Tíminn - 01.02.1976, Blaðsíða 17

Sunnudagur 1. febrúar 1976.
TÍMINN
17
fer þá, hægt og hægt, að fást við
hin örðugari viðfangsefni, þær
hugsana- og tilfinningalifsflækj-
ur, sem það á við að striða og tor-
veldað hafa þeim leitina að lifs-
hamingju og lifsgleði, sem eðli-
lega er oft mjög af skornum
skammti hjá þessum manneskj-
um.
— Þarna tvinnast auðvitað
saman sálrænar og likamlegar
veilur?
— Já, og ekki einungis þarna,
heldur alls staðar. Sál okkar og
likami eru svo nátengd, að varla
er hægt að hugsa sér nokkurn
sjúkdóm, sem ekki verkar eitt-
hvað á hvort tveggja, likama og,
sál. En til eru þó auðvitað þeir
sjúkdómar, sem hafa meiri áhrif
á annan þessara þátta eða hinn.
Ef við tökum til dæmis þunglynd-
issjúkdóm, sem sumirvilja frem-
ur kalla sjúkdómseinkenni en
sjúkdóm, — og er að minnsta
kosti mjög algengt einkenni — þá
fylgja honum alls konar likam-
legar breytingar: lystarleysi,
meltingartruflanir, svefnleysi og
margt fleira, sem þjáir likamann.
Að ekki sé nú minnzt á áhrifin,
sem sálin verður fyrir: vonleysi,
dapurleiki, skortur á heilbrigðri
lifsgleði og lifsnautn, o.fl. o.fl.
— Er alltaf hægt að koma þessu
fólki á stað að tala, hversu inni-
lokað sem það hefur verið áður?
— Venjulega tekst það eftir til-
tölulega skamman tima. Fólk
byrjar þá að opna hug sinn fyrir
sjálfu sér, siðan fyrir lækninum,
og smám saman kemst skriður á
viðræðurnar. Flestir sálgreinend-
ur og sállæknar nota nú orðið lyf,
sem hafa áhrif á þunglyndi, og þá
ekki siður á kviðann, sem er ann-
ar þáttur sálrænna vandamála,
en sá þriðji er oft gremja eða
reiði, og oft er þetta þrennt, þung-
lyndi, kviði og gremja, samtvinn-
að, og það svo mörg, aðerfitt er
að greina þar á milli.
— Gremjan birtist þá ef til vill i
þvi, að mönnum finnist allt og a 11-
ir vera sér andstætt?
— Já, og ofsóknarhugmyndir
geta lika komið i ijós sem sér-
stakur sjúkdómur eða sjúkdóms-
einkenni, en eitthvað örlar á slik-
um tilfinningum hjá fólki, sem
ekki er geðveikt. Þær geta jafnvel
látið talsvert á sér kræla hjá al-
heilbrigðu fólki.
,,Kimni Amerikumanna
féll mér vel i geð”
— Nú mætti ætla, þar sem við
erum að ræða um Amerikumenn
og veru þina þar, að þeir séu eitt-
hvað næmari fyrir þessum sjúk-
dómum en aðrir, en svo mun þó
varla vera?
— Nei, nei. Slikir sjúkdómar
eru álika algengir hjá öllum þjóð-
um, og næstum á hvaða stigi sem
þjóðfélögin eru stödd. Meira að
segja þróunarþjóðir, eins og i
löndunum suður i Afriku, eru ekk-
ert frábrugðnar öðrum að þessu
leyti, þótt sólin skini þar í heiði
dag eftir dag og ekkert skamm-
degi sé til.
Vitanlega eru Amerikumenn
upp og ofan einsog annað fólk, og
ákaflega sundurleitir innbyrðis,
enda eru þar saman komnir allra
þjóða menn, sannkölluð þjóða-
samsteypa Ur öllum áttum heims.
f raun og veru er ákaflega lær-
dómsrikt að vera þar og kynnast
fólki með svona margvisleg sjón-
armið, ólik trúarbrögð, ólfkar
skoðanir og mismunandi þekk-
ingu. New York er alheimsborg.
Þar er margt með þvi bezta sem
gerist, en lika margt, sem er
siður en svo gott.
Bandarikjamenn standa, eins
og allir vita, mjög framarlega i
allri tækni, visindum, listum.
bókmenntum og læknisfræði.
Þar.eins og viðastánnars staðar,
hafa orðið ákaflega miklar fram-
farir á öllum þessum sviðum á
siðari timum. og margt af þvi er
frábært.
Eitt af þvi sem mér hefur alltaí
þótt gott i fari Amerikumánna er
kimni þeirra. Þær rætur liggja
viða að, frá ýmsum löndum, og
stendur á gömlum merg, miðað
við aldur Amerikumanna sem
þjóðar. Allir kannast við Mark

Timamynd GE
Twain, hinn fræga rithöfund og
húmorista, sem mörg snjöll setn-
ing er eftir höfð. Meðal annars
komst hann eitt sinn svo að orði,
að Adam hefði átt gott, þvi að
þegar hann sagði eitthvað, gat
hann verið viss um, að enginn
hefði sagt það á undan honum!
Siðar tóku aðrir við. Menn eins og
Will Rogers og Charlie Chaplin,
sem að visu var fæddur i Eng-
landi og Gyðingur að ætt, en sam-
einaði margt það bezta i sér og i
fari Amerikumanna, einmitt á
sviði kimnigáfunnar. Á siðari ár-
um hafa verið þarna menn eins og
Carl Rainer, sem samið hefur
margt kimilegt. Meðal annars bjó
hann eitt sinn til persónu, sem
hann lét heita að lifað hefði i tvö
þúsund ár. Þessi náungi var m jög
kumpánlegur í tali við Rainer á
sjónvarpstjaldinu og sagði honum
margt af kynnum sinum við ýmis
mikilmenni mannkynssögunnar
fyrr á öldum. Þegar Rainer
spurði hann, hvernig hann hefði
farið að þvi að lifa svona lengi, —
tvö þúsund ár, — svaraði hinn:
Það er einfalt mál. Ég hnerraði
bara tvö hundruð sinnum á dag,
og þá sögðu alltaf allir, ,,Guð
blessi þig! ”
— Þetta gefur ekkert eftir hin-
um svokallaða danska húmor,
sem oft er talað um?
— Nei. Þarna var meira að
segja danskur maður, Victor
Borge að nafni. Hann er Gyðingur
að ætt, eins og Chaplin, og sam-
einar margt hið bezta frá báðum,
eins og hann. Hann hefur viða
komið fram i sjónvarpi, blöðum
og á leiksviði og er frægur fyrir
græskulausa og góða kimni, sem
er mjög „dönsk” i sér.
Maðurinn, sem lék tvö þúsund
ára gamla manninn hjá Carl
Rainer, heitir Mel Brooks. Hann
er ekki einungis gamanleikari,
heldur kimniskáld ágætt og hefur
meðal annars samið kvikmynd,
sem hlotiðhefur miklar vinsældir
erlendis. Hún heitir Sonur Frank-
enstein (sem höfundurber reynd-
ar fram F’ronkenstin — með af-
káralegum hætti). Þessi mynder
bráðfyndin. Mér þykir ekki ólik-
legt að hún komi hingað til lands,
áður en langt um liður. Þessi
kimni er mjög áberandi i sjón-
varpsþáttum Amerikumanna, og
enginn efi er á þvi að léttleikinn
sem þessu fylgir hefur átt mikinn
þátt I þvi að auka lifsgleði fólks.
Baráttan við mengunina
— Ilvemigeru Anierikumenn á
vegi staddir i hinum svokölluðu
mengunarinálum, sem margir
iiafa liaft áhyggjur af á undan-
förnum árum?
— Það á við um mengunina,
sem ég sagði i upphafi um
nautnasýkina, að þvi fleira fólk
sem hnappast saman á tiltölulega
litlu.svæði, þeim mun meiri verð-
ur hún. Bandaríkjamenn hafa
ráðizt mjög einarðlega gegn þess-
um vágesti, og viða orðið talsvert
ágengt. Til dæmis i Néw York
hefur þeim tekizt að hreinsa
Hudsonána verulega, likt óg
Bretar gerðu með Tems á sinum
tima. í loftinu hefur orðið mikil
minnkun á föstum efnum, ryki og
sóti, en ennþá hefur þeim ekki
tekizt að minnka neitt að ráði út-
blásturslofttegundir. Öll slik
hreinsunarstarfsemi er gifurlega
kostnaðarsöm þegar hún er
stunduð af krafti, og þá hefur
skort fjármagn til þess að sporna
betur við menguninni. Þó er hún
áreiðanlega á undanhaldi, og nú
gerir fólk sér miklu betur grein
fyrir þvi en áður, hvað ber. að
forðastog hvað að gera til þess að
koma i veg fyrir mengun.
— Eru ekki mikil viðbrigði að
vera nú allt i einu kominn hingað
heim.þarsem flcst er öðru visi en
i Ameriku?
— Jú, viðbrigðin eru mikil. Hér
er margt ólikt, eins og þú sagðir.
Vist er margt betra hér en þar. en
lika skortir hér sumt. sem völ er á
þar. En það er satt sem sagt heíur
verið, að heima er bezt, og við
kunnum ákaflega vel við okkur
hér heima hjá öllum þeim fjöl-
mörgu ættingjum, vinum og
kunningjum, sem við eigum hér.
Þó að talsvert af frændtólki okkar
hafi flutzt til Bandarikjanna. er
langtum fleira hér heima, eins og
nærri má geta.
Fyrstu árin eftir að við flutt-
umst vestur, komum við sjaldan
heim, það liðu vist ein fimm ár
fram að fyrstu heimsókninni, en
svo fór þeim ört fjölgandi, og
siðustu árin yöfum við komið
þetta tvisvar til þrisvar á ári bæði
i sumarfri og annarra erinda. Svo
loks, fyrir um það bil tveim árum
tókum við þá ákvörðun að flytja
heim aftur.
ísland er með allra
beztu löndum i heimin-
um
— Ilvenær var það svo, sem þið
stiguð hér á land alkomin?
— Það var i bvrjun september-
mánaðar s.l. Þá opnaði ég fljót-
lega lækningastofu i Domus
Medica, þar sem ég fæst áfram
við sérgreinar minar i geðlæknis-
visindum, aðallega sállækningu
og sálgreiningu.
— Og það er nóg að gera?
— Já, þetta er ósköp svipað frá
einu landi til annars, og magnið
likt, miðað við fólksfjölda. Að
visu eru dálitið önnur viðhorf
rikjandi hér en til dæmis i Banda-
rikjunum. Það er annar blær á lif-
inu, menningin ekki hin sama, og
þannig mætti lengur telja. Við
hneigjumst meira til Evrópu-
menningar. Ég held, að við is-
lendingar eigum mörgum öðrum
auðveldara með að blanda geði
hver við annan, þótt sumir segi að
við séum innilokaðir og
seinteknir. Þetta hvgg ég að stafi
af þvi, að hér er svo litill stétta
munur. Við erum eiginlega ein
allsherjar miðstétt. sæmilega
bjargálna. Lýðræði og frjálsræði i
hugsun er ákailega rnikið hér.
enda sagði brezka stórskáldið
Auden, að fsland væri eina landið
á vesturhelmingi jarðar. þar sem
raunhæft lýðræði rikti.
Og landið okkar er eins og það
hefur verið. Éghefalltaf álitið. að
fsland væri með allra beztu lönd-
um i heiminum. Það er svo fjarri
þvi að vera á mörkum hins byggi-
iega heims, að óviða býr fólk við
eins þroskavænleg skilyrði og
hér.
—VS
Friður og kyrrð, hreinir litir, svalt og tært andrúnisloft, — hvaö er heilsusainlegra niannlegri veru? Að
visu gctur hann orðið hvass undir Eyjafjöllununi, og ekki er þar alls staðar langt á milli fjalls og fjöru.
Þó eru fáar sveitir fegurri.
Esra S. Pétursson læknir.