverðum meiði, flæktar i
togstreitu stórveldanna um
völd og áhrif, taka nú að ving-
ast. Og það væri lika ánægju-
leg framvinda.
Konstantin Karamanlís
Þess ber þó að gæta, þegar
um þetta er rætt, að meðal
Balkanþjóða hefur stefnan
alltaf verið sveigjanlegri
heldur en til dæmis i
Mið-Evrópu þar sem eimir
mjög eftir af tortryggni og
þvergirðingshætti kalda
striðsins. Þessarar tilhneig-
ingar á Balkanskaga gætti
þegar árið 1948, þegar
Júgóslavar losuðu um tengsl
sin við Sovétrikin og þetta for-
dæmi hefur smám saman haft
sin áhrif á þjóðir á þessum
slóðum. i hvoru hernaðar-
bandalaginu sem þær hafa
verið. Þjóðir úr báðum banda-
lögunum, eða forystumenn
þeirra. hafa leyft sér að fara
sinar götur þótt það væri ekki
allsstaðar vel séð. Tyrkir
sýndu til dæmis, sjálfstæði
sitt, er þeir settu A-bandalag-
inu stólinn fyrir dyrnar og lok-
uðu herstöðvum þess.
Ekkert gæti betur sannað,
hvilik alvara þessum þjóðum
er að standa á eigin fótum, og
sjá sér sjálfar farborða,
heldur en það, ef nánari og
betri samvinna tekst með
sósiölsku landi, annars vegar
og kapitalistariki hins vegar
— betri en verið hefur og
vænta má um sinn milli
tveggja rikja, sem búa við
sams konar þjóðfélagsform.
Reyndar er þetta þegar stað-
reynd Miklu betur fer á með
Grikkjum og Tyrkjum annars
vegar og kommúnistarikjun-
um hið næsta þeim á hinn bóg-
inn, heldur en bandalagsþjóð-
unum grisku og tyrknesku.
Tortryggni og þó nokkur
spenna einkennir einnig sam-
búð Júgóslava og Búlgara. og
eru þó þessar þjóðir báðar
slavneskar og náskyldar og
hafa sams konar stjórnar-
form. Það er m iklu hlýrri tónn
i ráðamönnum i Belgrad og
Soffiu. þegar þeir eiga skipti
við Tyrki Grikki, heldur en
þegar þeir talast við sin á
milli.
Þetta er ekki nýtilkomið,
heldur á sér djúpar rætur.
Gamall metingur og gamlar
erjur hafa sitt að segja. En at-
burðir ýmsir falla fljótt i
gleymsku. og þess vegna er
mönnum ekki lengur ofarlega
i huga, að árið 1954 undirrit-
uðu Júgóslavar, Grikkir og
Tyrkir Balkan-sáttmála.
hernaðarlegs eðlis. Sá sátt-
máli var raunar bein afleiðing
af sviptingum þeirra Titós og
Stalins. Hitt er annað mál. að
þessi sáttmáli varð fljótlega
ekki annað en dauður bókstaf-
ur. og var þar likt á komið á
báða bóga. Júgóslavar og
Sovétmenn jöfnuðu ágreining
sinn 1955, og Kýpurdeilan rak
fleyg á milli Tyrkja og
Grikkja.
Sennilega er það einnig
gleymt, að forsætisráðherra
Rúmena stakk opinberlega
úpp á þvi, árið 1957, að æðstu
menn þjóða á Balkanskaga
ræddust við. Frumkvæði hans
varð þó til ónýtis. Júgóslavar.
sem Rúmenar eru tengdastir
hafa alltaf kosið tvihliða
samninga um stjórnmálaleg
efni, heldur en fjölþættari.
Stælur um Makedóniu hafa
aftur á móti verið fleinn i holdi
Búlgara og Júgóslava.
Búigarar hafa alla tið haft
nánasta og bezta samvinnu
við Sovétrikin. Þegar Zhivkoff
lét h.já liða, i ræðu sinni á síð-
asta flokksþingi búlgarska
kommúnista árið 1971 að ræða
um fjölþjóðasamstarf á
Balkanskaga, var það talið
merki þess, að Sovétrikin
væru andvig slikri hugmynd.
er leittgæti til þess, að meira
forræði færðist i hendur ráða-
manna i Belgrad og Búkarest.
Albanir hafa á hinn bóginn
gerzt eindregnir bandamenn
Kinverja og saka Sovétrikin
hástöfum um hvers konar
vammir og skammir. Þeir
hafa þess vegna enga samleið
átt með öðrum sósiölskum
rikjum á Balkanskaga og
haldið sig stranglega frá öllu
samblendi við þau — jafnvel
ekki fengizt til þess að taka
þátt i sameiginlegum tónlist-
arhátiðum eða ráðstefnum um
ferðamannamál og visindi. Á
þessu hefur ekki orðið breyt-
ing, þótt til hins betra horfi um
samskipti Albana við Júgó-
slava og Grikki. Upphrópanir
um endurskoðunarsinna og
þess háttar meinasauði eru
enn svör þeirra við flestum
hugmyndum.
Engri furðu sætir, þótt
Rúmenar tækju uppástungu
Karamanlis hið bezta. Breytt
afstaða Búlgara og Júgöslava
var aftur á móti meiri tiðindi.
Brátt kom i Ijós að Búlgarar
vildu hafa hönd i bagga með
og eiga aðild að þeim ákvörð-
unum um samvinnu, sem
teknar kunna að verða. Júgó-
slavar kusu að sinu leyti frdi-
ar, að Balkanþjóðirnar efldu
samvinnu sin á milli smám
saman i samræmi við hug-
myndir Grikkja, heldur en
taka stórt stökk eins og
Rúmenar hafa fitjað upp á.
Að sjálfsögðu á það langt i
land, að Balkanþjóðirnar
tengist aftur viðlika tengslum
ogfyrirfjörutiu árum.og skipi
sér jafnvel sameiginlega á
bekk með hlutlausum þjóðum.
Þess ber að minnast, að árið
1934 var gerður svonefndur
Balkan-sáttmáli. En hann
varð ekki til á einni svip-
stundu, heldur var undanfari
hans verzlunarráð Balkan-
þjóða heilbrigðismálasam-
band og búnaðarmálasamtök.
Tollabandalag var einnig rætt.
en komst ekki á vegna ágrein-
ings við Búlgara. Fjórar þjóð-
ir, sem stóðu að þessum
gamla sáttmála: Rúmenar,
Júgóslavar, Tyrkir og Grikk-
ir, efndu meö sér til enn frek-
ari samtaka á mörgum svið-
um og voru farnar að ræða um
enn fleira.
Eins og nú er komið verða
Tvrkir varla taldir til Balkan-
þjóða. En eigi að siður eru þeir
þeim mjög nákomnir.
Þröskuldur er það þó i vegi.
þrátt fvrir viðræður Demirels.
forsætisraðherrq Tvrkja. við
leiðtoga i Búlgariu og
Rúmeniu. að undir niðri munu
hinar sósiölsku þjóbir á
Balkanskaga vera Grikkjum
hlynntari i Kýpurdeilunni.
þótt þess sé gætt að láta það
sem minnst uppi. Þvi valda
ekki fvrst og fremst endur-
minningarnar um þá daga. er
Tyrkir réðu löndum á Balkan-
skaga. heldur andúð á þvi, að
Framhald á 15. siðu.