Mánudagsblaðið - 22.02.1971, Blaðsíða 5

Mánudagur 22. febrúar 1971
Mánudagsblaðið
5
prungur i
flokkunum
Framhald af 1. síSu.
lega stærri hluti menntamanna hafa
gengið í Kommúnistaflokkinn, og
það kannske rætur sínar í því, að
deilur flokkanna snerust upphaf-
lega meira um erlend málefni en
íslenzk.
Uppgangur
Framsóknar
Mesta nýjungin í pólitísku lífi
bæjanna síðustu tvo áratugina er
uppgangur Framsóknarflokksins.
Fyigi hans í íslenzkum bæjum var
framan af mjög veikt nema helzt
á Akureyri. En hér hefur orðið
breyting á. Flokknum hefur tekizt
að ná til sín talsverðum hluta af
miðstétt bæjanna og sums staðar
náð dálitlu af atkvæðum yfirstéttar-
fólks og verkalýðs, sem af ein-
hverjum ástæðum hefur snúið baki
við sínum gömlu flokkum. Ef
flokkurinn hefði ekki náð þessu
fylgi væri hann nú iUa kominn,
því að rýr er orðin atkvæðaupp-
skeran í hinum fámennu sveitum.
Flokkshirðin
En flokkarnir eru meira en hags-
munasamtök stétta ein saman. Þeir
eru orðnir hagsmunasamtök í sjálfu
sér. Fjölmennir hópar fólks lifa á
flokksvélunum. Þeir eru á skrif-
stofum flokkanna, í samtökum
þeirra og við blöð þeirra. Þessi
skrifstofulýður flokkanna, sem á
allt ^jtt pp$jr þeim, er svona upp
og nfan ekki neitt ákaflega
skemmtilegur selskapur. Þetta er
yfirleitt já-já-fólk, sem fyrir Iöngu
er hætt að taka sjálfstæða afstöðu
til nokkurs máls, heldur émr upp
blóðhrá slagorð og klisjur flokks-
blaðanna, þar sem orð og innihalds
lausir frasar koma í stað hugsunar.
Kjarn
inn
Það lítur út fyrir, að margt af
þessu fólki trúi því í fúlustu alvöru,
að til séu réttar og rangar skoðanir
í stjórnmálum, svona rétt eins og
rétt og röng svör hjá nemendum
á unglingaprófi. Og í samræmi við
það eru skoðunum gefnar góðar eða
lélegar einkunnir. Hugsunarháttur-
inn hjá þessum láglýð er einfald-
lega þessi: „Hver sá, sem er sömu
skoðunar og ég, hefur réttar skoð-
anir og er góður maður, en hver
sá, sem hefur aðra skoðun en ég,
hefur rangar skoðanir og er annað
hvort heimskingi eða vondur mað-
ur, líklega hvorttveggja." Á bak við
liggur auðvitað sú skoðun, að litli
vesæli flokksskriffinnurinn sé séní
og hver sá, sem dirfist að hafa
aðra skoðun en hann sé úrþvætti.
Já, hvílík séní! Og hvílík skemmti-
legheit að tala við þetta pólitíska
fólk,.fullt af sjálfssmjatti, rembingi
og húmorsleysi! Flokksleiðtogarn-
ir Iíta auðvitað á þetta fólk með
velþóknun, svona eiga sýslumenn
að vera. Þetta er þeirra óskafólk.
„Skipa þú fyrir, herra, þjóninn
hlýðir". Þetta fólk er kjarninn
þeirri flokkshirð, sem iðkar for-
ingjadýrkun, en kringum þennan
kjarna er svo breið perifería, sem
er meira og minna smituð af slík-
um hugmyndum. Þetta er hagíó-
lógía nútímans, einu keppinautar
stjórnmálaforingjanna á þessu sviði
eru íþróttastjörnur og poppsöngv-
arar. Áhrifamáttur blaða og ann-
arra fjölmiðla nútímans er ótrú-
legur. Fyrr en varir eru miðlungs-
gutlarar orðnir mestu mikilmenni
ailra alda, skurðgoð á stalli með
geislabauga um ofurmannleg enni,
hálfguðir, sem starað er á með
munninn opinn af aðdáun. Hlægi-
legt? Nei, ekki aldeilis, hver sá
sem dirfist að brosa að foringjan-
um, er viðbjóðsleg ókind. Kímni-
gáfa íslendinga, sem einu sinni var
talsverð, er að fara veg allrar ver-
aldar.
Rígur og valdavon
Nú, þegar öllum vorum stjórn-
málaflokkum er stjórnað af ofur-
mennum og hálfguðum, skyldi
maður halda, að ekki væri neinir
maðkar í mysunni. En hér er það
einmitt, sem hnífurinn stendur í
kúnni. Það eru svo ákaflega margir,
sem langar upp á stallinn. Dýrasti
draumur ailra litlu, montnu flokks-
skriffinnanna er að komast þangað
og fá geislabauginn. Og í litlu koll-
unum leynist þessi blasfemíska
hugsun: „Er ég ekki í rauninni
alveg eins mikið ofurmenni og
hann, sem er á stallinum núna? Ég
hef nú alltaf vitað það með sjálf-
um mér, að ég er ekki neitt blá-
vatn". Og þá er að fara af stað og
brjótast upp á tindinn, rétta út
höndina eftir geislabaugnum. Þeir,
sem þrá forustuna í hverjum flokki
skipta áreiðanlega mörgum hundr-
uðum. Og af þessu skapast í flokkn-
um óvægilegar hrindingar og
stympingar. Þessi tilhneiging hefur
lengi verið til í flokkunum, en hún
fékk byr undir báða vængi, þegar
prókjörin voru tekin upp. Ólíkleg-
ustu smáfuglar fóru á stúfana og
fóru að smala, smala. í rósrauðum
draumum virtist framtíðin brosa
við, fyrst þingsæti, svo ráðherra-
dómur og sjálfur geislabaugurinn.
Flokkur - þjóð?
Og sár eru oft vonbrigðin yfir
útkomunni, gremja og beiskja grafa
um sig í lidu sálinni, jafnvel
flokknum, sjálfum tabúhelgidómn-
um, er krossbölvað í hugarins leyn-
um. Þessi þróun hefur reynzt
flokksdýrkuninni hættuleg, og það
er í sjálfu sér ágætt. Flokksdýrkun
meðal okkar var farin að taka á
sig fáránlegar myndir. Fyrir fáum
árum heyrði ég sæmilega greinda
konu halda því fram í fullri alvöru,
að í rauninni ættu engir að fá að
nota íslenzka fánann nema hennar
flokksmenn, hinir væru engir ís-
lendingar, bara landráðalýður og
úrþvætti. Hér var komin ný heild,
flokkurinn, burt með hina heildina,
þjóðina.
Hagsmunaklíkur
Það er auðvitað fleira en persónu-
legur metingur framagosanna, sem
veldur þverbrestum í flokkunum.
Sumir í flokkunum hugsa ekki svo
mjög um pólitískan frama, heldur
gróða og fjárhagslegar fyrirgreiðsl-
ur. Og á því sviði er samkeppnin
ekki síður hörð. Og alltaf þykjast
einhverji'r þar settir hjá og verða
sárir út í flokkinn sinn, sem
sveikst með að launa þeim dygga
þjónustu eins og verðugt var.
Stundum er hér um að ræða
árekstra milli heilla hagsmunahópa
í flokkunum, en ekki aðeins ein-
staklinga. Og þá hendir það stund-
um, að flokksforustan er í stökustu
vandræðum og þorir ’ hvorugan
fótinn að stíga, því að helzt má
engan styggja.
f öllum íslenzku flokkunum er
nú um að ræða alvarlega árekstra
milli einstaklinga og hópa. Auðvit-
að reynir flokksforustan allt hvað
hún megnar að slétta yfir slíkan
1 ágreining fram yfir kosningar. En
það heppnast ekki nema að nokkru
leyti, víða eru rifur á leiktjöldun-
um og fjölskylduerjurnar á kær-
leiksheimlunum blasa við. Og sumt
af því er satt að segja forkostulegt
sjónarspil.
ungu mönnum flokksins virðast
vera í hálfgerðri uppreisn gegn
flokksforustunni. Það er eins og
þeir hafi stefnuskrá, sem er öll
önnur en stefnuskrá flokksins og
miklu róttækari. Þeir virðast svona
á stundum vera komnir langt til
vinstri við Alþýðubandalagið. En
í Framsókn eru einnig til mjög
sterk íhaldsöfl, sem kæra sig sízt af
öllu um neina byltingarpólitík. Þar
er sennilega sterkastur tignarhóp-
urinn, sem stendur uppi á efsm
aldrei að veruleika. Það er hrein til-
viljun, hvort fólk með þessu ein-
falda, saklausa hugarfari Iendir í
kommúnista- eða hvítasunnusöfn-
uði. Sumt af þessu fólki er núna
óánægt með Alþýðubandalagið,
finnst það vera orðinn aumur tví-
stígandi krataflokkur, sem hafi
svikið flestar sínar hugsjónir, og
öll þess forna baráttuglóð kólnuð.
Það var fólk af þessu tagi, sem
fylgdi Steingrími Aðalsteinssyni í
bæjarstjórnarkosningum í vemr, en
fjallstindinum hjá SÍS. Frá þeim margt fólk með svipuðu hugarfari
hópi liggja eftir ýmsum leiðum
margir og sterkir þræðir til Sjálf-
stæðisflokksins. Og svo getur farið,
að eftir kosningar bíði flokksins
erfitt dilemma: Á að horfa til hægri
eða vinstri? Þá má búast við reg-
inátökum í flokknum. Ungu menn-
irnir vilja eflaust vinna með Al-
þýðubandalaginu og allt til þess
vinna, jafnvel úrsögn úr NATO.
En þá er hætt við, að sumir SÍS-
höfðingjarnir verði heldur ófrýni
kaus þó Alþýðubandalagið. Sumt
af þessu fólki er á Kínversku-Iín-
unni, maoistar, en fleira þó eins og
Steingrímur, ortódoxir Rússa-
kommúnistar. „Pabbi er góður og
gerir alltaf það eina rétta". Þetta
fólk á í rauninni ósköp gott. Loks
er hinn órólegi æskulýður flokks-
ins, sem forustan er hálfhrædd við,
en reynir að hafa góðan. Þetta fólk
blandar saman eins konar anakisma,
maóísma og Che Guevara-dýrkun.
Sjálfstæðis-
í engum flokki hafa innanflokks-
átökin vakið jafn mikla athygli og
þar. Það er aðallega eitt atriði,
sem menn hafa einblínt á, baráttan
um forustu flokksins, enda hefur
liún verið harla dramatísk, og því
fer fjarri, að henni sé lokið ennþá.
Reynt verður að sefa hinar æstu
tilfinningar frani yfir kosningar,
en margt bendir til þess, að deil-
legir í framan. Það er bezt að vera. Það dtl breytingu, breytingarinnar
ekki að spá neinu um það, hvern- vegna, og það er sjónarmið fyrir
ig þeim átökum muni lykta.
Alþýðuflokkur
Eftir bæja- og sveitastjórnakosn-
ingarnar í vetur kom fram í AI-
þýðuflokknum mikil óánægja með
samstarfið við Sjálfstæðisflokkinn.
Hennar varð víða vart úti á landi
og hjá unga flokksfólkinu í
Reykjavík. Það er ekki vafi á því,
að þessi langa samvinna gerir
flokknum á ýmsan hátt erfitt fyrir
í kosningunum í sumar. Og að
kosningum loknum munu eflaust
sterk öfl í flokknum berjast gegn
áframhaldandi samstarfi, ef til
kæmi. Hvernig sem kosningarnar
urnar blossi þá upp að nýju, eink- fara eru miklar líkur á því, að þessu
um ef flokkurinn verður í stjórn
áfram. Verði hann í stjórnarand-
stöðu er hættan á slíku heldur
minni, en þó ekki úr sögunni.
Deilurnar standa fyrst og fremst
um þá Jóhann Hafstein, Gunnar
samstarfi sé senn lokið.
AlþýðubændaUgið
Hér er ekki svo mikil barátta um
Thoroddsen og Geir Hallgrímsson. i forustuna. Ragnar Arnalds er for-
Kunnugir fuUyrða, að hver þessara
manna eigi að baki sér um það
bil þriðjung flokksmannanna, þó
að það sé eflaust slumpareikningur.
Hvort hið hálfvolga bandalag, sem
þeir Jóhann og Geir virðast hafa
gert gegn Gunnari til bráðabirgða,
helzt til frambúðar, er eftir að
vita. Þarna getur ýmislegt óvænt
átt eftir að gerast, og hugsanlegt
er, að einhver fjórði maður komi
allt í einu fram á sjónarsviðið, þó
að ekki virðist það sennilegt nú í
bili.
En Sjálfstæðisflokkurinn á við
fleiri vandamál að stríða en bar-
áttuna um forustuna og tigrasess-
inn. í flokknum eru rammir á-
rekstrar milli ýmiss konar hags-
munahópa, sem hver otar sínum
tota, útvegsmenn, iðnrekendur,
heildsalar og smákaupmenn. Og það
er erfitt eða réttara sagt ómögu-
legt, að gera þeim öllum til hæfis.
Framsóknar-
flokkur
Þarna er heldur ekki neitt indælt
kærleiksheimili. Baráttan um for-
ustuna er að vísu ekki eins hörð
og í Sjálfstæðisflokknuin, en harð-
vítug barátta er sums staðar um
þingsætin. Og margir af hinum
maðurinn, en auðvitað er Magnús
Kjartansson langsamlega voldugasti
maður flokksins, enda gnæfir hann
yfir flesta flokksbræður sína að
gáfum og litríkum persónuleika.
En í óugmyndafræðilegum efnum
er flokkurinn ákaflega sundurleitur,
sundurleitari en nokkur annar
stjórnmálaflokkur á íslandi. Svona
um það bil helmingur flokksmann-
anna eru ekki byltingarmenn fyrir
tvo aura. Sumir af verkalýðsleiðtog-
um flokksins eru sennilega hrædd-
ari við byltingu en nokkuð annað.
Þetta eru svona upp til hópa kratar,
sumir ekki einu sinni vinstri krat-
ar, skikkanlegir umbótamenn, sem er enn
eru miklu íhaldssamari en hinir
hávaðasömu ungu menn Framsókn-
arflokksins.
sig. Þessi óánægja með heiminn
eins og hann er nær reyndar langt
út fyrir raðir kommúnista. Og það
er reyndar engin furða. Heimur
atómbomba, mengunar og hálfvit-
lausra teknókrata er ekki neitt líf-
vænlegur dvalarstaður.
Samtök frjáls-
lyndra og
vinstrimanna
Þessi ungi flokkur kemur ef til
vill tveimur eða þremur mönnum
á þing í kosninglinum, þó að synd
væri að segja að hann hafi haldið
vel á sínum spilum. Honum hefur
farizt klaúfalegá að nótfæra sér þ’á
óánægju, sem hefur verið í Fram-
sóknarflokknum, Alþýðuflokknum
og Alþýðubandalaginu. Og þó að
flokkurinn sé nýr af nálinni er
hann ekki neitt bræðraband. Marg-
ir ungir menntamenn í flokknum
eru óánægðir með þá Hannibal og
Björn, finnst þeir allt of aðsóps-
miklir og vilja öllu ráða. Surnir
gruna þá jafnvel um það að vera
að byrla sínum eigin flokki bana-
ráð og hafa í hyggju að leggja hann
niður eftir kosningar og renna inn
í Framsóknarflokkinn eða Alþýðu-
flokkinn. Líklega eru þetta ekki
réttar getsakir, að minnsta kosti
ekki eins og landið liggur núna í
pólitíkinni. Inn í þetta fléttast svo
deilur um framboð, einkum í
Reykjavík. Hvort Karl Guðjónsson
gengur í flokkinn eða stýrir knerri
sínum að einhverri annarri strönd
ekki ljót. En flokkurinn
væri það talsverður styrkur að inn-
byrða Karl.
Sijax.
En það er einnig til öðruvísi
fólk í Alþýðubandalaginu. Þarna
eru menn, sem hfa enn í hugar-
heimi frá því um 1930, þegar Stal-
ín var guð. Þeir lifa í heimi enn
meiri dúalisna en jafnvel Kalvín-
istar, tilveran er barátta milli guðs
og djöfulsins, kommúnisma og
kapítalisma. Og handan við fjallið
bíður paradís, þar sem allt er eins
og það á að vera, akrar vaxa sjálf-
sánir og steiktar gæsir fljúga upp
í mann. Þetta er í rauninni barns-
lega einfaldur og indæll heimur.
Gallinn er bara sá, að hann verður
Lausn
lögreglugátu
Ef Carr hefði verið skotinn
meðan hann var að skrifa á
ritvélina, þá hefði hann ekki
getað tekið blaðið úr vélinni.
Morðingi Carrs skrifaði bréf-
ið, og tilraunir hans til að
koma morðinu á Fields mis-
tókust.