Tíminn - 14.08.1976, Page 8

8
TÍMINN
Laugardagur 14. ágúst 1976
Laugardagur 14. ágúst 1976
TÍMINN
9
VINNUMÁLASAAABAND SAMVINNUFÉLAGANNA 25 ÁRA
Július Kr. Valdimarsson hóf
störf hjá Vinnumálasambandinu i
ágústmánuöi 1966 ogtókþá viö af
Guömundi Asmundssyni er einnig
haföi gegnt störfum sem forstjóri
lögfræöiskrifstofu StS. Þá var
Vinnumálasambandiö hluti af
lögfræöiskrifstofunni, en skömmu
eftir aö Július kom til starfa hjá
StS varö þaö sjálfstæö stofnun.
Þegar Timinn ræddi viö Júllus
fyrir skömmu, þá var hann m.a.
spuröur aö þvi hver heföi veriö
ástæöa þess aö Vinnumálasam-
bandiö var stofnaö.
Óskipulagsbundin sam-
skipti við verkalýðs-
hreyfinguna
Þegar Vinnumálasambandiö
var stofnað, þá voru þaö einungis
samningamálin sem slik sem
höfð voru i huga. Engin samræmd
vinnubrögð voru fyrir hendi,
þannig aö samvinnufélögin
sömdu hvert i sinu lagi við verka-
lýösfélögin á hverjum stað. Með
timanum hafði þannig skapazt
misræmi i launamálum starfs-
fólks hjá hinum einstöku sam-
vinnufélögum og i hinum ýmsu
landshlutum. Þetta orsakaði
margvisleg vandamál og var
bæöi samvinnufélögunum og
starfsfólki I óhag.
Strax var tekin sú ákvörðun að
ganga ekki i Vinnuveitendasam-
band Islands og þar fylgt fordæmi
hjá samvinnuhreyfingum viða
um heim. Eins og viö vitum þá
eru samvinnufélögin stofnuð á
svipuðum grundvelli og verka-
lýðsfélögin, þ.e. aö gefa fólki
tækifæri til að verzla á hagkvæm-
an hátt en verkalýðsfélögin aftur
á móti gera hvað þau geta til að
fólk hafi mannsæmandi kjör. Þá
eru félagar samvinnuhreyfingar-
innar oft meðlimir I verkalýös-
félögum, þannig aö það heföi ver-
ið rangt ef við værum i sömu
samtökum og atvinnurekendur.
— En er ekki staða samvinnu-
hreyfingarinnar gagnvart verka-
lýðsfélögunum sú hin sama og
einkaframtaksins?,
— Það má aö vlsu segja það.
Vinnumálasambandið var stofn-
aö fyrir samvinnufélögin sem
fyrirtæki til að g æta að ákveðnum
þáttum. En þess ber lika að gæta
að samvinnuhreyfingin verður að
vera samkeppnisfær við einka-
framtakið, og er ekki hægt aö ætl-
azt til, að hun geti staöið undir
hærri launagreiðslum en annars
staðar gerist. i eina skiptið sem
það var reynt (1961) þá samdi
samvinnuhreyfingin fyrr við
verkalýðsfélögin, en aðrir at-
vinnurekendur. Það leiddi hins
vegar til þess aö hreyfingin var
sökuð um að hafa valdið gengis-
fellingu og fleiru sem siðar aflaga
fór i landinu.
Það þekkist ekki heldur t.d. á
Noröurlöndunum aö samvinnu-
hreyfingarnar greiöi hærri laun
en einkaaðilar. En milli hreyfing-
anna þar og verkalýösfélaganna
eruhins vegar oft samningar þar
aö lútandi, aö greidd skuli sam-
bærileg laun. 1 staðinn i hafa
félögin heitið þvi aö gera ekki
verkföll. Hér á Islandi hefur ekki
verið hljómgrunnur fyrir neinu
sliku samkomulagi, enda eru að-
stæður gerólikar þvi sem þekkist
viða erlendis. T.d. eru verkalýös-
félögin mun miöstýrðari á
Norðurlöndunum og ASl gerir
ekki samninga af þessu tagi fyrir
hönd sinna félaga.
Júlíus Kr. Valdimarsson framkvæmdastjóri Vinnumálasambandsins
Hinn 23. júni siðastliðinn voru liðin 25 ár
frá stofnun Vinnumálasambands sam-
vinnufélaganna, en það var stofnað þann
dag árið 1951 að forgöngu SÍS, i þeim til-
gangi að koma skipulagi á launamál sam-
vinnufélaganna. Fram að þeim tima hafði
samvinnuhreyfingin haft óskipulagsbund-
in samskipti við verkalýðshreyfinguna og
sömdu samvinnufélögin hvert i sinu lagi
við verkalýðshreyfinguna á hverjum stað.
1 Vinnumálasambandinu eru nú Sam-
band isl. samvinnufélaga, flest öll Sam-
bandskaupfélögin, svo og samstarfsfyrir-
tæki Sambandsins og ýmis hlutafélög,
sem samvinnufélögin eiga meirihluta i
eða starfa i mjög nánu sambandi við sam-
vinnuhreyfinguna. Eru þessir aðilar 54
talsins.
Formaður Vinnumálasambandsins er
Skúli J. Pálmason hrl., en varaformaður
Axel Gislason framkvstj. Aðrir i stjórn
eru kaupfélagsstjórarnir Oddur Sigur-
bergsson, Selfossi, Trausti Friðbertsson,
Flateyri, Valur Arnþórsson, Akureyrij og
Þorsteinn Sveinsson, Egilsstöðum. Fram-
kvæmdastjóri Vinnumálsambandsins er
Július Kr. Valdimarsson og hagræðingar-
ráðunautur þess er Sigurður Auðunsson.
Skúli J. Pálmason hrl, formaður Vinnumálasambandsins.
Tilvist Vinnumálasambandsins sem
sjálfstæðs samninasaðila er til
ildarfélögin. Þannig feröast hann
viða um land og heimsækir fyrir-
tæki, gerir um þau skýrslur, sem
þau siöanfara eftir ef hagkvæmt
er talið að gera breytingar. Þá
sér hann einnig um gerð kjara-
samninga er fjalla um ákvæðis-
vinnu sem byggö er á vinnurann-
sóknum og starfsmati.
Þessi starfsemi eykst stöðugt
hjá Vinnumálasambandinu og
þaö er útlit fyrir aö við þurfum að
bæta við starfsmanni innan tiðar.
— Hvað er stærsta verkefniö
sem Vinnumálasambandið hefur
fengið á þessu sviöi?
— Þaö er verkefni sem viö höf-
um unnið að i samvinnu við
Búvörudeild Sambandsins. Hér
er um að ræöa vinnu og vinnutil-
Sigurður Auðunsson hagræöingaráðunautur
högun i keöjusláturhúsum. Þá
er unniö i samstarfi viö Sjávaraf-
uröadeildina að uppbyggingu
launakerfa i frystihúsum.
— Hafa ekki ákvæðislauna-
kerfin sætt nokkurri gagnrýni?
— Það hafa þau gert, en mikiö
af þeirri gagnrýni er á misskiln-
ingi byggö. Hins vegar eru þau
þannig uppbyggð i grófum drátt-
um að fundin eru staðalafköst,
þ.e. afkösi þau sem meöalmaður
leggur af mörkum á eölilegum
vinnuhraða. Þessi staðalafköst
eru einfalaiega kölluö 100 og þeg-
ar einstaklingurinn skilar 67% af
þeim, þá er það venjulegt tima-
kaup, allt fyrir ofan þaö, er þar af
leiöandi bónus. Þar sem staðalaf-
köstin eru fundin út i samráöi viö
hagræöingaráðuhagræðinga-
ráöunauta verkalýöshreyfingar-
innar þá er tæplega hægt að segja
að hér sé verið aö beita fólk
nokkrum rangindum. Hitt er svo
aftur annað mál að starfsfólk er
misjafnlega hrifið af þvi að fá
einkunn fvrir sina vinnu.
— Að íokum, Július, hvernig
kemur starfsemi Vinnumálasam-
bandsins til með að þróast i
náinni framtið?
— Samningamál og þaö sem
þeim viðkemur veröur eins og i
dag helzta verkefnið En sá þáttur
sem snýr að hagræöingastörfum
á eflaust eftir að aukast aö mun.
Þá veröum við að ráöa til okkar
hagfræðing innan tiöar, rétt eins
og þegar hefur verið gert hjá ASl
og vinnuveitendasambandinu.
Meö þvi starfsliði sem er hér i
dag, þá er ekki unnt aö fylgjast
með öllu þvi sem nauðsynlegt er,
ef Vinnumálasambandiö á að
geta þjónað hlutverki sinu sem
— Hverju þarf þá aö breyta svo
sams konar hlutir endurtaki sig
ekki?
— Viðgetum bara byrjaðáem-
bætti sáttasemjara. Þaö þarf að
eflast að mun, til að geta tekið að
sér svipað verkefni á nýjan leik.
Stjórnun samningafunda þarf að
vera miklu ákveðnari og skipu-
lagðari, ef árangur á að verða
fullnægjandi. Þar af eru mörg
mál sem þarf aö fjalla um og það
kom I ljós 1974 að stjórnun á þeim
var langt frá þvi að vera nógu
góð.
En það er ekki aðeins þetta sem
þarfnast breytinga. Skipulagið
innan verkalýðsfélaganna sjálfra
og vinnuveitenda þarf aö stokka
upp, ef þessir aðilar ætla að vera
reiðubúnir til að mæta nýjum
vinnubrögðum.
Þá vildi ég minnast á vinnulög-
gjöfina, en hún er ef til vill eitt
aðalvandamálið. Og það skal
tekiðfram aðbreyta þarfhenni ef
valdasvið sáttasemjara á aö taka
einhverjum breytingum.
Það þarf að gera ýmsar lagfær-
ingar á þvi hver skuli vera aö-
dragandi samninga og þaö þurfa
að vera reglur sem hindra það aö
smáhópar geti klofiö sig út úr
heildarsamningum og neytt siöan
aðstöðu sinnar og náö meiru en
aðrir. Eflaust er það erfiöleikum
háð að ná fram breytingum á
vinnulöggjöfinni, en hún er nú
nærri 40 ára gömul. Það væri með
ólikindum að löggjöf sem þessi
gæti staöizt enn þann dag i dag,
miðað viö þær stórbreytingar
sem þjóðfélagiö hefur gengið i
gegn um á umliðnum árum.
Hins vegar er viss tregða hjá
verkalýðsfélögunum i þá átt að
breyta vinnulöggjöfinni. Þau ótt-
ast meö öðrum oröum að hagur
þeirra verði þá þrengdur.
Hagræðingarverkefni
fyrir aðildarfélögin fara
slfellt vaxandi.
þaö óhagkvæmt bæði fyrir okkur
og þau, ef verið er að pukrazt með
samningana á fjölmörgum stöð-
um. Þá er núna unnið aö ýmsum
málaflokkum milli samninga sem
gerir þá auðveldari viðfangs þeg-
ar á hólminn er komiö. T.d. má
geta fastanefndarinnar sem
fjallar um vandamál sem upp
kunna að koma. Hún var stofnuð i
desember 1971 og með henni var
stigið fyrsta skrefið i þá átt, aö
starfa formlega við meðhöndlun
ýmissa vandamála milli samn-
inga. Vinnumálasambandiö á
einnig fulltrúa i Kjararann-
sóknarnefnd. Störf þeirrar nefnd-
ar verða æ umfangsmeiri með
hverju árinu sem liöur. Skýrslur
Kjararannsóknarnefndar verða
sifellt meiri grundvöllur i þvi að
meta stöðuna i kjaramálum og ég
held, að óhætt sé að fullyrða, að
menn eru fúsari til þess að nota
þessar skýrslur nú en þegar ég
byrjaði að starfa að samninga-
málum. Þá sögðu menn gjaman
eftir að hafa lesið áþekkar skýrsl-
ur, — Nú höfum við lesiö og lesið,
er ekki kominn timi til að fara að
vinna.
1 stuttu máli þá er undirbúning-
ur fyrir samninga meiri og þaö er
samið i stærri heildum. Upplýs-
ingar sem liggja fyrir samnings-
aðilum eru einnig haldbetri og er
það nokkuð sem gerir alla vinnu
vandaðri en áður.
— Þú minntist á áöan, aö Sam-
vinnuhreyfingin teldi sig ekki
geta greitt hærri laun, en einka-
aðilar. En getur ekki t.d. Vinnu-
málasambandiö haft áhrif á
einkaaöila i þá átt að greiða hærri
laun?
— Þaö er svo aftur önnur hlið á
málinu. Fulltrúar Vinnumála-
sambandsins hafa i gegnum árin
oft á tiðum lagzt á sveif með þeim
aðilum sem jákvæöastir hafa ver-
ið gagnvart kröfum verkalýösfél-
aganna. Þá hefur sambandið oft
stuðlað aö þvi aö samningar hafa
náðst fyrr en ella við félögin.
hagsbóta fyrir
Rætt við Július Kr. Valdimarsson, framkvæmdastjóra
Vinnumálasambandið
til hagsbóta fyrir báða
aðila
— Hvernig tóku verkalýðs-
félögin stofnun vinnumálasam-
bandsins?
— Ég kann ekki nógu vel aö
skýra frá afstöðu þeirra til
Vinnumálasambandsins þegar
það var stofnaö, en I dag hins veg-
ar þá veit ég, aö þau meta það
mikils að geta gert samninga á
sem viötækustum grundvelli. Það
er jafnt þeirrahagsmunamálsem
okkar að starfsmenn eins félags-
ins hafi ekki lakari kjör en starfs-
menn annars.
— Frá þvi að þú hófst afskipti
af sámningamálum, Július, hafa
þau ekki breytzt gifurlega mikið?
— Jú. Þau hafa tvimælalaust
breytzt mjög mikiö. Nú vilja
landssamtökin semja fyrir alla
starfsmenn innan hverrar grein-
ar, en einsogégdrap á áðan þáer
— Arið 1964, þá hrundi rikis-
stjórnin af stað aö menntaöir
yröu á vegum samtaka vinnu-
markaðarins hagræðingaráöu-
nautar. Stuttu siðar, eöa 1966, þá
var gerður samningur milli ASl
og vinnuveitenda um undirbúning
vinnurannsókna. Það var svo 1972
aö hingað réöst til starfa, Sigurð-
ur Auðunsson, hagræöingaráðu-
nautur, en aöalverksvið hans er
að vera ráðgefandi i þjónustu og
upplýsingarstarfsemi fyrir að-
Samningarnir 1974:
hrapalegar afleiðingar
— Hvað telur þú aö séu erfið-
ustu samningarnir sem Vinnu-
málasambandið hefur tekið þátt
I?
— Ég get auðvitað ekki svarað
fyrir annan en þann tima en sem
ég hef starfað hér, en það eru þá
samningarnir vorið 1974. Verk-
efniö var griðarmikiö. Þarnavar
samiðviðáannaöhundraðfélög á
einu bretti, en flest þeirra með
fleiri eða færri sérkröfur. Þetta
var of mikið fyrir núverandi
samningakerfi, enda var niöur-
staðan samkvæmt þvi. Menn
muna eflaust eftir þvi að ákveð-
inn hópur iðnaðarmanna náði
fram mun meiri kauphækkun en
gerðist meðal annarra svipaöra
stétta.
Fulltrúar ASt, VSÍ og Vinnumálasambandsins á fundi meö rikisstjórninni. i horninu til vinstri situr Skúli J. Pálmason.
verkalýðshreyfinguna
Þetta tel ég lika að margir verka-
lýðsforingjar muni taka undir aö
sé rétt.