Tíminn - 10.02.1976, Blaðsíða 9

8
TÍMINN
Þriftjudagur 10. febrúar 1976
Þriðjudagur 10. febrúar 1976
TÍMINN
9
Aö undanförnu hafa
mörg slys oröið vegna
hálku í Reykjavík.
Hinum gangandi veg-
faranda hefur fundizt
hann skör lægra settur
en bifreiöin af borgar-
yfirvöldum, þar sem
snjónum af götunum
hefur veriö rutt upp á
gangstéttirnar og hann
siðan oröiö þar erfiður
farartálmi og slysa-
valdur. Tíminn sneri
sér til Páls Líndals,
borgarlögmanns, fyrir
nokkru vegna fréttar
um hálkuslysin og
spurði hann, hver bæri
ábyrgö á snjómokstri á
gangstéttum og væri
skaöabótaskyldur
vegna slysanna.
Borgarlögmaður sagði
það á hreinu, aö
borgaryfirvöld væru
ekki skaðabótaskyld.
Hann gat þess, að hann
hefði á árinu 1974
samið greinargerð
f/rir borgarráð um
hugsanlegar reglur um
skyldu lóðarhafa og
húseigenda til snjó-
moksturs. Þessa
greinargerð fékk Tim-
inn til birtingar.
Páll Líndal, borgarlögmaður:
Hver á að
annast snjó-
moksturinn?
I. Inngangur
Borgarráð hefur beint þvi til
min, að athugaðir verði mögu-
leikar á setningu reglna, ,,er
skyldi hUsráðendur til hreinsunar
og aðgerða vegna hálku á svæð-
um, er þeim tilheyra”, sbr. til-
lögu frá gatnamálastjóra, dags.
24. jan. s.l.
Samkvæmt orðanna hljóðan er
hér eingöngu átt við svæði, sem
þessum aðilum „tilheyra”, t.d.
göngubraut að húsdyrum, tröpp-
ur o.s.frv.
Ég býst þó við, að ætlunin hafi
verið, að fjallað yrði um málið á
nokkuð breiðari grundvelli, og
jafnvel aðallega um hugsanlega
skyldu aðila til að hreinsa svæði
utan lóðar, og þá fyrst og fremst
gangstéttir.
Sú hugmynd að skylda lóðar-
hafa (húsráðendur) til að ryðja
snjó af gangstéttum, hefur áður
komið fram i borgarráði. Þótt
menn væru efnislega hlynntir
hugmyndinni, fór svo, að horfið
var frá henni. Var talið, að fram-
kvæmdaörðugleikar væru óhæfi-
lega miklir, óvist um árangur,
auk þess sem setning reglna um
slikt kynni að hafa ófyrirsjáan-
legar afleiðingar.
II. Norðurlandareglur
Mér virðist, að löggjöf á
Norðurlöndum leggi viðtækar
skyldur á sveitarfélög ogfylki eða
ömt til að annast snjómokstur, en
geri einnig ráð fyrir verulegri
þátttöku eigenda og/eða umráða-
manna fasteigna í snjómokstri og
eyðingu hálku á almannafæri.
Tvær meginreglur hafa gilt um
skyldur eigenda. önnur felur isér
skyldu til þátttöku i almennum
snjómokstri, en hin felur i sér
skyldu til að annast hreinsun á
gangstétt við hús aðila, og jafnvel
götu að vissu marki.
Eldri lagaákvæði
i Danmörku
og Sviþjóð
Akvæði um fyrri leiðina
er meðal annars að finna
i dönskum lögum um snjó-
mokstur nr. 158/1938, sem nú eru
afnumin. Þar var gert ráð fyrir
að hafa mætti eins konar þegn-
skylduvinnu við snjómokstur.
Akveða mátti, að eigendur fast-
eigna legðu til mann eða menn i
vinnuflokk, er annaðist snjó-
mokstur á tilteknu svæði. Hægt
var að leysa sig undan þessu með
greiðslu. Þá voru ýmsar undan-
þágur frá skyldunni i lögunum.
Sveitarfélagið átti að skipa svo-
kallaða „snjófógeta” til að skipu-
leggja moksturinn og stjörna
honum.
Áþekk ákvæði voru i sænsku
vegalögunum frá 1943, 41.-46. gr.,
en þau voru afnumin 1971.
Éggerivarla ráðfyrir, að þessi
leið komi til álita nú, og læt þvi út-
rætt um hana.
Norðurlandareglur
frá siðari árum
Danmörk
1 dönskum lögum nr. 140/1970
er að finna ýtarleg ákvæði um
skyldur hins opinbera og einstak-
linga i sambandi við hreinsun
vega og gatna. Skv. 11. gr. ber
lóðareiganda að hreinsa snjó af
gangstétt og götu, þó ekki lengra
út i götu en 10 m. frá lóðamörk-
um. Sveitarstjórn (veghaldari) á
siðan að sjá um brottflutning á
snjó.
112. gr. er mælt fyrir um skyldu
lóðareiganda til að bera á sand, ef
hálka verður. Sömuleiðis er kveð-
iðáum skyldu lóðareiganda til að
hreinsa tröppur og bera á þær
sand.
Sveitarstjórn (veghaldari) get-
ur i samráði við lögregluna sett
sérstakar reglur um notkun salts
og kemiskra efna til að eyða
hálku.
1 58. gr. lögreglusamþykktar
Kaupmannahafnar nr. 430/1967 er
það aðalregla, að eiganda fast-
eignar, sem liggur að götu, er
skylt að halda gangstétt hreinni
svo og götunni allt að miðju. 1 61.
gr. er tekið fram, að þessi ákvæði
eigi einnig við um snjómokstur.
Bannað er að nota til að eyða snjó
á almannafæri kemisk efni, er
valdið geti tjóni á gróðri á um-
ræddu svæði. Heimilt er borgar-
ráði (magistraten) I samráði við
lögregluna að undanþiggja aðila
þessum skyldum.
Auk þess er eiganda skylt að
bera á sand eða ösku, ef hálka
myndast. Sú skylda er ekki
undanþæg.
Noregur
í norskri fyrirmynd að lög-
reglusamþykktum frá 1964 segir
svo í l.mgr. 26. gr.:
„Eiganda húss eða lóðar, sem
liggur að almannafæri, er skylt
að hreinsa brott af gangstéttinni
snjó og is, þar með snjó, sem
kann að renna af þaki.”
t lögreglusamþykkt Oslóborgar
frá 1953 eru svipuð ákvæði.
Hreinsa ber þegar i stað. Ef snjó-
að hefur að nóttu, skal hreinsun
lokiðkl. 12.00. Ef hálka verður, er
eiganda skylt að bera sand á
gangstéttina, sem hann ber
ábyrgð á.
Sviþjóð
Frá Sviþjóð hef ég tvær lög-
reglusamþykktir, sem virðast að
mestu samhljóða.
t lögreglusamþykkt fyrir
Vesturás nr. 3/1958 segir f 3. gr.,
að eiganda fasteignar sé skylt að
hreinsa sn jó af gangstétt við eign-
Snjónum af akbrautunum mokað upp á gangstéttirnar, þar sem hann verður farartálmi og slysavaldur. Konan á myndinni sér ekki aöra leiö
en þá aö vera meö barnavagninn á akbrautinni, svo öruggt sem þaö nú er henni og barninu.
Slys af völdum hálkunnar hafa verið tlö i vetur, eins og komið hefur fram i fréttum Timans — tugir
manna koma dag hvern á slysadeild Borgarspitalans eftir aö hafa steypzt um koll á gangstéttum, þar
sem sveilbunkar eru miklir En hafa menn leitt hugann aö þvi, hvaö þessi slys af völdum hálkunnar
kosta þjóðfélagiö mikið? Ljóst er aö vinnutapið sem beinllnis má rekja til slysa af völdum hálku er mjög
mikið, — en hvaö mikið? Hvaö kostar aö vista á sjúkrahúsum þá sem hefur orðið fótaskortur á svellinu?
Og hvað um þjáningarnar — að visu er ekki hægt aö umreikna þær i beinharða peninga, en leiöa má
likur að þvi, aö sumir hverjir fái aldrei fuilar bætur meina sinna. Og enn má spyrja: Hvaö heföi mátt
spara mikla fjármuni og koma i veg fyrir mörg slys meö þvi einu, að ryöja snjó af gangstéttum?
ina. Jafnframt er honum skylt að
bera á sand, ef hálka myndast.
Bannað er að nota kemisk efni
eða salt i þessu skyni, nema leyfi
borgargja ldkera (dratsel-
kammeren) komi til!
Sams konar reglur, að undan-
teknu ákvæðinu um leyfi borgar-
gjaldkera, eru I 3. gr. lögreglu-
samþykktar Uppsala nr. 95/1959.
Finnland
í greinargerð frá 1966 um fyrir-
hugaða fyrirmynd að lögreglu-
samþykktum i Finnlandi virðist
koma fram, að svipaðar reglur
eigi að gilda þar og nú hafa verið
raktarum skyldur húseigenda, en
ég hef ekki sjálfa fyrirmyndina
undir höndum.
Bótaskylda o.fl.
Af þessum ákvæðum leiöir, að
sá, sem skyldu hefur til snjó-
moksturs eða eyðingar á hálku,
ber fébótaábyrgð á tjóni, sem
leiða kann af vanrækslu hans.
Þetta er beinlinis fram tekið i
skýringu við 45. gr. norsku lög-
reglusamþykktarinnar, sem áður
getur, og kunnugt er, að fjöldi
dóma hefur gengið i Danmörku út
af kröfum um bætur, er menn
hafa slasazt við að falla i hálku.
1 Norðurlandalögunum er gert
ráð fyrir þvi að heimilt sé að
vinna verk, t.d. annast snjó-
mokstur, á kostnað þess, sem
vanrækt hefur skyldur sinar.
Þá eru að sjálfsögðu refsiviöur-
lög við þvi, ef vanrækt er skylda
til snjómoksturs.
III. Um setning
samsvarandi reglna
hér á landi
Það er vafalaust, að laga-
heimild þarf til þess að setja sam-
svarandi reglur hér i Reykjavik
eða fyrir landið i heild. Eðlilegt
virðist, að borgarráö ætti frum-
kvæði að slikri lagasetningu með
þvi að semja frumvarp um það
efni, og siðan samþykkt eða
reglugerð, þar sem kveðið yrði á
um framkvæmdina i einstökum
atriðum.
Margt bendir til, að almenning-
ur sé hlynntur þvi, að slik skylda
verðiákveðin, en mér er tilefs, aö
menn hafi almennt hugleitt veru-
lega, hvernig framkvæmdin gæti
orðið og margháttaðar afleiðing-
ar þessa. Höfuðatriði við slika
lagasetningu, eins og raunar alla
lagasetningu, er að lögin séu
framkvæmanleg og i samræmi
við réttarmeðvitund almennings.
Ef framkvæmdin fer I handaskol-
um, er verr farið en heima setið.
Þvi tel ég rétt að benda á ýmis
atriði, sem taka þarf afstöðu til,
áður en lengra er haldið.
Skyldur borgarinnar
Ef skylda á einstaklinga til þess
að annast snjómokstur með
svipuðum hætti og lýst hefur ver-
ið hér að framan, hlýtur það að
leggja á borgina sjálfa rikar
skyldur til að annastsnjómokstur
á götum og skjótan brottflutning
á snjónum, bæði af götunum og
þeim snjó, sem einstaklingar
moka af gangstéttum. Væntan-
lega yrði borgin að vera við þvi
búin að hreinsa burt snjó af gang-
stéttum, þar sem aðilar vanrækja
skyldur sinar. Þá yrði hún eða
lögreglan að staðreyna án tafar,
hverjir það eru, sem vanrækja
skyldur sinar og sjá um, að þeir
sæti ábyrgð. Ella er hætt við, að
kerfið riðlaðist fljótlega.
Hver ber ábyrgð?
1 Norðurlandareglunum er yfir-
leitt talað um, áð lóðareigandi
eigi að sjá um snjómokstur. Þó
má benda á, að lóðareigandi, sem
ekki býr á staðnum, getur samið
við mann, sem býr á staðnum eða
i næsta nágrenni, að hann taki að
sér skyldur lóðareiganda að þvi
er hreinsun snertir. Samrit
samnings þarf að afhenda lög-
reglunni, sbr. 14. gr. dönsku lag-
anna frá 1970.
Nú er það svo, að skipan lóða-
mála hér er töluvert frábrugðin
þvi sem gerist i nágrannalöndun-
um. Þar er, að ég ætla, yfirleitt
einn aðili talinn eigandi hverrar
fasteignar. Hjá okkur eru þeir
yfirleitt margir, jafnvel tugir.
Þegar höfð er i huga fébóta-
ábyrgð og refsiábyrgð, sem hlýt-
ur aö leiða af lagasetningu, er
mjög nauðsynlegt, að alveg sé
ljóst, hvort t.d. ákveðinn einstak-
lingur eða einstaklingar teljast
ábyrgir eða allir eigendur fast-
eignarinnar. Þetta getur orðið
mjög flókið, t.d. i Fossvogi og Ar-
bæjarhverfi, þar sem mörg hús
eéu á einni lóð og ýmiss konar
sameiginlegir þættir, sem lóðar-
hafar i heild bera ábyrgð á.
Þá má benda á, að i Norður-
landalögunum voru og eru undan-
þágur frá skyldunni. Mér þætti
ekki ósennilegt, að aldrað fólk og
sjúklingar fengju undanþágu,
jafnvel menn, sem vegna atvinnu
geta illa eða ekki sinnt skyldum
sinum.sliktyrði erfitt matsatriði.
Eiga þessir aðilar þá að greiða
gjald, og þá borgin að annast
þeirra hlut? Það er e.t.v. ekki
flókið mál, þegar um einbýlishús
er að ræða, en hvernig ætti að
fara um slflct i fjölbýlishúsum?
I þessu samhengi þykir rétt að
benda á, að viða yrði mjög erfitt
að afmarka moksturssvæði, og
þau hlytu að verða mjög misstór,
t.d. yrðu aðilar, sem búa á horn-
lóðum, að moka miklu meira en
nágrannar þeirra. Aðilar á bak-
lóðum kynnu hins vegar að sleppa
algerlega. Þætti mér líklegt, að
einhverjir teldu, aö hér væri óvið-
unandi misrétti. Auk þess yrði
miklu meiri hætta á skaðabóta-
ábyrgð hjá þeim, sem hefðu stór
moksturssvæði.
Veðurfar
Alkunnugt er, að veðurfar hér
er miklu umhleypingasamara en
almennt gerist á Norðurlöndum.
Er þvi ekki ósennilegt, að um-
ræddar skyldur yrðu i raun tölu-
vert þungbærari hér en annars
staðar.
Ef ákveðin væri fortakslaus
skylda til snjómoksturs og hálku-
eyðingar, gæti svo farið, að menn
teldu öruggast að standa i hreins-
un allan sólarhringinn. Sjálfsagt
er þó hægt að setja ákveðin tima-
mörk, en það gæti'aftur leitt til
þess, að reglurnar yrðu ekki virk-
ar nema að hluta.
Eyðing hálku
Þótt snjó sé mokað burt, getur
hálka hæglega myndazt. Hvernig
á þá að fara að? A aö skylda
menntil að bera á sand, salt eða
eitthvað annað? Mér skilst, að
óheppilegt sé talið að dreifa sandi
á götur og gangstéttir, og notkun
salts er töluvert gagnrýnd. Ef
ákveðið yrði að nota sand, þyrfti
borgin væntanlega að tryggja
það, að auðvelt væri að fá sand I
hæfilegum skömmtum.
Eftirlit
Eins og áður segir þarf að fylgj-
ast mjög vel með þvi, ekki sizt i
byrjun, að snjómokstur yrði
framkvæmdur af þeim, sem
skyldu bæru til þess. A Norður-
Framhald á bls. 10
Kammermúsík í Norræna húsinu
Kammermúsikklúbburinn
hélt 2. tónleika vetrarins i Nor-
ræna húsinu 22. janúar sl. Á
efnisskrá voru þrjú verk eftir
Jóhannes Brahms, Sónata i Es-
dúr óp. 120 nr. 2 fyrir klarinettu
og pianó, Trió i Es-dúr op. 40
fyrir fiðlu, horn og pianó, og
Trió i a-moll op. 114 fyrir klari-
nettu, knéfiðlu og pianó.
Flytjendur voru Philip Jenkins
(pianó), Einar Jóhannesson
(klarinetta), Guðný Guðmunds-
dóttir (fiðla), Christina Tryk
(horn) og Pétur Þorvaldsson
(knéfiðla).
Brahms samdi aðeins fimm
kammerverk fyrir blásturs-
hljóðfæri þar af fjögur fyrir
klarinettu. Þau eru trióið op.
114, kvintettinn op. 115, og
sónöturnar tvær op. 120. Þau eru
meðal siðustu verka skáldsins,
frá þeim tima er hann hafði náð
hæsta músikölskum þroska.
Eins fór Mozart, þvi hinn frægi
kvintett og konsert eru meðal
siðustu verka hans. Hvor þeirra
heillaðistaf sinum klarinettista,
og orti fyrir hann. — Mozart
fyrir Anton Stadler, sem lék i
Vinaróperunni og Mozart
kynntist þegar verið var að æfa
Brúðkaup Figarós, og Brahms
fyrir Richard Miihlfield, sem
frábær þótti. Enda var sagt um
klarinettusónöturnar, að þær
væru samdar fyrir pianó og
Muhlfield.
Rannsóknir tónlistarsagn-
fræðinga Kammermúsik-
klúbbsins hafa leitt i ljós, að
hvorugt klarinettuverkanna,
sem flutt var á tónleikunum i
Norræna húsinu, hafði verið
flutt hér opinberlega áður. Má
það undarlegt heita, þegar þess
er gætt, að einn fremsti hljóð-
færaleikari, sem hér hefur
starfað, var einmitt klarinett-
isti, Egill heitinn Jónsson. Hins
vegar fluttu þau Agnes Löve
(pianó), Ásdis Þorsteinsdóttir
(fiðla), og Sigursveinn Magnús-
son (horn) horntrióið i Norræna
húsinu árið 1971, auk þess sem
það mun hafa verið leikið á
frægum heimiliskonsert að
Gljúfrasteini fyrir mörgum ár-
um. Þá spiluðu Róbert A. Ottós-
son, Adolf Busch og Lansky-
Otto.
Kveikja þessara tónleika er
vafalaust sú, að þeir Philip
Jenkins og Einar Jóhannesson
hafa undanfarið „ferðazt um
með brahms-sónötuna”. Sér-
fræðingur minn i klarinettuleik
tjáir mér að Einar sé afargóður
klarinettisti, enda lék hann af
miklu öryggi og„músikaliteti.”
Hins vegar hefði sónatan vel
þolað skapmeiri flutning og
hljómmeiri tón. Klarinettutrióið
var ágætlega flutt, enda getur
ekki betri kammermúsik. Verr
tókst með horntrióið frá sjónar-
hóli litils hóps manna, sem lenti
aftan við hornleikarann
(þ.á.m. þessi gagnrýnandi), þvi
undir sliku hljómhorni kafnar
allt samspil i hávaðasamri
melankóliu hornsins. I staðinn
gafst gott tækifæri til að virða
fyrir sér leyndardómsfullar að-
gerðir hægri handar hornistans
inni i bjöllu hljóðfærisins. Horn-
leikarar stjórna bæði hljómi og
tónhæð með hendinni ekki siður
en tökkum, sem eru til hagræðis
við leikinn fremur en af nauð-
syn. Bæði Beethoven og Mozart
ortu sin hornverk fyrir wald-
horn, sem er takkalaust, og allt
fram á þessa öld þótti Þjóðverj-
um franska hornið villimann-
legt hljóðfæri ( vegna takk-
anna). En þeim áheyrendum,
sem betur voru settir i Norræna
húsinu á þessum tónleikum
likaði horntrióið vel, og þótti
hornið siður en svo yfirgnæfa
hin hljóðfærin.
Pianóið var hljóðfæri
Brahms, enda er þvi siður en
svo ætlað neitt undirleikshlut-
verk i þessum verkum. Ber að
lokum sérstaklega að nefna
ágætan hlut Philips Jenkins i
þessum ánægjulegu hljómleik-
um.
4/2 '75 Sigurður Steinþórsson
Fréttatilkynning frá
Póst- og simamála-
stjórn
Frimerkjaútgáfur 1976
Nú þegar hafa fimm fri-
merkjaútgáfur verið ákveðnar
á næsta ári. Þær eru sem hér
segir:
1. Frimerki með mynd af mál-
verki eftir Ásgri'm Jónsson,
en 4. marz 1976 verður öld
liðin frá fæðingu hans.
2. Evrópufrimerki. Myndefni
þeirra verður að þessu sinni
þjóðlegir munir.
3. Frimerki tilefni af 200 ára
afmæli póstþjónustunnar á
íslandi, en 13. mai 1976 verða
tvær aldir liðnar frá þvi gefin
var út konungleg tilskipun
um, að komið skyldi á póst-
ferðum hér á landi.
4. Frimerki með mynd af fyrstu
fslenzku aurafrimerkjunum,
en þau komu út 1. júli 1876 og
voru sex.
5. Olympiufrimerki, en næsta
sumar verða Olympiuleik-
arnir, eins og kunnugt er.
haldnir i Montreal.
Nánar verður tilkynnt siðar
um verðgildi, útgáfudaga
o.s.frv.
Til viðbótar þessari fréttatil-
kynningu mætti kannski taka
upp hér smáklausu úr seinasta
blaði Safnarans, um islenzk
jólafrimerki.
Nú hafa öll Norðurlöndin gefið
út einhverskonar jólafrimerki.
svo að sú spurning hlvtur að
vakna hvenær við megum
vænta þess, að frimerkin. sem
þegar hafa verið teiknuð með
myndum torfkirkna. verði gefin
út.
v, :. a :
—x
i>» N',
. V! V n:
:/•
K-u, . (,
• 7 : * ií\\\
// ' /r.")
/ ■'.■ ,' OM'VVr-. \
-ij :i Li ' \ ** 19>-