Tíminn - 06.01.1978, Qupperneq 4

4
Föstudagur 6. janúar 1978
Viö áramót staldra menn viö
og lita til baka og einnig fram á
veg. Menn reyna aö gera sér
grein fyrir afkomu liöins ár og
hugleiöa á hvern hátt bezt sé aö
haga geröum sinum á komandi
ári. Menn reyna aö gera sér i
hugarlund hvað komandi ár
kunni aö bera i skauti sér og á
hvern hátt sé bezt aö snúast viö
þeim vandamálum sem upp
kunna- aö koma. Hér veröur
drepiö á nokkur atriöi sem
undirrituöum eru ofarlega 1
huga á þessum timamótum.þótt
margt veröi rúmsins vegna aö
bíöa betri tima.
Hagstætt ár
Ekki veröur annaö um liöiö ár
sagt en þaö hafi verið hagstætt
hvaö ytri skilyröi snertir. Ar-
feröi var gott til lands og sjávar.
Framleiöslan var mikil. Sjaldan
hefur jafn mikill fiskur veiözt I
sjónum og verölag á erlendum
mörkuöum var hagstætt. Einnig
var mikil framleiösla hjá land-
búnaöinum svo mikil aö margir
tala nú um aö mesta vandamál
landbúnaöarins sé aö fram-
leiöslan sé ofmikil. Sitthvaö er
nú oröiö skritiö þegar mikil
framleiösla er vandamál en aö
þvl veröur vikiö siöar.
Fullri atvinnu tókst aö halda i
landinu. Unniö var aö fjölmörg-
um þjóöþrifamálum og ýmsum
merkum framkvæmdum tókst
að þoka áfram. Fullnaðarsigur
vannst I landhelgismálinu og
byggö hélt áfram aö eflast og
blómgast hvarvetna um lands-
byggöina.
Dökku hliðarnar
En dökkar hliöar voru einnig
margar. Af sviöi stjórnmálanna
var alvarlegast hve illa gekk L
baráttunni viö veröbólguna.
Taliö er aö hún hafi veriö yfir
30%, og stefnir aö meiri verö-
bólgu á þessu ári eftir þvi
sem utlitiö er uni þessar mund-
ir.
Þá vorum viö á árinu enn
minnt á aö viö búum á eldvirku
landi. Miklar hræringar voru i
Mývatnssveitog mikiö tjón varö
þar á ýmsum mannvirkjum. Þá
uröu stórskaöar viö suöur-
ströndina af ágangi sjávar og
sitthvaö fleira mætti telja.
Fleiri dauöaslys uröu á árinu
en næsta ár á undan og fjöl-
margir liggja stórslasaðir. Aöur
ullu sjóslys okkur þungum
búsifjum en siöari ár er þaö aö
stórum hluta 1 umferöinni sem
fólk slasast eöa ferst. Þá hafa
óhugnanlega margar fréttir
borizt af allskonar misferli og
þjófnaði,bæöi stærri og smærri.
Og þegar svo mikiö uppgötvast
af sliku tagi er hætt viö aö eigi
hafi allt verið leitt fram i dags-
ljósiö.
Ýmsar fleiri dökkar hliöar
mætti nefna þótt ekki veröi þaö
gert aö sinni. En ljóst er aö
hugarfarsbreyting verður aö
veröa meö þjóöinni svo eigi
veröi unnt aö benda á svo marg-
ar dökkar hliöar af þegnanna
völdum um næstu áramót.
Verðbólgan er höfuð-
vandinn
Sem fyrr er getiö geisar hér
gifurleg veröbólga. Afleiöing
hennar blasir hvarvetna viö.
Trú fólksins á peninga er engin
oröin og allir keppast viö aö
eyða þvi sem yfir er komizt.
Eignatilfærslan er lika
gengdarlaus óg allir, sem aö-
stööu hafa til keppast viö aö
reyna aö græöa á veröbólgunni.
En öllum ætti að vera ljóst að
þjóöfélagiö i heild hlýtur aö
tapa.
Þeir sem fyrst og fremst
græöa á veröbólgunni er fá-
mennur hópur efnaöra manna.
Þeir hafa möguleika á mikilli
fjárfestingu. En stór hluti af
þessari fjárfestingu skilar litlu i
auknum þjóöartekjum miöaö
viö þaö sem gerist hjá öörum
þjóöum. Veröbólgan beinir
þessari fjárfestingu inn á þær
brautir sem gefa þeim, sem
möguleika hafa á aö komast yfir
fjármagn, mestan veröbólgu-
gróða.
Uppskurðar er þörf
Margir hafa talaö hátt um þaö
aö undanförnu aö minnka veröi
þá miklu veröbólgu sem hér
Magnús Ólafsson form. SUP.
RÓTTÆKRA
AÐGERÐA
ER ÞÖRF í
EFNAHAGS-
MÁLUM
og stjórnvöld verða að hafa þor
til þess að takast á við vandann
geisar. En þaö dugar ekki aö
tala aöeins um þaö. Aögeröir
veröa aö fylgja.
En þaö er ljóst aö verulegur
árangur næst ekki nema illa
kom i við fjölmarga þegna
þjóöfélagsins. Þvi þótt aöeins
séu það þeir. sem verulega
græöa á verðbólgunni eru þó
margir.sem hafa af henni nokk-
urn hag. Þvi verða allir aö vera
tilbúnir að leggja nokkuð á sig.
Markvisst veröur aö vinna aö
uppskuröi alls efnahagskerfis-
ins. Róttækra aögerða er þörf á
mörgum sviöum, en stjórnvöld
veröa aö hafa dug og þor til þess
aö takast á viö vandann.
Þaö er ljóst aö draga verður
úr ýmisskonar eyöslu og ekki
veröur unnt aö halda sama
framkvæmdahraöa I þjóöfélag-
inu og áöur. A miklu veltur aö
skera rétta þætti framkvæmd-
anna niöur, þá þætti, sem viö
getum frestaö um sinn. En þaö
er ekki nóg aö þaö opinbera
dragi úr eyðslu og minnki fram-
kvæmdir. Sérhver einstaklingur
veröur einnig aö leggja sitt lóö á
vogarskálina. An samstillts
átaks næst enginn árangur.
Brennivinstek jur og
tekjuskattur
En þegar talað er um aö
draga þurfi úr eyöslunni kemur
vissulega margt I hug. Hvar á
aö minnka hana? Hvaö er
eyösla, hvaö er nauösynleg fjár-
festing, án hvers geta þegnarnir
ekki veriö?
Um þetta eru mjög skiptar
skoöanir. En er ekki rétt aö
Ihuga hvort þjóöinni er nauösyn
aö flytja inn 7500 bila á þessu
ári, eins og áætlaö er, eöa fjár-
festa jafn mikiö i verzlunarhöll-
um og ibúðarvillum og ráö er
fyrir gert? Þá er ekki siöur rétt
aö ihuga þá staöreynd, aö i ár er
áætlaö aö tekjur rikisins af
Afengisverzlun rikisins veröi
álika miklar og áætlaö er aö
innheimta i tekjuskatt af ein-
staklingum á þessu ári.
Stuttbuxnapólitík?
Nokkrar umræöur hafa farið
fram um nauösyn þess að skera
niður hiö svokallaöa bákn. Ung-
ir sjálfstæðismenn hafa verið
Magnús ólafsson
þar framarlega i flokki og hróp-
aö „bákniö burt”.
Nú er komið fram nefndarálit
frá stjórnskipaöri nefnd, sem
skipuö var til þess aö gera til-
lögur um samdrátt i rikiskerf-
inu. Þar er m.a. gerö tillaga um
aö hætta rekstri Landssmiöj-
unnar i núverandi mynd, en fela
einstaklingum reksturinn i þess
staö.
Staöreynd er aö rekstur
Landssmiöjunnar hefur aö und-
anförnu gengiö vel. Nokkur
hagnaöur hefur veriö af þeim
rekstri, og smiöjan þvi á engan
hátt baggi á rlkinu. Þvi vekur
nokkra furöu að sú tillaga sé
gerö, aö rikiö hætti þeim
rekstri. Er máske ætlunin aö
rikið hætti hlutdeild I öllum
þeim fyrirtækjum, sem ein-
hverjum hagnaöi skila? Á aö
fela einstaklingum rekstur allra
slikra fyrirtækja, en láta rikiö
halda áfram aö reka þau fyrir-
tæki, sem erfiöari afkomu-
möguleika eiga, en eru engu aö
siöur nauösynleg þjóöfélaginu?
Hætt er viö aö slik stefna veröi
ekki til farsældar fyrir þjóöfél-
agiö.
Ef ég man rétt kölluöu rit-
stjórar Morgunblaösins stefnu-
miö ungra sjálfstæöismanna
einhverju sinni „stuttbuxna-
pólitik”. Geta ekki allir sam-
þykkt aö kalla þaö stuttbuxna-
pólitik, aö einkaaöilar reki þau
fyrirtæki sem arövænleg eru, en
rikiö sjái um rekstur nauösyn-
legrar þjónustu, sem ekki getur
boriö sig?.
Á að minnka heilsugæzl-
una?
Aöalútgjöld Islenzka rikisins
eru til mennta- og heilbrigðis-
mála. Meö þvi aö skera þá liöi
niður mætti i raun lækka
útgjaldaliöi fjárlaga verulega.
En kröfurnar um aukna
heilsugæzlu, fleiri menntastofn-
anir og bætta kennslu veröa
sifellt háværari. Þvi er vart viö
aö búast aö almenningur vilji i
raun skera þessa útgjaldaliði
burt. Hvaöa „bákn” á þá aö
Umsjónarmenn: Magnús Ólafsson
Ómar Kristján$son
skera burt? I raun hafa ungir
sjálfstæöismenn aldrei svaraö
þvi.
Hins vegar er undirritaöur
sannfæröur um aö viöa má
koma verulegum sparnaöi viö I
rikiskerfinu. En þaö verður ekki
gert á þann hátt að flytja til-
teknar rikisstofnanir úr hönd-
um rikísíns til einstaklinga.
Ýmsar aörar leiöir eru árang-
ursrikari.
Otgjaldaliöur fjárlaga þessa
árs hækkaöi um nokkra
milljaröa vegna kjarasamninga
opinberra starfsmanna á siö-
asta ári. Eigi er þaö tilgreint
hér til þess að láta I þaö skina aö
sú launahækkun hafi verið
óréttmæt, heldur til hins aö
benda á hvaö þaö eru fjölmarg-
ir, sem vinna hjá rikinu og um-
talsverðar f járhæöir fara beint i
launagreiöslur.
Full ástæöa er til aö kanna
hvort ekki er viöa unnt aö spara
án þess aö þaö veröi til þess aö
skeröa þjónustuna svo aö til
skaöa veröi.
Staða atvinnuveganna
I byrjun þessa árs blasir viö
sú staöreynd aö kjör almenn-
ings i landinu eru betri en áöur
og kaupgetan meiri. Hins vegar
er staöa atvinnuveganna mjög
erfiö. Og þeir sem fylgdust meö
störfum alþingis siöustu daga
fyrir jólin, uröu þess varir aö
„fulltrúar verkalýösins”, eins
og Alþýöubandalags- og Al-
þýöuflokksmenn telja sig gjarn-
an vera, geröu ekki miklar
árásir á rlkisvaldið fyrir hve illa
þaö byggi að launþegum þessa
lands. Aö visu voru ööru hverju
fluttar ræöur um þaö, en miklu
var þaö algengara aö þessir
„fulltrúar verkalýösins” flyttu
miklar ræöur um hve illa væri
búiö aö atvinnuvegunum. Voru
mörg og stór orö notuö þegar
vanda atvinnuveganna var lýst,
og var engu likara en þar töluöu
sjálfkjörnir fulltrúar atvinnu-
rekenda.
Rikisstjórnin hefur lýst þvi
yfir aö vandamál atvinnuveg-
anna veröi i heild tekin til at-
hugunar I byrjun þessa árs. Þar
kreppir skórinn lika viöa aö.
Enda er ekki furöa þar sem allt
hefur lagzt á eitt, miklar launa-
hækkanir, stórfelldar vaxta-
hækkanir, ásamt mikilli verö-
bólgu. Og þótt útflutningsverð-
lag helztu útflutningsafuröanna
hafi veriö gott, dugar þaö ekki
til þess aö mæta þessum vanda.
Vandi landbúnaðarins
Hér verður vandi land-
búnaöarins geröur aö sérstöku
umræöuefni. Hann er mjög mik-
ill, og er ljóst, aö veröi hann
ekki leystur, munu bændur
gripa til sinna ráða. Mikil
fundahöld þeirra og baráttu-
hugur undanfarnar vikur
sannar þaö bezt.
Bændur hafa veriö ein tekju-
lægsta stétt þjóðfélagsins
undanfarin ár. T.d. höföu þeir
ekki nema 67% af tekjum svo-
kallaðra viðmiðunarstétta árið
1976. Þetta tekjuhlutfall hefur
variö silækkandi og útlit er fyrir
aö þaö veröi verra á þessu ári en
nokkru sinni fyrr. Róttækra aö-
geröa er þvi þörf.
Benda má á, aö bóndi á
meðalbúi á aö hafa á þriöjú
milljón kr. I laun á þessu ári
samkvæmt verölagsgrundvelli.
Hins vegar úrskurðaði yfirnefnd
i verölagsmálum landbúnaöar-
ins aö meöalbóndinn þyrfti ekki
nema 3,6 milljónir kr. i stofnfé
og rekstrarfé. Þrir hagfræöing-
ar höföu hins vegar komizt aö
þeirri niöurstööu aö fjármagns-
kostnaöur meöalbús væri 12,2
millj. kr. Hér vantar þvi 8,6
millj. kr. til að bóndanum séu
ætlaöar nægar tekjur til þess aö
mæta þeim fjármagnskostnaöi,
sem hagfræöingarnir' töldu aö
raunverulegur væri á islenzku
meöalbúi.
Full ástæöa er til aö ætla aö
tölur hagfræöinganna séu nærri
raunveruleikanum. Þvi er ljóst
aö fjöldi íslenzkra bænda vinnur
ekki aöeins kauplaust á þessu
ári, heldur veröa þeir aö borga
stórlega meö framleiöslunni,
vegna þess aö ef einhver liöur
verölagsgrundvallarins er van-
talinn, eins og t.d. fjármagns-
kostnaöurinn, lækka laun bónd-
ans aö sama skapi. M.Ó.