Tíminn - 19.08.1977, Síða 5

Föstudagur 19. ágúst 1977
5
á víðavangi
Að skríl-
menna þjóð
1 Þjóðviljanum i gær birtist
eftirfarandi grein á forsiðu og
er rétt að vekja athygli á
henni:
„Það er ekki langt siðan
Dagblaðið varð á allra vörum
fyrir sviv irðilegan fréttaflutn-
ing af bruna i Breiðholti, þar
sem ungur maður beið bana.
Þá birti blaðið samdægurs
nafnið á föður piltsins og til-
greindi hinn látna sem son
hans, auk þess sem það birti
mynd af vettvangi og skáidaði
upp unnustu piltsins. Menn
voru að vona að viðbrögð les-
enda og aðstandenda i þessu
tilfelli hefðu kennt þeim Dag-
blaðsmönnum ákveðna lexiu.
Sú von varð þó að engu i
byrjun þessarar viku, þar sem
biaðið hefur dag eftir dag velt
sér upp úr þeim hörmungar-
atburðum sem urðu i Rauðhól-
unum sl. mánudag.”
Undir þessi orð verður ekki
nóg samlega tekið. Og að þvi
verður ekki nægilega sterkt
kveðið að með ,,blaða-
mennsku” af þvi tagi sem
Dagblaðið hefur iðkað i
þessum tveimur máium er
veriðað reyna að skrilmenna
þjóðina.
Þjóðviljinn hefur kannað
vinnubrögð þeirra Dagblaðs-
manna nánar, og segir:
,,Að sögn Arnar Höskulds-
sonar, fulltrúa hjá Rannsókn-
arlögreglu rikisins, hafði
rannsóknarlögreglan á þriðju-
dagsmorgun neitað Útvarp-
inu, Visi og Dagblaðinu um
nafnbirtingar að svo stöddu,
enda hafði þá ekki náðst i alla
aðstandendur. En slik er virð-
ing blaðamannanna fyrir til-
finningum þeirra sem i hlut
eiga að þeir hundsa þessi
tilmæli Rannsóknarlögregl-
unnar og birta nöfnin eigi að
siður.”
Það hefur vakið mikinn
óhug meðal fjölmargra að sjá
birtar i Dagblaðinu myndir af
staðnum þar sem harmleik-
urinn átti sér stað i Rauðhól-
unum. Um það segir Þjóðvilj-
inn réttilega:
„Ekki er hlutur ljósmyndar-
anna minni, og er erfitt að
skilja hvaða tilgangi þa.ð þjón-
ar að birta myndir af morð-
vopnum, af likum á
sjúkrabörum og vettvangi at-
burða eins og gert hefur ver-
ið.”
Morð er
aldrei
spennandi
Það verður að vona að
Dagblaðið og ýmsir aðrir fari
að sjá að sér i þessum efnum.
Það má auðvitað segja að i is-
ienzkri blaðamennsku og rit-
deilum hafi ýmislegt tiðkazt,
sem er þjóðinni tii skammar,
en þrátt fyrir það hafa fjöl-
miðlar á tslandi verið á hærra
menningarstigi en viða er um
lönd, að þvi leyti að þeir hafa
sagt frá harmleik sem harm-
leik en skemmtiatriði sem
skemmtiatriði og gert sér far
um að rugla þessu ekki
saman, einkum þegar um
einkamál eða viðkvæmnis-
máls fólks hefur verið að
ræða. Vitanlega er morð glæp-
ur og sá sem verkið fremur
glæpamaður rétttækur undir
tlóm. En frá sjónarmiði sam-
félags og menningar er glæpur
um leið alltaf hörmulegur at-
burður, sorgarfrétt. Frá þvi
sjónarmiði er morð aldrei
spennandi eða æsilegt, heldur
óheyrilegt og sorglegt. A sin-
um tima var það iðja Dag-
blaðsins, — eftir að Visi
sleppti, að ata menn auri fyrir
hvers kyns svivirðu og þar á
meðai morð. Sá áburður allur
hefur orðið þeim sem að stóðu
tii verðugs álitshnekkis, en
átti þó sinn þátt i því að valda
fjölskyldum mannanna
óbætanlegu tjóni, og verður
aldrei talið eða metið hiðand-
lega tjón sem þær biðu.
Athæfi af þessu tagi er vita-
skuld réttmætt að fyrirgefa.
En það liggur ekki á með
fyrirgefninguna fyrr en iðrun-
in er fyrir hendi. Annað væri
dekur við hið illa.
Að sjá
hið illa
Þjóðviljinn hefur einnig
reynt að ráða i þær hvatir sem
liggja að baki þessum
skelfingarskrifum siðdegis-
blaðsins:
„Blöð gera að jafnaði ýmis-
legt til þess að auka sölu-
möguleika sina, en blað sem
einskis svifst og nærist á
óhamingju og sorgum manna
á þennan hátt á sér lítinn til-
verugrundvöll. Til þess er
þjóðféiag okkar of smátt, og
fyrr eða siðar hlýtur slik
fréttamennska að verða til
þess að minnka söluna i stað
þess að auka hana. Þetta
mættu þeir sölustjórar Dag-
blaðsins hugsa um áður en
þeir koma meira óorði á
fréttaflutning i landinu.”
Vonandi reynist Þjóðviljinn
sannspár í þessu efni. A hitt er
þó að lita að reynsla erlendis
sýnir að það eru lika sölu-
möguleikar fólgnir i þvi að
ganga fram af fólki. Þvi er
ekki þannig farið að milljón-
irnar sem skrilblöðin lesa á
erlendri grund séu upp til hópa
viðbjóðslegurtrantaralýður af
verstu gerð, og skal þó engin
ábyrgð tekin á útlendingum.
Þeir eru bara fólk. En blað
getur haldið uppi sölu sinni
með þvi að hafa það orð á sér
aö það skirrist aldrei við
neinú, eltist við allt og lúti
aldrei of lágt. Menn kaupa það
af einhverri kitlandi forvitni,
einhverjum óútskýranlegum
i veikleika að láta ganga fram
af sér og stundum af yfir-
drepsskap til að geta hneyksl-
azt i samtölum eftir á. Róm-
verjar sögðu: Malum non
vidatur, nisi cognitum: Þú
kemur ekki auga á hið illa
nema þú kannist viö það.
Ábyrgð og
ritskoðun
Allar þessar hugleiðingar
enda i einum punkti. Þeir sem
ritstýra fjölmiðlum bera
ábyrgð. Þeir bera samfélags-
lega og menningarlega
ábyrgð. Þess verður að sönnu
ekki krafizt af þeim að þeir
geti daglega lesið hvert ein-
asta orð sem blaðið birtir, en
þess verður svo sannarlega
krafizt af þeim að þeir gefi
tóninn á vinnustaðnum, móti
þann anda sem þar rikir og
það viðhorf til manna og mál-
efna sem er eins og rauður
þráður i störfunum.
1 ritstjórninni fclst þannig
jafnframt ritskoðun, i orðsins
réttu og jákvæðu merkingu.
Bretar sögðu löngum að öll
blöð væru ritskoðuð: spurn-
ingin væri einungis sú hver
annaðist ritskoðunina. Bezt er
að blöðin ritskoöi sig sjálf
hvert um sig. Ef þau eru ekki
reiöubúin til að gera það sjálf,
verður einhver annar að gera
það fyrir þau. Þetta kalla
Bretar: „moral restraint” —
að kunna að halda aftur af sér.
Frelsið og
fjölmiðlarnir
Mörg dæmi má taka um þaö
hvernig fjölmiðlar hafa orðið
til þess að brjóta niður siðferði
þjóðar eða skrilmenna hana
með öðrum orðum ef þeirhafa
ckki kunnað að halda aftur af
sér. Sums staðar hefur þeim
þannig tekizt að grafa undan
sæmilega traustum lýðræðis-
stofnunum og leiða einræði
yfir þjóðina.
Víða hefur þeim tekizt að
rugla réttarvitund almennings
svo aö hann fer að trúa á
skyndiaftökur og refsingar
aðrar án dóms og laga. Þeim
hefur tekizt að fá fólk til að
ætla náunganum ævinlega
verstu hvatir, einkum þeim
sem til forystu hafa valizt á
einhverju sviði.
Alveg sérstaklega er þó til-
efni til þess að minna á það að
fjölmiðlar hafa, þegar lengi
hefur þannig út af brugðið,
grafið undan frelsi sjálfra sin.
Eftir að hafa misnotað rit-
frelsið meö geipilegum hætti
hafa þeir staðið frammi fyrir
þvi að ritfrclsi hefur verið
afnumið. Opinberir starfs-
menn með skæri hafa tekið við
þvi hlutverki sem ritstjóran-
um var áður ætlað.
Sannleikurinn er sá aðfrelsi
mannanna er vandmeðfarið.
Það er enginn vandi að fara '
illa með það. Það getur verið
örðugt að fara með það með
þeirri virðingu sem þvi hæfir.
Og frelsi mannanna er lika
dýrmætt, og það er crfitt að
endurheimta það ef þvi er
glutraö niður i skammvinnu
æði.
Margir eru haldnir af þeim
einkennilega misskilningi að
siðferði' eigi aðeins við i bæl-
inu, og þá eigi bezt við að sem
minnst fari fyrir þvi. Vita-
skuld hefur siðferði og siðgæði
miklu almennari og víðtækari
merkingu. Fjölmiðlar hafa
siðferðilegu, samfélagslegu og
menningarlegu hlutverki að
gegna, og geta gegnt þessu
hlutverki. Það er lika glæpur
að svikjast um i þessu efni.
JS
Til leigu — Hentug i lóðir
Vanur maóur s<
Simar 75143 — 32101
Jdrniðnaðarmenn
Óskum eftir að ráða járniðnaðar- og
aðstoðarmenn.
Mötuneyti á staðnum.
Vélaverkstæði Sig. Sveinbjörnssonar h.f.
Arnarvogi — Garðabæ — Simi 5-28-50
RÍKISSPÍTALARNIR
Lausar stöður
Landspitalinn.
Eftirtaldar stöður eru lausar til
umsóknar við Barnaspitala
Hringsins.
Tvær AÐSTOÐARLÆKNA-
STÖÐUR, sem veitast frá 1.
nóvember n.k. önnur staðan veitist
til 4ra mánaða og hin til 6 mánaða.
AÐSTOÐARLÆKNISSTAÐA er
veitist frá 1. desember n.k.
Staðan veitist til 6 mánaða.
AÐSTOÐARLÆKNISSTAÐA
sem veitist frá 1. janúar
1978. Staðan er ætluð til sérnáms i
barnasjúkdómafræði og veitist til 1
árs með möguleika á framlengingu
um 1 ár til viðbótar.
Umsóknir um' stöður þessar, er
greini aldur, námsferil og fyrri
störf ber að senda Stjórnarnefnd
rikisspitalanna. Eiriksgötu 5, fyrir
12. september n.k. Umsóknareyðu-
blöð fyrirliggjandi á sama stað.
Reykjavik, 17. ágúst, 1977.
SKRIFSTOFA
RÍKISSPÍTALANNA
Eiriksgötu 5 — Simi 29000
Gullsmiðurinn s.f.
Þjónusta
fyrir landsbyggðina
Sendið okkur (i ábyrgð) þá skartgripi
sem þér þurf ið að láta gera við, ásamt
smálýsingu á því sem gera þarf,
heimilisfangi og sfmanúmeri. Að af-
lokinni viðgerð, sem verður innan 5
daga frá sendingu, sendum við ykkur
viðgerðina í póstkröfu. Allar viðgerðir
eru verðlagðar eftir viðgerðaskrá
Félags ísl. Gullsmiða.
Stækkum og minnkum hringi (sendum
málspjöld), gerum við armbönd,
nælur, hálsmen, þræðum perlufestar.
Sendum einnig í póstkröf u allar gerðir
skartgripa.
Fljót, góð og örugg þjónusta. Hringið
og leitið upplýsinga.
Gullsmiðurinn s.f.
Frakkastíg 7 101
Reykjavík
Sími (91) 1-50-07.
Slöngur og stútar
fyrir smursprautur
PÓSTSENDUM UM ALLT LAND
SIMI 84450