Mánudagsblaðið - 22.02.1971, Blaðsíða 7

Mánudagur 22. febrúar 1971
Mánudagsblaðið
7
Framhald af 8. síðu.
í augum almennings. Eflaust er
það rétt, að Rússar, sem ótvírætt
gegndu brautryðjendahlutverki næst
um því allan fyrsta áratug mann-
aðra geimferða með aðdáunarverð-
um glæsibrag, hafa glatað frum-
kvæðinu í mönnuðum geimferðum,
í bili að minnsta kosti, og hina
eldmóðslegu forystuköllun þeirra
úr upphafsatrennunum virðist hafa
sett allnokkuð niður. Rússarnir,
sem urðu fyrstir til þes sað senda
mann út í himingeiminn, flugliðs-
höfuðsmanninn Juri Gagarin á
hinu 4,7 smálesta þunga geimfari
„Vostok 1", hinn 12. Apríl 1961,
og fyrstum heppnaðist að koma
mannlausum tækjum á næsta geim-
granna Jarðar, megnuðu ekki að
verða á undan Bandaríkjamönnum
með mann til tunglsins. Óhætt mun
að ætla, að það myndu þeir hafa
reynt, ef þeir hefðu talið sér fært,
þótt ekki hefði verið til annars en
að færa frekari sönnur á tækni-
og vísindalega yfirburði sína.
Fæstir þeir, sem gerst vita, telja
sennilegt, að Rússar muni gera
tilraun til tungllendingar í náinni
framtíð, senda geimfara í hið ná-
nægt 400.000 km ferðalag. Þeim
finnst sér ekki samboðið að skipa
annað sætið, og virðast því hafa lát
ið Bandaríkjamönnum hinar mönn
uðu tunglferðir eftir — án sam-
keppni, en líklega ekki alveg
gremjulaust. Á sama tíma og Banda
ríkamenn lögðu upp í sjöttu tungl-
för sína, og luku hinni þriðju með
ágætum og , tilæduðum árangri,
þrátt fyrir ýmsa ófyrirsjáanlega erf
iðleika og hvimleið mistök, láta
Rússar sér nægja áttahjóla tungl-
vagn, sem reyndar er stórkosdegt
afrek rafeindaaflfræðinnar, og eflir
þekkingarauðlegð vísindanna ugg-
laust meira en unnt er að gera sér
grein fyrir að svo stöddu, en er
samt sem áður ekki umvafinn
geislabaug mannlegra ákvarðana-
og óvissuskilyrða, og fara þeir því
á mis við verðskuldaða allsherjar-
hrifningu að því leyti.
Frumherjar frama- og frægðar-
ferils Rússa, sem fögnuðu heims-
aðdáun eftir fyrstu geimför Gaga-
ríns, fyrsta hópflug mannaðra
geimfara, fyrstu geimför konunn-
ar, Iengsta einstaklingsgeimflugið
eða fyrsta utanborðsafrek Alexej
Leonov í geimnum, ná hvergi nærri
jafn einbeittri athygli og einhuga
hrifningu með fjarskiptageimvís-
indaafrekum sínum og þeir átm að
að venjast.
Af þeim sökum hefir sú sann-
færing fest rætur í hugum almenn-
ings í lýðræðislöndum, að Banda-
ríkjamenn væru, síðan för „Apollo
11" tókst með sögufrægum árangri,
stöðugt að fljúga lengra og lengra
fram úr Rússum á öllum sviðum
geimvísinda. En í þessum efnum,
eins og öllum öðrum, er lýðræðis-
legt almenningsálit bein andstæða
staðreyndanna. Það eru Rússar,
sem nú þjóta hraðfara fram úr
Bandaríkjamönnum, og það með á-
rangri, sem leiðtogar „hins frjálsa
heims hlytu að telja ískyggilegan,
ef sá siður hefði tíðkazt í Iýðræð-
inu að hugsa fram í tímann. Að-
eins andartaks ihugun sannfærir
sérhverja meðalgreinda manneskju
um þetta.
78 Á MÓTI 27
Vafalítið má telja, að flestir þeir,
sem Ieggja á sig þá fyrirhöfn, að
bera saman tiðni bandarískra og
rússneskra geimskota, komist þegar
í stað að afar athyglisverðri niður-
stöðu. Nýliðið ár, árið 1970, þeg-
ar svo virtist í fljótu bragði sem
rússneskir geimvísindamenn væru í
hvíldarorlofi var mesta athafnaár í
sögu rússneskra geimvísinda. Það
var algert metár. Frá 1. Janúar
þangað til um miðjan Desember
skutu Russar 78 geim-hnöttum og
-farartækjum mistakalaust á Ioft.
Á sama tímabili hófu sig aðeins
27 hliðstasð geimtæki á loft af
bandarískum skotstæðum. Á einu
og sama 60 daga tímabili ársins
1970, þegar Rússar sendu 22 geim-
rannsóknafarartæki út í víðáttur
himingeimsins, komu Bandaríkja-
menn bara 3 frá sér.
En jafnvel þótt skottíðnin sé lát-
in liggja á milli hluta, og eingöngu
tekið tillit til þess árangurs, sem
vitað verður nú um með vissu,
verður niðurstaðan nákvæmlega
hin sama. Hinn 1.—18. Júní setm
Rússarnir A. Nikolajev og V. Sev-
astianov langtímageimmet á „Soj-
us 9". Þeir voru 17 sólarhringa og
17 klukkustundir í geimnum. Hinn
24. September lenti „Luna 16' heilu
og höldnu í Kasastan með farm af
tunglefnum, en það var í fyrsta
sinn að tekizt hafði með sjálfvirk-
um fjarskiptatæknilegum hætti að
flytja föst efni á milli himinhnatta.
Skömmu síðar landaði „Luna 17"
fyrstu vélknúnu tunglrannsóknar-
stöðinni, og „Venus 7" sveif niður
á yfirborð kvöldstjörnunnar í fall-
hlíf og sendi upplýsingar til jarðar
í 35 mínútur samfleytt.
Á árinu 1970 heppnaðist Banda-
ríkjamönnum hins vegar ekki neitt.
„Appollo 13" var rándýrt hrakfalla
ævintýri. Og einasta annað stórfyr-
irtæki þeirra — tilraunin til þess
að koma rannsóknarstöð með risa-
sjónauka innanborðs á braut í
geimnum — endaði líka með harm
kvælum.
Margt bendir þess vegna til
þess, að Bandaríkjamenn hafi of-
metnazt af byrjunarafreki sínu,
fyrsm mönnuðu tungllendingunni,
er kostaði nákvæmlega $ 19.300.-
000.000,00, og sönnun þeirri, sem
„Apollo 12" færði um það að lend-
ing „Apollo 11" hafi ekki verið
nein tilviljun. Þeir virðast því hafa
brugðið á hægfara, en eigi að síður
hættulegt, geimvísindatölt — og
una bærilega. Öngþveitið og upp-
lausnin innanlands, sleitulaust
bruðllífi þegnanna, sívaxandi
þyngsli af negraframfærslu, bæði
hvítra að yfirborðslit og svartra, í
einu orði sagt: lýðræðisástand, sog-
ar til sín stærri og stærri fúlgur
þess fjármagns, sem vísindastarf-
seminni er nauðsynlegt. í Iöndum,
þar sem verkalýðsrekendur og verð
bólgujúðar ráða efnaliagslífinu,
mannréttindahræsni, réttarfari og
dómsmálum, blaðahýenur og út-
varpskommar almenningsálitinu,
og niðjar frumskóganna úrslitum
kosninga í æðstu embætti og á-
byrgðarstöður, geta vísindin naum-
ast átt sér neina glæsiframtíð. Það
hefir því ekki reynzt ýkjaerfitt að
færa „rök" að „tilgangsleysi" og
„taprekstri" geimrannsókna, sýna
fram á að „hagkvæmara" sé að
verja fjármunum í bílvegi, „umbæt
ur" á kjörum glæpamanna í fang-
elsum, framfærsluölmusur handa
svertingjalýðveldum, o. s. frv., o. s.
frv.
SKIPULAGT UNDANHALD
Árangur „mannúðarstefnunnar"
hefir líka sannarlega orðið ásjá-
legur. Árið 1965 veittu bandarísk
stjórnarvöld $ 5.200.000.000,00 til
starfsemi „Túe National Aeronaut-
ics and Space Administration" —
NASA. Á fjárhagsárinu, er lýkur
hinn 30. Júní 1971, voru $
3.200.000.000,00 áætlaðir til sömu
þarfa, og á fjárhagsárinu, sem hefst
hinn 1. Júlí 1971, fjárhagsárinu
1972, leggur stjórnin til að verja
$ 3.150.000.000,00 alls til geim-
rannsókna, „og enginn getur sagt
fyrir um, hvort löggjafinn á Capi-
tol Hill stýfir upphæðina ekki enn
frekar" (Hermann Schreiber í grein
í „DER SPIEGEL" (Nr. 7; Ham-
burg, 8. Febrúar 1971).
Á árinu 1965 störfuðu 410.000
manns á vegum NASA; á árinu
1971 er áformað að fækka þeim
niður í 144.000.
Af framangreindu verður ljóst,
að geimvísindi njóta ekki neinna
sérstakra vinsælda lengur í fram-
vígi heimslýðræðisins.
PEENEMUNDE-SS
Vísindamenn Hitlers, Peene-
miinde-fylkingin, þeir Dr. Wernh-
er von Braun, Dr. Ernst Stuhling-
er (eðlisfræði og stjörnufræði), Dr.
Helmut Hoelzer stærðfræði, raf-
eindareiknivélatækni), Karl Hein-
burg (skotstöðvaverkfræði), Dr.
Ernst Geissler (flugvélafræði, þrýsti
loftsaflfræði), Erick Neubert (efna-
gæðamat, rýrifræði), Dr. Walter
Haussermann (stýrifræði, loftsigl-
ingafræði, rafeindatækni), Dr.
Willy Mrazek (burðarþolsfræði,
Dr. Hans Huter (ræsitækni-
fræði). Dr. Eberhard Rees
( sveiflurannsóknir hátíðnitækni),
Dr. Kurt Debus (skottækni,
hálfleiðara- og girðilags-tækni), og
Hans Maus (heildarskipulagning,
sveiflurannsóknir), hafa unnið sín
verk og senn lokið hlutverkum sín-
um. Vísindamannablómi Þriðja rík-
isins, færusm vísinda- og tækni-
hugsuðir, er uppi vom í veröldinni
í stríðslok og lengi síðan; mennirn-
ir, sem skráðu nafn forysturíkis
heimslýðræðisins á blað geimvís-
indasögunnar, hafa orðið að starfa
með bundnar hendur hin síðari ár,
á sama tíma og fyrrverandi félagar
þeirra á valdi sowjetmenna (Dr.
Siegmund, Dr. Roesch, Dr. Ump-
fenbach, Dr. Schulz, Dr. Gröttrup,
Dr. Eigenberger, Dr. Buschbeck og
fjöldi annarra), svo og allir rúss-
neskir samstarfsmenn þeirra, hafa
notið allra hlunninda, er í mannleg
um mætti hefir staðið að veita.
FALLBYSSUR
OG SMJÖR
ÞóSSÍ stáðfeyrid býggist á því, ‘áð
stjórnmálámenn Rússa hafa ávallt
'gert sér ljóst, að heimsyfirráð
grundýallast; fremur á .geimferðum
en skemmtireisum, þeir hafa alltaf
vitað, að fallbyssur eru framtíð
stórveldis nauðsynlegri en smjör,
og þeir slaka því ekki á eða halda
að sér höndum, eins og framan-
greind dæmi sánna. En einnig þeir,
e. t. v. ekki miklu síður en Banda-
ríkjamenn, eiga afrek sín á sviði
eldflaugatækni og geimvísinda að
þakka ránsfeng sínum í rústum
Þriðja ríkisins, og þá jafnvel miklu
fremur bróðurlegri umhyggju og
velvilia heimslýðræðisns, sem um
árabil taldi fátt nógu gott, og ekk-
ert of gott, til framdráttar komm-
únismanum.
Hann hefir því dafnað vel.
Ekkert virðist geta stöðvað fram-
sókn hans. Lýðræðið hefir rutt hon-
um brautina — og bíður nú latm-
anna.
Og ekki detmr mér í hug að
andmæla hinu fornkveðna, „að
verður er verkamaðurinn launanna."
FÁDÆMA
RAUSNARSKAPUR
Vitanlega munu allir lýðræðis-
sinnar vera búnir að gleyma því
fyrir löngu, en staðreynd er eigi að
síður, að í lok Heimsstyrjaldar II
höfðu herir lýðræðisríkjanna, Bret-
Iands og Bandaríkjanna, þýzku fylk
in Mecklenburg og Sachsen (Sax-
land) nærri öll á valdi sínu, og
Thúringen algerlega. Þessi fylki eru
í Mið-Þýzkalandi, sem nú þykir
kurteislegra að nefna Austur-
Þýzkaland. Þetta yfirráðasvæði sitt,
samtals að flatarmáli rösklega
35.00 km2, rýmdu lýðræðisherirnir
fyrir samherjum sínum, kommún-
istum, í Júlí-byrjun sumarið 1945,
hopuðu 150 km vestur á bóginn,
á 650 km langri víglínu. Allt í
nafni órjúfandi bræðralags til ævar-
andi baráttu „fyrir mannréttindum,
friði og frelsi".
En áður en „frelsisherir" lýðraA-
isins fóru alfarnir, kvaddi fyrsti yf-
irframkvæmdastjóri Morgenthau-
áætlunarinnar, Eisenhower ,Jiers-
höfðingi", íbúana með svofelldum
boðskap, eða „dagskipun", hinn 5.
Júlí 1945:
„Allar verksmiðjur, mann•
virki, verkstæði, rannsóknar-
stofnanir, tilraunastöðvar, einka-
leyfi, framleiðsluleyndarmál, á-
œtlanir, teikningar, vinnu- og
verklýsingar, uppfinningar og
uppgötvanir, ber að varðveita
óskaddað og skila í góðu ásig-
komulagi í hendur fulltrúa
Bandamanna."
Þær Bandamannahendur, sem
móítöku veiifu, vöru sówjezkar. Og
þær tóku við dýrmæti. M.a. alger-
lega óskaddaðri ' neðanjarðar-V2-
verksmiðju, ásarnt uppdráttum
Þjóðverja að fjarstýrðri eldflaug er
ætluð var til árása heiöisálfa á
milli.
Oll nánari tildrög og atvik eru
kunn. Frá þeim hefir skýrt Wladi-
mir Sjabinsky, fyrrverandi höfuðs-
maður í tæknirannsóknadeild
Rauða hersins. Sjabinsky flýði úr
sæluríki „verkamanna og fátækra
bænda" árið 1947. Frásögn hans
birtist fyrst árið 1958, og hana er
að finna í ótal blöðum, tímaritum
og bókum frá þeim tíma og síðar,
enda vakti hún heimsathygli.
Rúm blaðsins leyfir því miður
ekki, að ég geri henni skil í þessari
grein.
Hún verður þess vegna að bíða
næstu greinar, en þá verður hún
rakin í stórum dráttum.
J. Þ. Á.
axmTnster
ANNAÐEKK