Tíminn - 08.11.1977, Blaðsíða 10

10
iv
Þriðjudagur 8. nóvember 1977
Ríkið eigi allar
jarðir og gögn
og gæði landsins
— frumvarp til laga flutt af þingmönnum
Alþýðuflokks
Allmiklar
umræður urðu i
gær i efri deild
Alþingis um
lagafrumvarp
Eggerts G. Þor-
steinssonar (A)
og Jóns Arm.
Héðinssonar
(A) um eigna-
ráð yfir landinu, gögnum þess og
gæðum. Jón Árm. Héðinsson
mælti fyrir frumvarpinu, en i þvi
er gert að aðalreglu, ,,að landið
allt, gögn þess og gæði, sem og
miðin umhverfis landið séu sam-
eign þjóðarinnar allrar”. Um-
róðarétturinn skuli vera i hönd-
um Aiþingis.
Þá segir I frumvarpinu:
3. gr.
Þrátt fyrir 1. gr. laga þessara
skal bændum frjálst ef og meðan
þeir svo kjósa að eiga jarðir til
eigin búrekstrar. Bújörðum skulu
fylgja þau hlunnindi sem þeim
hafa fylgt, ef einhver eru, og
bændur hafa nýtt til bútekna, svo
sem dúntekja eggjataka, selver
og reki, þó ekki veiðiréttur i ám
né vötnum sbr. 5. gr.
4. gr.
Rikinu skal skylt að kaupa bú-
jarðir af bændum, ef þeir óska og
miðist kaupverð við gildandi
gangverð jarða til búrekstrar
milli bænda hverju sinni.
Sömuleiðis skal rikinu skylt að
kaupa af bændum hús og ræktun á
jörðum sem fara úr byggð vegna
óbyggis eða afbýlis, og skal i
reglugerð setja nákvæm fyrir-
mæli um það. hvernig slikar eign-
ir skuli meta til verðs.
1 fimmtu grein er kveðið ,,af-
dráttarlaust á um það, að ár og
vötn séu sameign þjóðarinnar
allrar, þar með talinn virkjunar-
réttur og veiðiréttur”. Bætur
skulu koma fyrir til þeirra sem
réttinn missa.
1 7. grein er kveðið á ,,að ó-
byggðir og afréttir utan heima-
landa séu eign ríkisins. Er það til
að taka öll tvimæli af um það, að
sveitarfélög og/eða upprekstrar-
félög hafi einungis notarétt af af-
réttum til beitar búfjár, en eigi
eignarráð. Ætti þetta ákvæði að
koma i veg fyrir kostnaðarsöm og
óviðfelldin málaferli um eignar-
ráð yfir óbyggðum og afréttum
landsins, en i engu er þvi á annan
hátt ætlað að raska notum né
skyldum sveitar- og upprekstrar-
félaga varðandi afréttarlönd.”
t 8. grein er sú „skylda lögð á
rikið sem umráðaréttarhafa
landsins alls, sameignar þjóðar-
innar,aðþaðsá.ium að anna eftir-
spurn þéttbýlisbúa eftir ióðum
undir sumarbústaði. Það skulu
vera leigulóðir, enda markmiðið
að hindra sölubrask á landi undir
slika bústaði.”
1 9. grein er „kveðið á um, að
allur jarðhiti undir 200 m dýpi
skuli vera sameign almennings,
rikisins.”
I. 10. grein segir að „öll verð-
mæti i jörðu á landi og land-
grunni, sem finnast fyrir atbeina
rikisins og leyfis þess þarf til að
leita eftir og vinna, eru eign rikis-
ins og háð valdi Alþingis.”
Um 11. grein segir, að „enda
þótt meginreglan verði með sam-
þykkt þessa frumvarps að þjóðin,
rikið, eigi landið allt, eru þar tvö
frávik: Bónda er frjálst, ef vill að
eiga bújörð sina, meðan hann býr
á henni, þéttbýlis- og sveitarfélög
skulu samkv. þessari grein vera
eigendur lóða og lendna þeirra, er
þau ná yfir. Er þá enda um slika
sameign að ræða að ekki ætti að
þurfa að óttast brask með fóstur-
jörðina.
Ekki er hér lögð til eignarupp-
taka á lóðum og lendum, sem i
einkae'«n 1 inna að vera, þegar
frumvaip þetta öðlast lagagildi,
en undir þann leka sett með bóta-
reglum, að um braskágóða verði
að ræða, og sveitarfélögum
markaður ákveðinn frestur til
lóðakaupa svo að þeim byndist
enginn háskagreiðslubaggi þar
af.
Flestir mótfallnir
Einar Agústs-
son, utanrikis-
ráðherra (F)
tók næstur til
máls á eftir
Jóni Arm. Héð-
inssyni. Kvaðst
hann ekki vilja
lengja umræður
um þetta mál,
en taldi augljóst að lagafrumvarp
þetta hefði að stefnumörkun, að
allar bújarðir i landinu yrðu i rik-
Benedikt Gröndal:
Deildarskipting Al-
þingis hefur fellt
margar ríkisstjórnir
— síðast stjórn Olafs Jóhannessonar
BenedikCGröndal (A) mælti i
gær fyrir frumvarpi til stjórn-
skipunarlaga um breytingar á fs-
lenzku stjórnarskránni. Inntak
breytinganna er niðurfelling
deildarskiptingar Alþingis.
Flutningsmenn ásamt Benedikt
eru Gylfi Þ. Gfslason og Sighvat-
ur Björgvinsson. þingmenn
Alþýðuflokksins.
Sagði Benedikt Gröndal í ræðu
sinni að deildaskipting Aljángis
hér á landi væri ónáttúruleg og
óeðlileg enda troöið upp á okkur
að erlendri fyrirmynd. Þá sagöi
hann að hún heföi ósjaldan valdiö
vandræðum og gert ríkisstjórn-
um, sem studdar voru af hreinum
meirihluta alingismanna, erfitt
að gegna hlutverki sinu. Afleiðing
hefur orðið veikara stjórnarfar,
sem oft hefur jaðrað við upplausn
og ýtt undir ábyrgðarleysi og
ævintýrapólitik.
1 greinargerð með frumvarpinu
og efnislega samhljóða ræðu
Benedikts segir m.a.:
„Hins vegar hefur þvi ekki ver-
ið gaumur gefinn, að Alþingi hef-
ur i raun réttri ekki tvær málstof-
ur, heldur þrjár. Sameinað þing
hafði sáralitið hlutverk í fyrstu.
Einar Arnórsson segir i Réttar-
sögu Alþingis um störf þess eftir
breytinguna 1874: „Það má telja
undantekningu, að Alþingi starfi i
einni málstofu, þvi að venjulega
fara störf þess fram i deildun-
um”. Eftir þvi sem árin hafa lið-
ið, hefur sameinað þing þó vaxið
að verkefnum og völdum og hefur
nú meiri þýðingu en deildirnar.
Fjárlögin voru upphaflega af-
greidd i deildum, en flutt til sam-
einaðs þings 1934. Þingsálykt-
unartillögur þekktust varla fyrr á
árum, en eru nú ekki aðeins um-
fangsmikið form þingmála, held-
ur eru þær notaðar til að stofna
lýðveldi, gera mikilvægustu
alþjóðasamninga og ákveða aöild
að alþjóðlegum samtökum,
marka stefnu i landhelgismálum
og fleiri stórmálum, staðfesta
áætlanir um . framkvæmdir og
margs fleira. Fyrirspurnir höfðu
áður litla þýðingu og voru fáar, en
eru nú loftvog landsmálanna og
eftirlætis auglýsingaform þing-
manna. Allt hefur þetta valdið
þvi, að sameinað þing tekur nú oft
tvo af fjórum fundadögum
Alþingis i viku hverri.
Störf Alþingis mundu án efa
verða einfaldari og ódýrari i einni
málstofu en þrem. Breyting á
nefndaskipan mundi hafa mikla
þýðingu, þar eð nefndum mætti
fækkaúr24i 13, og hver þingmað-
ur mundi sitja i færri nefndum,
sem hann gæti sinnt betur en nú
gerist. Slikar endurbætur á
nefndastarfi Alþingis eru aðkali-
andi. Þá mundi timi ráðherra
nýtast betur, ef þeir þyrftu ekki
að taka þátt i umræðum um mál
sin i tveim deildum.
Veigamikil röksemd fyrir af-
námideildaskiptingar Alþingis er
áhrif hennar á meirihlutavald og
rikisstjórn. Þingmenn eru nú 60,
en ekki nægir fyrir flokk eða
flokka að hafa 31 þingmann til að
stjórna landinu. Til þess þarf
meirihluta i báðum deildum, aö
minnsta kosti 21:19 i neðri deild
og 11:9 i efri deild, og veröur
rikisstjórn þvi aö hafa 32 stuðn-
ingsmenn hið minnsta — eða
53.3%.
Stundum hefur verið haldið
fram, að þessi krafa um aukinn
meirihluta stuðlaði að sterkum
rikisstjórnum. Reynslan hefur þó
sýnt hið gagnstæða. Deildaskipt-
ingin hefur hvað eftir annað veikt
stjórnir, sem þó höfðu meirihluta
þingmanna að baki sér, og leitt til
margvislegra erfiðleika.
Eftir kosningarnar 1931 hafði
Framsóknarflokkurinn 23 þing-
menn af 42, eða hreinan meiri-
hluta. Vegna landskjörinna þing-
manna i efri deild voru atkvæði
þar þó jöfn. Hafði rfkisstjórn
Tryggva Þórhallssonar þvi ekki
starfhæfan meirihluta á þingi og
hraktist fljótlega frá völdum. Hún
var að visu veik, af þvi að hún
hafði aðeins 35% kjósenda á bak
við þinglið sitt, en þannig var
kjördæmaskipan þá.
Eftir kosningarnar 1934 höfðu
Framsóknarflokkurinn og
Alþýðuflokkurinn 25 þingmenn af
49. Þá skorti eitt atkvæði i neðri
deild til þess að hafa starfhæfan
meirihluta, en Asgeir Asgeirsson,
kom þeim til bjargar, svo og
Magnús Torfason.
Eftiraðstjórn Emils Jónssonar
var mynduð 1959, skapaðist það
ástand, að með stuðningi Sjálf-
stæðisflokksins haföi hún 27 þing-
menn gegn 25. Samt hafði stjórn-
arandstaðan (Framsóknarflokk-
ur og Alþýðubandalag) meiri-
Framhald á bls. 23
alþingi
iseign, og sagðist hann vera þvi
mótfallinn enda hefði það ekki
gefizt vel þar sem reynt hafi ver-
ið.
Þá sagði Einar að sér væri ekki
alveg ljóst ef taka ætti mark á á-
kvæðum frumvarpsins um að
bændum skuli heimilt að eiga þær
jarðir sem þeir byggja, hvernig
fara eigi að þegar bændur hyggj-
ast hætta búskap. Hvort það segði
sig þá ekki sjálft að rikið keypti
jörðina og þannig mundi bújörð-
um i eign bænda fækka. Þá þyrfti
hitt einnig athugunar við hvernig
aðrir, sem hefja vildu búskap
kæmust yfir jarðir og hvort þeir
fengju þær til eignar.
Oddur Ólafsson (S) taldi það
eignarréttarfyrirkomulag sem nú
væri á Islandi vel aðgengilegt og
enga nauðsyn bæri til að ganga
svo langt i byltingarátt sem
frumvarp þetta gerði ráð fyrir til
að leiðrétta einhverjar misfellur
sem þó kynnu að vera á eignar-
réttarlögum okkar, Mótmælti
hann siðan frumvarpinu i flestum
greinum og fjallaði um nokkrar
sérstaklega.
Jón G. Sólnes ' Jv
(S) var á sama
máli og sagði
frumvarpið
striða gegn lifs-
skoðun sinni,
sérstaklega þau
ákvæði sem i
fælist skerðing
almenns eign-
arréttar. Þá vildi hann mótmæla
þeim hugmyndum sem frum-
varpið byggði m.a. á, að verð-
mætasköpun einstaklinga væri af
hinu illa komin, þvert á móti,
sagði hann, er allt sem við búum
við komið frá frjálsum upplýstum
kapitalisma.
Ingi Tryggvason (F) taldi
frumvarpið ganga allt of langt i
byltingarátt og minnti á, að að-
eins væri ár um liðið siðan Alþingi
samþykkti jarðarlög til að
tryggja m.a. að lönd yrðu nýtt
sem allta bezt og að koma i veg
fyrir brask með jarðir. Sagði Ingi
að svokallaðar jarðanefndir ættu
að korna i veg fyrir að jarðir yrðu
seldar til afnota, er ekki sam-
rýmdust hagsmunum viðkom-
andi sveitarfélaga, án þess að
jarðarseljandi biði tjón af. Til að
koma i veg fyrir slikt mundi rikis-
sjóður eða viðkomandi sveitarfé-
lag koma til.
Þá minnti Ingi á að nauðsyn
bæri til og hagkvæmara væri að
bóndi ætti þá jörð er hann nytjaði,
slikt skapaði þó ekki annað en
meiri vinnugleði þar sem bóndinn
fyndi jörðina nákomna sér. Þá
sagði hann að hlunnindi sem
fylgja jörðum, veiðiréttindi og
fleira hefðu á undanförnum árum
mjög stuðlað að þvi að jarðir
héldust i ábúð þar sem landbún-
aður ætti nú mjög undir högg að
sækja-
Sagði Ingi að fengin reynsla af
jarðarlögum væri að sínu mati
góðog ekki kominn timi til breyt-
inga. Auk þess taldi hann frum-
varp þingmanna Alþýðuflokks
mjög óheppilegt að flestu leyti og
lýsti yfir að hann mundi greiða
atkvæði gegn þvi
Axel Jónsson
(S) tók næstur
til máls og lét i
ljós andstöðu
við frumvarpið.
Kvað hann það
ganga allt of
langt fyrst og
fremst varð-
andi eignarrétt-
arákvæði. Hann tók undir orð
Inga um jarðarlögin, þau mætti
reyna að laga þar sem ákvæði
væru ekki nógu skýr, en kvaðst
undrandi á að þessi draugur Al-
þýðuflokksins skyldi vera vakinn
upp enn á ný, sér væri málið i
heild á móti skapi.
Helgi Seljan
(Abl) fagnaði
framför þing-
manna Alþýðu-
flokksins i öll-
um málflutn-
ingi, en kvaðst
telja að jarðir
væru bezt
komnar i eign
bænda, einkum með tilliti til þess
rikisvalds sem við búum við.
Að lokinni ræðu Helga var um-
ræðum frestað.
Auk frumvarpa til stjórnskip-
unarlaga og til laga um eignar-
ráö yfir landinu, gögnum þess og
gæöum, voru flutt á Alþingi I
gærdag frumvörp til laga um
sjónvarpssendingar á fiskimiö-
in viö landiö og siöan til breyt-
inga á umferöarlögum.
Karvel Pálmason (Sfv) mælti
fyrir frumvarpi til laga um
sjónvarpssendingar, en aörir
flutningsntenn eru Lúðvik Jó-
sefsson (ABL) og Garöar Sig-
urösson (Abl). Efni frumvarps-
ins er eftirfarandi:
1. gr.
Rikisstjórnin skal þegar láta
gera áætlun um dreifíngu sjón-
varps fyrir fiskimiöin viö land-
iö. Skal viö þaö miöaö aö sæmi-
leg sjónvarpsskilyröi náist á
sem flestum fiskimiöum viö
iandiö á næstu 4 árum.
Framkvæmdir skv. áætlun-
inni hefjist á árinu 1978.
2. gr.
Hikisstjórninni er heimilt aö
taka lán til þessara fram-
kvæmda.
3. gr.
Lög þessi öölast þegar gildi.
Frumvarp til laga um breyt-
ingar á umferöarlögum er flutt
af Sigurlaugu Bjarnadóttur (S)
og Ellert B. Schram (S) og
mælti Sigurlaug fyrir frum-
varpinu.
1 1. gr. frumvarpsins er
„kveöiö svo á, aö gildistimi
bráöabrigöaökuskirteina skuli
lengdur úr einu í tvö ár”. 1 2. gr.
er gert ráö fyrir aö viö endur-
nýjun fullnaöarskirteinis skuli
hlutaöeigandi ganga undir
skriflegtpróf í umferöarlöggjöf.
3.gr.hljóöarsvo: „Aftan viö 27.
gr. laganna bætist nýtt ákvæöi:
Viö embætti lögreglustjórans f
Reykjavik skal færö skrá i
spjaldskrárformi yfir ökuferil
handhafa ökuskirteinis í öllum
lögsagnarumdæmum landsins.
A skrána skulu færö brot, er
varöa öryggisreglur í umferö,
svo sem ölvun viö akstur, of
hraöan akstur, brot á biöskyldu,
stöövunarskyldu eöa almennum
umferöarrétti, brot á reglum
um umferöarljós o.s.frv. 1
skrána skal enn fremur færö að-
ild ökumanna aö umferðarslys-
um og óhöppum, sem lögreglu-
skýrslur eru gefnar um, hvort
sem aöiii er talinn i sök eöa
ekki. Lögreglustjórar og dóm-
arar tilkynni til ökuferilsskrár
afgreiðslu á framangreindum
brotum svo og aðild ökumanna
að umferöarslysum eða óhöpp-
um. Dómsmálaráöherra setji
nánari reglur um hvaða brot
skuli færð á ökuferilsskra og
hvernig haga skuli upplýsinga-
skiptum milli ökuferilsskrár og
einstakra lögsagnarumdæma.
Komi I ljós, að ökumaður eigi i-
trekað sök á umferöarslysi eöa
gerist ítrekaö brotlegur gegn
örvggisreglum i umferð veröi
það tilkynnt lögreglustjóra i viö
komandi umdæmi. Skal þá beitt
ökuleyfissviptingu til bráða-
birgöa. Rikissaksóknari gefi út
leiöbeiningar um vægi ein-
stakra brota og timalengd i öku-
ferilsskrá, svo og um fram-
kvæmd bráöabirgöaökuleyfis-
sviptingar.”