Tíminn - 23.12.1977, Blaðsíða 10

10
Umræður utan dagskrár í efri deild alþingis:
Föstudagur 23. desember 1977
Landbúnaðarframleiðslan
og hollusta hennar
— úrdráttur úr ræðum tveggja þingmanna
Eins og frá hefur veriö greint
hér i blaöinu uröu fyrir nokkru
allmiklar umræöur utan dag-
skrár I efri deild alþingis um
fréttaflutning rikisfjölmiölanna.
Meöal þeirra sem þátt tóku i
þessum umræöum var Sverrir
Bergmann læknir, sem þá sat á
Alþingi í forföllum Einars
Agústssonar og JónHelgason
þingmaöur Sunnlendinga. Hér á
eftirfer úrdráttur úr ræöum þess-
ara tveggja þingmanna.
Kynna þarf gildi is-
lenzks landbúnaðar
Sverrir Bergmann (F) vék i
upphafi máls sins aö þeirri miklu
gagnrýni sem bændastéttiri heföi
oröiö fyrir nú um alllangt skeiö.
Svo þörfog æskileg sem gagnrýni
væri stæöi hún þó vart undir þvi
nafni þegarallar röksemdir væru
komnar langt út yfir öll sann-
gimis- og skynsemdarmörk. Þá
væri komiö aö áróöri og beinum
árásum sem bændastéttin ætti
sizt skiliö. Varla ætti aö þurfa aö
ræöa hugmyndir eins og þær aö
leggja þessa stétt og landbúnaö
niöur á Islandi. öllu þarfara væri
aö kynna þjóöinni gildi Islenzks
landbúnaöar og starf fólksins i
sveitunum og hver máttarstólpi
þaö er þjóöinni.
Meö sama hætti væri tæplega
hægt aö bjóöa upp á rökræöu um
þaö aö bændur væru aö gera at-
lögu aö heilsufari þjóöarinnar
meö þvi einu aö þvi er virtist nú
aö hækka verö undanrennu hlut-
fallslega umfram aörar afuröir
enda yröi aö gæta þess, aö verö-
lagning þessarar afuröar heföi
veriö langt undir þvi, sem eölilegt
heföi mátt teljast. Sverrir kvaöst
hvorki hafa heyrt né séö umræöu-
þætti þá I rikisfjölmiölum er leitt
heföu til þessara umræöna og
vildi þvl ekki né gæti lagt á þaö
nokkurn dóm hvort þar heföi gætt
hlutdrægni. Hins vegar væri þaö
svo i þjóöfélagi þar sem vel-
megunin væri tekinút meö streitu
aö jarövegur skapaöist fyrir
mjög afdráttarlaus sjónarmiö
sem fylgt væri eftir nánast af
trúarofstæki og sæist menn þá
ekki fyrir. Slíkur baráttumáti
vekur eftirtekt en er ekki líklegur
til árangurs þegar til lengdar læt-
ur.
Ræöumaöur kvaöst ekki efast
um, aö bændur þyrftu rétteins og
aörir aö hyggja aö slnum bú-
skaparháttum reglulega m.t.t.
breyttra aöstæöna, skilyröa og
krafna þjóöfélagsins á hverjum
tima og vissulega yröu þeir aö
horfa fram i tímann hverju sinni
og búa sig sem bezt til þess aö
mæta þessu. I þessu efni kæmi
áreiöanlega farsælasta forystan
frá þeim sjálfum og hér væri
sanngjörn og rökstudd gagnrýni
þeim til hjálpar.
Hverjar eru orsakir
hjarta og æðasjúk-
dóma?
Sverrir vék þvl næst aö hjarta-
ogæðasjúkdómum.Sagöi hann aö
ekki yröi fram hjá þeirri sorglegu
staöreynd gengiö aö sjúkdómar
þessir færöust i vöxt og læknar
heföu af þvi miklar áhyggjur
enda mættu þeir horfa upp á það
nánast daglega aö þessir sjúk-
dómar legöu fólk aö velli á bezta
aldri, eöa skildu þaö eftir sjúkt og
jafnvel sem öryrkja. öllum mætti
Sverrir Bergmann
þvl vera þaö vel skiljanlegt, aö
þeirberöust hart gegn hverjuþvi
er þeir teldu aö stuöluöu aö þess-
um sjúkdómum. Hins vegar
mættu þeir kannski sizt allra láta
þaö eftir sér aö nefna ekki allar
kunnar eöa liklegar staöreyndir
um orsakir þessara sjúkdóma.
Þaö væri t.d. staöreynd aö
frumorsök æöakölkunar væri þvt
miöur enn óþekkt og færustu
menn létu hafa þaö eftir sér aö
þess gæti jafnvel oröiö langt aö
blöa aö sú lausn lægi á boröinu.
Þaö væri kannski þessi staöreynd
ööru fremur sem heföi leitt til
þess aö læknar beindu baráttu
sinni aö hugsanlegum áhættu-
þáttum til þess aö reyna aö
sporna gegn aukningu þessara
sjúkdóma og fyrirbyggja þá
þannig, hugsanlega aö einhverju
marki. Raunar væru allir þessir
áhættuþættir umdeilanlegir, þótt
nær allir læknar væru sammála
um skaösemi háþrýstings.streitu
reykinga og hreyfingarleysis, auk
þess sem vitaö væri aö ýmsir
sjúkdómar sem kannski eiga sér
eldislegar orsakir skemma æöa-
kerfi. Um þetta eru ekki svo mjög
skiptar skoðanir meöal lækna.
Meiri ágreiningur er um neyzlu
salt- sykur og fiturikrar fæöu en
þó er sá hópurlækna miklum mun
stærri sem telur aö neyzlu slikrar
fæöu beri aö stilla mjög I hóf.
Samspil margra áhættu-
þátta
Ræöumaöur kvaöst sammála
þeim ráöleggingum sem læknar
þeir sem mest fást viö hjarta- og
æöasjúkdóma gæfu fólki en meö
öllu væri ástæöulaust aö einfalda
málin um of fyrir sér enda yröi þá
mjög svo langt I lausn vandans
sem væri erfiöari úrlausnar en
svo aö eingöngu dygöi undan-
renna. Benti hann á, aö niöur-
stööur af samspili margra og
mismargra áhættuþátta er væru
breytilegir viö óllkar aöstæöur og
á ýmsum aldurskeiöum hlytu aö
vera næsta stjarnfræöilegir. Vægi
áhættuþátta er mjög breytilegt
hjá eiiTstaklingunum og alhæfing i
þessu efni ekki visindaleg vinnu-
brögö.
Jón Heigason
Sú staöreynd veriö ljós næsta
lengi aö neyti fólk fjölbreyttrar
fæöu og alls I hófi farast fæstir um
aldur fram úr sjúkdómum sem
getum er leitt aö.aö eigi eldisleg-
ar orsakir. Komi til heilbrigt lif-
emiaöööru leyti er litil ástæöa til
þess aö óttast um heilsu fjöldans.
Þessi staðreynd er hverjum
manniljós enda hafa menn dæm-
in fyrir sér og sá hópur fólks er
litilljsem er sennilega fyrir erföa
sakir óeöiilega næmur fyrir
áhættuþáttunum m.a. neyzlu feit-
metis, jafnvel þótt I hófi sé. Þenn-
an hóp er hægt aö þekkja og von-
andi veröur i framtiöinni mögu-
legt aö greina áhættuþætti hvers
einstaklings og ráöleggja ein-
staklingsbundiö samkvæmt þvi
þótt erfiöara veröi aö þekkja
samspil margra þátta.
Hollasta fæða þjóðar-
innar
Þingmaöurinn kvaö þaö oft
viljagleymastiumræöu um þessi
mál aö landbúnaöarframleiösla
væri hollasta fæöa þjóöarinnar.
Hins vegar væri rétt aö stýra
þessari framleiöslu i þann farveg
aö hollusta hennar væri á hverj-
um tima sem allra mest miöuð
viö þá þekkingusem hverjusinni
lægi sönnust fyrir en lengra yröi
ekki komizt meöan frumorsakir
ýmissa sjúkdóma væru ókunnar.
Ekki væri slöur mikilvægt aö
auka fjölbreytni landbúnaöar-
framleiöslunnar og gefa fólki
þannig fleiri kosti. Sagöi ræöu-
maöur enga ástæöu til þess aö
ætla aö bændur geröu sér ekki
jafn glögga grein fyrir þessu og
hverjir aðrir og fávizkulegt aö
halda þvi fram aö þeim væri ekki
jafnannt um heilsufar þjóöarinn-
ar og hverjum öörum þótt þeir
vildu fá viöunandi verö fyrir
framleiöslu sina. Langfarsælast
væri i þessu efni öfgalaus sam-
vinna ergæti mótaö stefnu og sett
markmiö I ljósi marktækustu
upplýsinga á hverjum tima.
Engar saiinanir að
dýrafita valdi hjarta og
æðasjúkdómum
Jón Helgason tók einnig þátt i
umræöunum og sagöi m.a., aö
aöalástæöan fyrir þvl aö hana
tæki þátt I þessari umræöu væri aö
hann heföi undir höndum ívær
blaöagreinar þar sem varaö er
mjög alvarlega viö þvi aö tekinn
sé alvarlega áróöur þeirra sem
vinna gegn neyzlu fitu sérstak-
lega mettaörar fitu. Siöan rakti
þingmaöurinn efni þessara blaöa-
greina.
önnur greininereftirH. Astrup
prófessor viö Kaupmannahafnar-
háskóla. 1 greininni hefur hann
mál sitt meö þvl aö skýra frá þvi
aö á s.l. ári hafi hann ásamt
þremur öðrum prófessorum við
Kaupmannahafnarháskóla hafiö
umræöu um mataræöi til þess aö
andmæla þeimy sem þar I landi
hafa predikaö þá kenningu aö
Danir eigi aö neyta minni fitu
einkum mettaörar fitu. Þeim
fjórmenningum fannst nauösyn-
legt aö læknisfræöilegt álit kæmi
fram um þetta, þar sem rök
þeirra sem þessari kenningu hafa
haldiö fram væri haldlítil. Hann
rekur siðan fjölmörg atriöi máli
sinu til stuönings. Hann varar viö
aö nota hvers konar eftirlikingar
af þeim fæöutegundum sem
framleiddar eru úr jurta- og
dýrarikinu. Þetta er gervikaffi
þeytirjómi o.fl., sem seldar eru
sem eftirllkingar og sérstaklega
alþingi
tekur hann fram aö hann telji
smjörliki meðal þessara eftirlik-
inga og segir aö fólk eigi aö
foröast neyzlu þess eins og þaö
getur. Hann færir siöan rök fyrir
þeim skoöunum sinum.að engar
sannanir séu fyrir þvf aö neyzla
fitu og þá sérstaklega dýrafitu
valdi hjarta- og æöasjúkdómum.
En ástæöuna fyrir ágreiningi um
þaö sé fyrst og fremst sú aö
nægjanlegar rannsóknir vanti.
Sérstaklega bendir hann á aö
svai þurfiaö fást viö þvlaf hverju
engin aukning hefur oröiö á
hjarta- og æöasjúkdómum hjá
ungum og miöaldra konum
heldur aöeins hjá karlmönnum
enda þótt þeir neyti sömu fæöu.
Það er ekki grundvöllur
fyrir þvi að skipta á
smjöri og jurtaolium
Síðan rakti þingmaöurinn efni
annarrar greinar en hún er eftir
Beng Orström sem er prófessor
við háskólann i Lundi. Fyrirsögn
á grein hans er „Það er ekki
grundvöllur fyrir þvi aö skipta á
smjöri og jurtaolium.”
Greinin hefst á þvi að greinar-
höfundur segir aö viö höfum
siöasta mannsaldurinn lifað á
þeirri lifslygi aö þaö væri
áriöandi aö velja á milli tveggja
tegunda fitu, mettaörar og
ómettaörar og velja þá þær
ómettuöu. En hann segir aö æ
fleiri visindamenn leggi nú
áherzlu á aö menn viti allt of lltiö
um orsakirnar fyrir hjarta- og
æðasjúkdómum til aö geta fallizt
á þá kenningu aö taka eigi smjör-
llki og jurtaoiiu fram yfir smjör,
mjólk og kjöt. Og áróöurinn fyrir
þvi sé litt æskilegur frá læknis-
fræöilegu sjónarmiöi og bendir á
aöra sjúkdóma sem slik breyting
hafi sannanlega i för meö sér. En
þessi kenning byggist á trú sem
menn taka en ekki staöreyndum.
Hann hafi sjálfur veriö I hópum
hinna trúuöu fyrir 5-6 árum en
þróunin á rannsóknum hafi kippt
stoöunum undan þeirri trú og
samvizka hans neyddi hann til
þess aö skýra frá þvi og þaö sama
sé aö gerast hjá leiöandi aöilum i
læknisfræöi i Bandarikjunum,
Bretlandi og Danmörku. Niöur-
staöa Borgström er þvi hin sama
og hjá dr. Paul Astrup.
Vorkennum þeim sem
létu glepjast af þessu
auglýsingarskrumi
Undir lok ræöu sinnar sagði
þingmaðurinn aö hann gæti ekki
skiliö annaö en þaö sé betra fyrir
fólk aö neyta hollrar fæöu en
óhollrar, ef þaö hefur þörf fyrir aö
takmarka fæöuneyzluna.
— Þaö er óhóf og ofneyzla sem
getur verið hættuleg en ekki
þaö aö neyta hollrar fæöu sagöi
þingmaöurinn.
Ef viö flettum blööum og tlma-
ritum frá upphafi þessarar aldar
eru mjög áberandi auglýsingar
um svokallaðan Kinalifselexir
sem átti aö vera allra meina bót
að mati auglýsenda og var reynt
aö fá neytendur hans til aö vitna
um ágæti hans. Viö sem lesum
þetta nú, vorkennum þeim, sem
létu þá glepjast af þessu fánýta
auglýsingaskrumi. En þaö viröist
eftir oröum þeirra lækna/Sem ég
vitnaöi hér til áöan aö þaö sé nú
aö fara eins fyrir þeim sem aö
undanförnu hafa prédikaö og
bariztgegn neyzlu Islenzkra land-
búnaöarvara haldnir fordómum
og trú á sinn llfselexir enda þótt
enns e reyntaðblása llfi i áróöur-
inn meö þvi aö misnota fjölmiöla.
Ný hljómplata
Fjórtán íslenzk sönglög með Einari Markan
FI — Nýkomin er á markaðinn
hljómplata meö söng Einars
Markans „Fjórtán islenzk söng-
lög”, og hefur hún að geyma
meirihluta þeirra islenzku laga,
sem hann söng á plötur. Útgef-
andi er ekkja Einars, frú Vil-
helmina Markan, og naut hún að-
stoðar Fálkans viö útgáfuna. Rik-
isútvarpið sá um eftirritun, en
upptökurnar eru frá His Masters
Voice 1926 og Columbia 1930.
Einar Markan var fæddur i
Ólafsvik árið 1902, en lézt i
Reykjavik árið 1973. Söngferill
hans var. eftirminnilegur, þótt
ekki væri hann ýkja langur. Hann
stundaði söngnám i Osló og Bérlin
og hélt um það leyti tónleika ytra
og heima. Tónlistargagnrýnend-
ur i Osló lofuðu rödd hinsunga
barýtons mjög og kváöu hana
hlýja og svipmikla.
Baldur Pálmason ritar nokkur
orö á plötuumslagið og segir þar
m.a., að Einar hafi átt sér fleiri
hugöarefni en sönginn. Hann
samdi lög við eigin ljóð og ann-
arra — og hafa um 50 sönglög eft-
ir hann birzt á prenti. Hann gaf út
ljóðabækur og málaði myndir i
tuga- eða hundraöatali, aöallega
vatnslitamyndir.
Meöal hinna fjórtán islenzku
sönglaga á plötunni er Rósin eftir
A. Thorsteinsson — G. Guð-
mundsson, Asareiðin (S. Kalda-
lóns — G. Thomsen) Ég lit I anda
liðna tið (S. Kaldalóns — H. Eyj-
ólfsdóttur), Gigjan (Sigf. Einars-
son — B. Gröndal) og Dlsa (Þór,
Guðmundsson — Gestur).