Mánudagsblaðið - 01.03.1971, Qupperneq 8

(55)
Prófessorinn og íþróttaferillinn — íslendingur leikur í BBC —
Vítaspyrnan og Kópavogsbúinn — Kærastinn minn — Líf eða
dauði — Tvihöfðað skrímsli — í musteri óttans.
SPURNINGARNAR í hinum vinsæla útvarpsþætti „Veiztu
svarið" koma stundum upp um þann, sem útbýr þær — hann
veit ekki nóg um þá menn, sem hann er með spurningalista
um. Hvernig var til dæmis hægt að ræða um dr. Bjarna
Guðnason, prófessor, án þess, að minnast nokkuð á íþrótta-
feril hans? Dr. Bjarni er þó einn bezti knattspyrnu- og hand-
knattleiksmaður, sem við Islendingar höfum átt. Hann lék
sinn fyrsta landsleik í knattspyrnu í þeim fræga leik, þegar
Svíar voru sigraðir á Melavellinum 1951 með 4—3. En senni-
lega hefur spurningasérfræðingurinn ekki haft hugmynd um
afrek prófessorsins á þessu sviði, þó hann hins vegar þekkti
ætt, nám og próf hans.
VIÐAR ALFREÐSSON, sem var kunnur trompetleikari í hljóm-
sveitum Björns R. Einarssonar og Gunnars Ormslev fyrir
tæpum tveimur áratugum, hefur undanfarin ár leikið í útvarps-
hljómsveit BBC, en sú hijómsveitarheild samanstendur af
sinfóníuhljómsveit og stórri jazzhljómsveit. Þúsundir íslend-
inga, sem að staðaldri hlusta á BBC hafa því heyrt í þessum
ágæta, íslenzka trompetleikara, en aðeins örfáir vitað um, að
Viðar leikur hjá BBC. Áður spilaði hann um árabil í Sadlers
Wells óperuhúsinu í Lundúnum. Þetta kemur fram í viðtali
við Viðar í „Tónamál" riti, sem Félag íslenzkra hljómlistar-
manna hefur nýlega hleypt af stokkunum.
•--------------------
KÓPAVOGSBÚINN, sem hlaut 340 þúsund kr. um fyrri helgi
í íslenzku getraunum, getur þakkað Terry Neil, fyrirliða Hull,
fyrir megin hluta upphæðarinnar, því Neil misnotaði víta-
spyrnu á síðustu sekúndum leiksins í Lundúnum við QPR og
það þýddi jafntefli í leiknum og 12 réttir fyrir Kópavogsbúann
— en hins vegar var Reykvíkingur ekki eins heppinn, þegar
Neil „brenndi af“ vítaspyrnunni, því ef knötturinn hefði lent
í markinu hefði hann orðið með 12 rétta í staðinn. En þannig
er það í getraununum og hefði þetta og hefði hitt.
EKKI ALLS fyrir löngu bjargaði lítil, fimm ára telpa þriggja
ára dreng frá drukknun — dró hann upp úr skurði fullum af
vatni. Eftir á sagði hún. — „Ég varð að bjarga honum — hann
er kærastinn minn".
VERKFALL PÓST- og símamanna hefur valdið miklum erfið-
leikum á Bretlandseyjum og til dæmis er ekki hægt að hringja
til annarra landa nema í neyðartilfellum. Útfararstjóri einn, sem
þurfti að hringja í ættingja látins manns, en þeir voru staddir
á meginlandi Evrópu, hringdi í neyðarsímann 999 og síma-
stúlkan spurði. „Er það upp á líf eða dauða“. — ,,Dauða“,
sagði útfarastjórinn og fékk sitt símtal.
KENNARI SKRIFAR: „Nú nýlega hefur verið lagt fram á Al-
þingi frumvarp um nýskipan fræðslumála. Reyndar er það að
formi tvö frumvörp, en er þó aðeins einn óskapnaður, tvihöfð-
aður. Áróðursskrumið um þetta frumvarp, sem nú gengur
undir nafninu poppskólafrumvarpið, minnir óneitanlega á aug-
lýsingaáróðurinn kringum breytingu á tilhögun landsprófs
miðskóla haustið 1968. Og vissulega hefur aðstandendum
frumvarpsins tekizt vel, hvað áróðurinn snertir; á ytra borð-
inu er það þakið skrautfjöðrum, en þegar að er gáð loðið og
lubbalegt". — Og ennfremur: „Það sýnir lævísi, að popp-
skólafrumvarpinu skuli fleygt inn á Alþingi rétt fyrir kosning-
ar, — einmitt þegar húsið, sem blasir við Jóni Sigurðssyni,
við Austurvöll hefur umhverfzt í musteri óttans. — Margir
þingmenn, sem þekkja að vonum lítt til fræðslumála og skóla-
starfs, hafa ;annað hvort orðið að taka afstöðu til frumvarps-
ins að lítt athuguðu máli eða' teljast ella áhugalausari um
fræðslumál en pólitískir andstæðingar, sem hafa látið kylfu
ráða kasti. En á Alþingi virðist sú siðaregla gilda, a. m. k. í
þessu tilviki, að ekki megi lofa eitt, svo að annað sé ei lastað.
Jafnframt því að poppskólafrumvarpið veldur þingmönnum
slíkum ofskynjunum, að þeir greina enga hættu því samfara,
keppast þeir um að hella úr skálum reiði sinnar yfir „kerfið"
illræmda, þ. e. a. s. fræðslulögin frá 1946. Hinu ættu þeir og
aðrir samt að gera sér grein fyrir, að hið sama gildir um
skólamál og svo margt annað, að þeim verður ekki stjórnað
eftir neinu einstrengingslegu kerfi, svo að vel fari“.
i
Heljarmáttur Sowjetvopna
STAÐREYNDIR — sem ekki mega gleymast:
Allt óskaddað — Sjabinsky varð ekki hissa — V1, V2, A9
og A10 — „Hvílikir fábjánar . . .“ — Skýrslur handa Nixon
— Hugdettur eftir kjarnorkuárás —
„Ég er þess fullviss, að
hann (Innskot undirritaðs:
,,hann“, þ.e. dagur reikn-
ingsskila kommúnismans
við lýðræðisríkin) mun
valda yður öllum þeim
skelfilegu vonbrigðum,
sem þér hafið komizt hjá að
þessu sinni; fyrir náð stríðs
giftunnar eða sökum and-
styggðar þeirrar, er þýzk
hernaðaryfirvöld höfðu á
villimannlegri afskræmingu
baráttunnar á milli hinna
samstofna þjóða okkar.
Þekking mín á gildi og á-
hrifamætti vopnabúnaðar
þess og vísindaárangri úr
okkar eigu, sem orðið hefur
herfang Rauða hersins —
ekki sízt með hernaðarað-
stoð yðar — gefur mér
heimild til þess að segja
þetta fyrir.“
— Hermann Göring (1893—
1945), ríkismarskálkur Þýzka-
lands m. m. (1940—1945):
í bréfi til Winston Churchills
úr dauðaklefa Bandamanna í
Núrnberg, dagsettu 10. októ-
ber 1946.
STUTT UPPRIFJUN
Síðustu grein minni lauk ég
með stuttri upprifjun hinnar ein-
stasðu tilhliðrunarsemi lýðræðis-
sinna í garð vopnabræðra sinna
kommúnista, miðsumars árið 1945,
þegar þeir hurfu með heri sína að
fullu og öllu úr þýzku fylkjunum
Mecklenburg, Sachen og Thúring-
en, af rösklega 35.000 km2 lands-
svasði og hypjuðu sig um 150 km
vestur á bóginn, á 650 km víglínu.
Einnig birti ég hina strengilegu
dagskipun Eishenhowers „hershöfð-
ingja” til Þjóðverja í tilefni hús-
bændaskiptanna, þar sem hann legg-
ur þunga áherzlu á, að þeir reyni
ekki að smeygja sér undan að varð-
veita og afhenda kommúnistum
„allar verksmiÖjur, mannvirki,
verkstceÖi, rannsóknarstofnanir, til-
raunastöðvar, einkaleyfi, fram-
leiðsluleyndarmál, ácetlanir, teikn-
ingar, vinnu- og verklýsingar, upp-
finningar og uppgötvanir", ,.í
góðu ásigkomulagi" og „ósködd-
uðu'
Ennfremur gat ég þess, að á
þessu svæði hefðu sowjetmenni m.
a. komizt yfir fullkomna neðan-
jarðar-VK-2-verksmiðju. ásamt
uppdráttum að fjarstýrðri eldflaug,
sem ætluð liefði verið til árása
heimsálfa á milli. Að lokum hét ég
að rekja í þessari grein minni nán-
ari atvik varðandi hinn merka og
afdrifaríka fund tæknifræðinga
Rauða hersins, eða réttara sagt, frá-
sögn fyrrverandi höfuðsmanns í
tækni- og vísindarannsóknardeild
hans, Wladímirs Sjabinsky að
nafn.i
Eins og enn var drepið á, flýði
Sjabinsky þessi úr sowjetsælunni
árið 1947, og var frásögn hans
fyrst birt opinberlega árið 1958.
Hún þótti þegar í stað hinn ákjós-
anlegasti vitnisburður um lýðræðis-
lega góðvild og bróðurlegt hugar-
þel gagnvart tæknilega vanþróuð-
um vopna- og hugsjónasamherja, og
vakti því heimsathygli. Síðan hefir
oftleg verið í hana vitnað, sérstak-
lega þegar þótt hefir þurfa að færa
sönnur á leiftrandi framsýni þeirra
manna, sem vörpuðu mannkyninu
út í blóðugasta hildarleik veraldar-
sögunnar til þess að „tryggja lýð-
ræðinu heiminn" — öðru sinni á
25 árum.
SJABINSKY SEGIR FRÁ
Með því að ástæðulaust er að orð
lengja um frásögn Sjabinskys, sem
Framhald á bls. 7.
Enn ein hörmungin
Það mun ekki haía verið oft
í „veraldarsögu11 íslenzfcrar leik-
ritunar, að Morgunblaðið hefur
gefið út heila lesbók tileinikaða
einu stuttu og fremur viðburð-
arlitlu leikriti, sem sér dagsins
ljós í íslenzka sjónvarpinu. —
Þetta skeði þó s.l. sunnudag er
Kristrún í Hamravík, eftir Haga-
lín var færð upp, eftir eina þá
mestu au-glýsingahenferð, sem
enn hefur yfir o-kikur d-unið. Ár-
angurinn v-ar sá, að sennilega
hafa fáir ef natókrir viðburðir
notið jafn margra áhbrfenda og
þetta leikrit, nema þá Forsyte-
ættin eftir að hún komst veru-
lega í -gagnið á skerminum.
Það var aöeins þrennt sem
verkið hafði á móti sér. Leik-
ritaform höfundar, soðið upp
úr part af hinu upprunalega
verfci, einhœft og frámunalega
léttvæg u-pptökustjórn og svo
tiltakanílega slöpp leifcstjórn. Til
sín á-gætis hafði myndin sann-
ferðu-gt u-mhverfi, sérstætt mál-
far og eiginlega efcki annað.
Heita má, að flest það, sem
ÆTTI að vera til í sjónvarps-
leikriti væri þ-ar ekki eða þá
svo kyrfilega dulbúið, að eklki
sást nema yfirborðið. Hér var
efnið, hér voru tilefni átaka,
hér gat verið hrikaleikur og
kalda-r en hrífandi lýsin-gar 1-ífs-
ins, sem fólkið bjó við í æsku
hölfundar. 1 stað þess komst
ekki á skerminn nema titilhlut-
verfcið, ein arm-æða, litlaus Dg
dregin áfram með seimingi —
en þó ágæt-lega unnin af Sig-
ríði Hagalín — þumbaralegar
tilraunir forneskjule-grar kerl-
ingar, hetju eflaust, um að koma
þeim saman Fal bóndasyni og
Anítu, flækingstelpu, sem
fæddi barn sitt andvana á víða-
vangi, breyska h-reppstjóranum,
sem „skilur“ málin og svo eftir
nær klukkustun-dar stanzlaus
armæðuhjal, þá deyr loksins
höfuðpersónan, ekki aðeins deyr,
heldur grípur stjórnandi til svo
gamals og ömurlegs bragðs, að
nálega hvert mannsbarna, sem
séð hefur háðdramatfk B-mynda
þekkir guðsorðabókina, höndina,
skorpnu, sem endanlega opnast
og boðar, að eigiand'inn er snú-
inn tll betri veið-istöðva — hvar
þorsfcurinn, sá guli, æðir í netin
eins og heillaður.
Hagalín hefur ritað fjölda
bóka um vestfirskt líf, sjómenn,
sjósókn og harmileiki halfsins.
Flest hafa þetta verið sæmileg-
ar, sumt þokkalegar lokal patri-
óta frásagnir, nofckrar tilltölu-
lega frábærar. Leikritun er hins
vegar allt annað og erfiðara
efni o-g þar er Hagalín ekki
einn í söfc. Án þess að bera
saman afrefc þeirra Heming-
ways og Hagalíns, þá er vert
að geta þess, að leikrit þau,
sem Hemingway sauð upp úr
þeztu bókum sínum og flest
voru fyrir kvikmyndir, urðu
hinir mestu vanskaplingar, sem
aðrir þurftu að lagfæra, áður
en þau komu fyrir vélarnar.
Þá er og kúnst að „stjórna up-p-
töku‘‘ myn-da og mér er alveg
óskiljanlegt hvernig það eitt að
hafa selt gra-mmarliiónsplötur ger-
ir mann hæfan stjómanda upp-
töku Dg enn óljósara, að þau
fágætu meðmæli, að vera fædd-
ur í einum af innstu innfjörð-
u-m ísafjarðar gerir mann að
þekfcingarmanni i leiksjórn
kvilcmyndar. En eflaust heyrir
allt þetta un-dir það, sem Wode-
house kallar „Tbe big, broad
flexible Dutlook“ en það þorum
vér ekki að þýða undir krít-
SIÖIM
VARP
ískum auigum sjónvarpsþýðand-
anna.
Það er öþarfi að benda á það,
að annað og meira þarf til fram-
dráttar íslenzkri sjónvarpsleik-
ritun, en upptugga þeirra reglna,
sem þekfcst haifa hjá uppáhalds-
skáldum okkar í leikritum, þau
vinsælustu vinna huig þjóðar-
innar efnisins vegna en hvorki
efnismeðferðarinnar né þess
listræna í uppsetningu. Við það
bætist fremur lítilssigldur smekk
ur og smá þekking. En ef þ-að
nægir til að þjóna kröfum ofck-
ar, þá er heilmiklum áfanga
þegar náð. Það er talað um að
flytja þetta verk til Norð-
manna, sem eflaust fagna því,
einfcum vegna þess, að þeir hafa
ekfci enn fengið textann, Hins-
vegar fyndist mér að verkið í
núverandi sjónvarpsinntaki væri
mátulegt á Svía fyrir allan ó-
leikinn, sem þeir rafa gert okk-
ur í sjónvarpinu.
En það er' vist útilDfcað að
allir draumar rætist í einu svo
bezt er að hætta þessu. En segja
verður, að Sigríður Hagalín kom
oft á óvart o-g föðrun var ágæt,
svo og m-álfar og framsögnin
öll.. Hún var bara og einhæf
og alltof lön-g. Aðrir hvorki
bættu við si-g né drógu fná
sér.