Mánudagsblaðið - 30.06.1969, Blaðsíða 3

Mánudagur 30. júní 1969
Mánudagsblaðið
3
EIGUM VIÐ ...?
Framhald af 2. síðu
vera eitthvað sem að mér snýr
fremur en margt annað.
Túrista-torfan
Við tökum síldina ekki á sál-
fræðinni, það er af og frá, en ein
er torfa allstór og hún er þeim eig-
inleikum gædd framyfir síldartorf-
una að hægt er að ráða göngu
hennar allmjög. Þarna á ég við
„túrista torfuna" sem liggur í loft-
inu yfir öllum löndum heims og
af þessari torfu getum við íslend-
ingar fengið okkur eins mikið og
við viljum, við getum orðið stór-
efnuð þjóð ef við notfærum okk-
ur legu landsins og hin mörgu sér-
kenni þess til að laða til okkar yfir
sumartímann og annan tíma, þó
ekki væri nema iítinn hluta af
hinni stóru „túrista-torfu" sem
stækkandi. Þetta væri ekki að selja
landið okkar eins og einhver
þröngsýnismaður komst að orði í
sjónvarpsviðtali ekki fyrir ýkja-
löngu, á niðuriægjandi hátt, heldur
gætum við skipulagt framkvæmd
þessa stóra og þýðingarmikla máls
svo rækilega, að sómi og ánægja
yrði að. Hvað er betra í heiminum
í dag, þ.e.a.s. í veraldlegum skiln-
ingi, en góð landkynning ef höfð
er í huga hin harða samkeppni sem
orðin er á öllum sviðum þjóða á
milli, og á ég þar við hver óbein
áhrif það gæti haft á gang ýmissa
mála okkar erlendis ef hingað
kæmu og héðan færu hæstánægðir,
kannske áhrifamiklir erlendir
ferðamenn, í stórum stíl svo ekki
,sé gleymt hinu þýðingarmikla að-
alatriði málsins, gjaldeyrisöflun-
inni.
Óendanleg sérstaða
Við eigum svo óendanlega mikla
sérstöðu vegna legu landsins sem
miljónir erlendra ferðamanna'
mundu sækjast eftir ef þeir aðeins
vissu um, og gætu treyst á að fá þá
þjónustu sem telst nauðsynleg og
sjálfsögð í aiþjóðlegum skilningi,
en þar kemúr margt til sem fjalía
þyrfti um af sérfróðum opnum
mönnum. Til þess að opna augu
hinna fjölmörgu ferðamanna um
allan heim, sem alltaf eru að leita
að einhverju nýju og áður óþekktu
fyrir næsta sumarfrí, þyrfti að
sjálfsögðu að fara út í velskipu-
lagða sálfræðilega sölumennsku, og
leggja allar gamaldags og heimsku-
legar aðferðir á hilluna, en áður
en sá þáttur hæfist, þyrfti að taka
mörg mál til meðferðar.
Gæti það nú ekki orðið árang-
heild að velja nokkra góða menn
ursríkt fyrir íslenzku þjóðina í
með sérþekkingu á viðkomanili
málefnum tii þess beinlínis aö
rannsaka niður í kjölinn hvar við
stöndum í þessum efnum, hvar við
ættum að standa, og hvað við gæt-
um ger' á breiðum grundvelli til
þess að fá okkar skerf af þessari
stóru „síldartorfu" sem menn geta
fengið sér af eftir þörfum.
Það hefur oft vakið undrun mína
og reiði, hversu mikið tómlæti
ráðamenn landsins sýna í sambandi
við ferða-, veitinga- og hótelmál
almennt, og þeir eru margir sem
hafa svipaða skoðun á þeirn efn-
um, og getur varla talizt undatilegt.
Kortleggja tjaldstæði
Sannfærður er ég um, að til eru
ágætis-menn í því sem kallað er
Ferðamálaráð, á íslandi, en eitt er
víst að þar er lítill vagn undir
þungu hlassi. Framh. á bls. 6.
KAKALI skrifar:
I HREINSKILNI SAGT -
Búðastæðin á Þingvöllum — Ömurlegt ástand— Tóftir og máðir leiðarvísar — Nauðsyn að
byggja a.m.k. eina búð fullkomna — Glottandi þúfukollar — Verkefni ráðherra og forn-
minjafræðinga — Fegurð ein nægir ekki.

Víðförull útlendinvur, sem
sótt heflur heim Þinigvelli
tvisvar, varpaði nýlega íram
þessari spumingu: Hvað er
að sjá á Þingvöllum, sem ekki
fæst séð í öðrum þjóðgörðum?
Honutn var svarað. að þar
væri lamdslag fagurt, hrika-
legar gjár, að þetta væri forn
þingstaður og þar hefði elzta
lýðræðisríki heims verið
stofnað. Ekki er þetta lítið
svair við stórri spurninigu.
Útlendingurinn sagði: Ein-
mitt það — well — well —
well. En, þaetti hann við,
gjámar vestur í Bandaríkjun-
um, sem ég hefi séð, og aðr-
ar víðar, t.d. í Evrópu, fjalla-
hringar, fegurð, em engu síðri
en þær, sem hér sjást. Kjarr-
ið ykkar og vatnið eru hvort-
tveggja ansi laglegt, aðbúnað-
ur mjög góður á hótelinu,
veðrið stopult, en annars ekki
neitt sérstakt. Það sem ég hef
sérstakan áhuga á að sjá, eru
bústaðir þinigmanna ykkar
hinn.a fomu. En þar sé ég ekki
annað en þúfnakolla, rústir
frá síðustu öldum, nokkra leið-
beiningarsteinia, sem svo eru
máðir að útilokað er að lesa
letrið á þeim, en ekki neitt,
sem getur gefið manni hug-
mynd um hversu var umhorfs
í þessium ,,búðum“, hvorki
innbú þeirra né nokkurn
skapaðan hilut annan, sem
gefur minnstu hugmynd um
störf bingsins eða aðstæður
manea í fomri tíð, hvorki ár-
ið 930 — eins og stendur í
bæklingtim þeim, sem við
kaupum — né heldur á tím-
um Sturlunga, svo ekki sé
miðað við önnur tímabil í
sögu þinghalds þar.
Fyrir nokkirum á,rum va,r
margbryddiað upp á þessu ó-
fremdiarásitandi hér í blaðimu.
Tóku ýmsir merkir menn und-
ir þessi sfcrif og fengum við
og birtum allmörg bréf um
þetta efn-i. Svar fékkst að lok-
um frá þáverandi þjóðminja-
verði dr. Kristjáni Eldjárn,
sem sagði, að sem vísinda-
maður gæti hann ekki fallizt
á uppbygginigu búða, nema
þær væru 100% réttar, þótt
satt væri, að byggjia mætti
slíka búð, allt að 90>—98%
rétta.Málinu var aldrei hreyft
síðan, tóftiimiar standa enn,
eins óhrjálegar og þær geta
orðið, flaggstöng ný trónar yf-
ir lögbergi, en þar með er sag-
an öil.
Ég skoðaði nýleiga enn einu
sinni þessar búðir. Nú eru
jafnvel steinar þeir, sem til-
nefna þar nokkur búðarstæði
svo af máðir að letrið er óles-
anlegt og heldua- hallar á lak-
ari hliðina með árunum.
Og fyrir nokkrum dögum,
er ég stóð á þessum helga stað,
nokkru eftir að æskan hafði
haldið þar „eitt ferlegt geim“
og horfði á hrjáða úllendinga
hímandi í vætuúðanum, und-
ir frásögn túlks um staðinn
og aðslæður, sögu og störf
hins forna alþingis, varð ég
var við einkennileg viðbrögð:
Enginn þeirra hafði minnsta
skilning á þessu, jnfvel minni
en við ísl. sjálfi.r, og flestir
horfðu vonaraiugum í áttina
að Valhöll hvar biðu eflaust
góðir matairréttir og hressinig
önnur.
Sannleikurinn er sá, að
Þingvallabúðim.ar og allar að-
stæður þar er ein samfelld
skömm og svívirða fyrir ís-
lenzku þjóðina. Þinigvellir í
diag, sem fyrr, bjóða ekki upp
á nokkum skapaðan te'ljandi
hlut sem minna á þjóðveld-
ið né fom störf þar. Þjóðin
hefur vendilega gleymt að
gera staðnum nokikurn sóma,
minjar allar rústir einiar, sem
eins, gætu verið rústir .gam-
alla seta eða venjulegar fjár-
hústóftir. Auglýsendur lands-
ins kyrja í tím® og ótima um
fegurð Þingvalla, sérkenni
þeirra, sögu og atburði.
Þetta er í senn ömurlegt og
óafsakanlegt ástand. Mennta-
málaráðherra hefur ekkert
gert, Þingvallamefnd hefur
friðhelgað staðinn, fegrað
sijálfan Þingvallabæinn, grafið
a.m.k. eitt þjóðskáld þar —
hitt er allt í óvissu — og tek-
izt að gera þetta að grið'astað
krakkabjálfa. sem drekka sig
þair fulla um helgar.
Það vax uppástunga hér, að
ríkið sjálft hlutaðist til um
enduirbyggingu a.m.k. einnar
búðar, og fengi þar til fær-
ustu menn og flytti þangað
ýmsa muni, eins og þeir tíðk-
uðust um aldiaraðir, og gera
mætti ráð fyrir að væru eitt-
hvað í líkingu við það, sem
einu sinni var. Þá gætu gest-
ir, innlenidir sem útlendir,
gert sér einhverjia smáhug-
mynd um okkair f'Orna þing.
Þetta var algjöirlega útilokað,
talin goðgá að rasika þes>sum
búðarrús'tum.
Auðvitað benti enginn á, að
rústiimar, ein,s og við sjáum
þær nú, eru rústir miklu
seinni tíma, en þá voru þær
bæði smáar og lélegar búðir ef
miða skal við höfðingsska'P
Sturlungualdar. Búðirnar á
lokaárum landnámsmanna og
næstu afkomenda þeirra voru
og smáar, því þeiir höíðingjar
höfðu engin völd né nokkra
reisn ef borið er saman við
tíð Haukdæla, Sturlunga eða
annarira .höfðingjaætta áranna
1100—1300. Jafnvel Hvamms-
Sturla faðir Snorra, Sighvats
og Þórðar var kotungur einn
að veldi ef miðað er við syni
hans og samtímamenn þeirra.
Á vesældarárunum, allt til
þess, að Alþingi fluttist hing-
að til Reykjavíkur, hnignaði
svo þessum þin.gbúðum ár frá
ári. Höfðingjarnir minnkuðu,
hörmungar gerðu sitt til þess,
að allt varð lágreistara en á
fyrri timum.
Fyrir ekki allmörgum árum
var ákveðið að friðlýsa Þing-
velli, sem reyndar var sjálf-
sagt. Etoki þó vegna brenni-
vínsdrykkju né blóðsúthell-
inga, því Þinigvellir hafa feng-
ið sinn skerf af því á.n hjálpar
nútímaæskunn'ar. Lýsingar á
þingmönnum og þjóðhöfðingj-
um, sýslumönnum og öðrum
leiðandi stjörnum af þing-
haldi, drykkjuveizlum og öðr-
um „nútímafyrirbrigðum" —
frá samtímamönnum -— eru
lítt fagur lestur og sásit feg-
urri en hlaðagreinar í dag.
HitT 'vakti fyrir þeim. ér
staðinn' friðlýstu. að bar yxi
upp þjóðgarður, verður minn-
ingtf þfeSS'bezta, seni' í þjóðlíf-
inu h.afði skeð um aldirnar.
En hér réð kotungurinn lög-
um og smámennin fram-
kvæmdum. Féleysi var oftast
við brugðið þegar „flikk'a“
átti upp á staðinn, og fram-
kvæmdir einkenndust af þeim
kotungsbrag, sem heltók þjóð-
ina á eymdaröldunum. Val-
höll var reist ve-gna komu er-
Jendira höfðingja, en fkéll í
niðumíðslu að heimsókninni
lokinni. Strax og orðagjálfri
og sikálarræðum lauk gleymd-
ust Þingvellir nema í hugum
nokkurra skálda. og staður-
inn fékk á sig gamla kotbrag-
inn aftur.
Þá sem muna árin 1930 og
1944 hlýtur að taka sárt til
þess smámennisbrags er þar
var ríkjandi. Allt var smátt,
engin reisn, orðskrúð og öm-
urlegheit voru allsráðandi.
En á árunum eftir stríð og
allt fram á síðustu ár batniaði
hagur þjóðarinniar á öllum
sviðum. Við urðum rík þjóð,
gátum hiaf'ið miklar fram-
kvæmdir og eytt stórfé.
En Þinig’vellir gleymdust.
Það var ekki búið sæmilega
að ein,a gistihúsiinu þar fyrr
en einkaiaðilar hófu fram-
kvæmdir. Búðastæðin urðu
ómerkilegri ár frá ári, unz al-
gleymisbörn kommúnisita og
kapítalista töldu þær hæfilegt
stæði fyrir ■ útisamkundur og
drykkjulæti, sem alls áttu 6-
skylt við „Þjóðgarðdlnn" og
minninigu fornra kempa og at-
gerfism'anna.
Og það sárgrætilega við allt
þetta var: að kostnaður við
almennilega búðarbyggingu,
var sáralítill. Við hefðum get-
að leikið okkur að slíkum
framkvæmdum hvort heldur
af opinberu fé eða almanna-
samskotum. En því var ekki
að heilsa. Ekki heyrðist orð né
hvatning frá ráðherrum né
einsitaklingum og þeir sem
mest gátu að gert vöfðu sig í
dulu hagspekinnar og vísinda-
legra niðurstaðna. Raddir um
að reka þetta slen af höndum
og reisa virðulega og tiltölu-
lega sianna eftirmynd af höfð-
ingja- og reisnartímiabili þjóð-
arinnar mættu daufum eyr-
um og engum skilningi. Nægja
þótti að vísa til þei,rra í orð-
um — sem nú eru bara hlægi-
leg slagorð, aðallega ætluð í
minninigargreinar -— en um
rannverulegar athafnir var
ekki að ræða. Þjóðin baitt sdg
fast. við gömlu dagana, ljóða-
smíð hennar og frásögur af
„víkingaeðlinu" urðu henni að
svo hlálegri áróttu. að Hann- -
es Hafstein, gerði púragríin
að þessum hrifningarljóðum,
sem efekert. ...höfðu að baki .
nema það eitt að grafa sig i
afrek. amdleg og- líkamleg.
fomra íslendinga en geta ekk-
ert aðhafzt sjálfir.
Nú er sumarið enn farið
í hönd og enn er allt við hið
sama eystra. Þjóðarstoltið
mikla kemur einna helzt fram
í þeirri mynd. að óhamingju-
menn og hamingjulausir æf-
intýramenn rífa kjaft við út-
lendinga, brýna menningairarf-
inn og slíta illa fengnum
skóm í labbitúra og mótmæla-
brölt.
Og svo koma gestir fslend-
imga á þann helga stað. Þúfna-
kollamir heilsa þeim glott-
andí og úfnir „gædar“ vingsa
höndum og fótum meðan ]}eir
telja upp og benda á „staði at-
burðanna". Getur nokkur þjóð
þolað til len.gdar. að svona sé
farið að ráði í þessum efn-
um? Getur nokkur þjóð tal-
ið sig hafa sokkið öilu lengra
en við, þrátt fyrir rembing-
inn og þjóðarmetnaðinn?
Þessari spuminigu ætla ég
lesendum að svara. Þeir geta
tekið sér far austur á Þing-
völl og séð með eigin augum
þá smán, sem þar ber fyrir
augu.
Allar þjóðir, sem einhvers
eru vi-rði, reyna að minna
gesti sina á beztu tímabil
sögu sinnar. fslendingar eru
öðruvísi, vitrari og meiri að
allri manngerð. að eigin sögn.
En er hér ekki bara um enn
eitt dæmið af lubbahætti os
kotmennsku eyjamennskunn-
ar að ræða í allri sinni dýrð?
I