Tíminn - 06.01.1978, Síða 10

10
Föstudagur 6. janúar 1978
HEIÐUR FRAKKLANI
Tahitibúar meö blúmsveig um höfuö mótmæia kjarnorkuspreng-
ingu Frakka: „Viö viljum lifa I friöi” og „Friöur og heilbrigöi” og
fleira i þá átt stendur á spjöldunum.
„Hiroshima, mon amour”, heit-
ir fræg kvikmynd, sem gerö var
fyrir eitthvað tuttugu árum.
„Moruroa, mon amour” heitir
ný bók eftir Sviann Bengt
Danielsson og franska konu
hans. Bengt Danielsson var
sæfari fyrr á árum og kynntist
þá vel fólki á eyjum i Kyrrahafi.
Eins og kunnugt er hafa Frakk-
ar gert tilraunir meö kjarnorku-
sprengingar á Kyrrahafi, eink-
um á eyjaklasa þeim, sem nefn-
ist Moruroa. Hafa ibúar á
Kyrrahafseyjum mótmælt þess-
um kjarnorkutilraunum harð-
lega, en Frakkar haft þau mót-
mæli aö engu.
begar de Gaulle komst til
valda i Frakklandi árið 1958,
hafði hann tæpast á reiðum
höndum neinar áætlanir um
það, hvernig hann ætlaði að
stjórna landinu. Margt, sem
gerðist, kom engu siöur flatt
upp á hann sjálfan heldur en
aðra, þar á meðal að Alsir
skyldi takast að brjóstast undan
veldi Frakka. Aftur á móti hafði
mjög þrútnað sú hugsun meðal
Frakka, að Frakkland skyldi á
ný verða stórveldi, hvað sem
tautaði og- raulaöi, og dulúðug
lotning fyrir þvi, er fólk kallaði
heiður þjóðarinnar, festi djúpar
rætur. Það var ósjálfrátt and-
svar við þeirri lægingu, sem
Frakkar höfðu orðið að þola á
styrjaldarárunum, þegar fjöldi
manna af hæstu stigum gekk
erinda nazista og stjórnaði að
fyrirmælum frá Berlin.
Að dómi de Gulles var þaö
einn þátturinn i „heiðri
Frakklands”, að það kæmi sér
upp k jarnorkuvopnum. Að sjálf-
sögðu varð hann að skjóta sér
bak við einhverja pólitiska
nauösyn til þess aö koma fram
þessari hugmynd, sem kostaði
drjúgum meira en einhverja
smáskildinga. Röksemda-
færslan var þessi: Meö lang-
drægum eldflaugum og kjarn-
orkuvopnum skyldi Frakkland
vera þess umkomið að bjóöa
Sovétmönnum byrginn, enda
þótt Bandarikjamenn tækju
þann kost að láta Vestur-
Evrópu lönd og leið, ef þeim
byði svo við að horfa. Þannig
áttu Frakkar einnig að verða sú
þjóð, sem aðrar Vestur-Evrópu-
þjóðir litu upp til og fylgdu að
málum.
í reynd var þetta uppreisn
Frakka gegn áhrifavaldi
Bandarikjamanna og ögrun viö
þá. Þegar öllum umbúðum var
flett af boðskápnum, stóð þetta
eftir: Hvenær sem til harðra
átaka kemur, geta Frakkar
gripið til kjarnorkuvopna sinna
og neytt hin vesturveldin til þess
að beita einnig ereyðingarvopn-
um sinum. Með þessum hætti,
ogengum öðrum, voru Frakkar
ógnun við Rússa, þvi að sjálfir
höfðu þeir ekki mátt til annars
meira.
Ef einhvern tima kemur aö
þvi að greiða reikninginn fyrir
þetta kjarnorkukapphlaup
F’rakka, þá munu þjóðir Evrópu
gera það með lifi sinu og tilveru.
En annaö samfélag hefur þegar
fengið að greiða sinn reikning.
Það eru eitt hundrað og fimmtiu
eyjabúar i Pólýnesiu — fólkið,
sem á heima á eyjunum þeim i
suðurhöfum, þar sem Frakkar
hafa iðkað tilraunasprengingar
sinar á annan tug ára. Þar hafði
de Gaulle sjálfur staðið á
heiðurspalli einn góöan veður-
dag áriö 1956 og hrópað út yfir
mannfjöldann:
„I þeim heimi, sem
helsprengjurnar ógna og biður
okkar handan við næstu nótt,
geturTahiti, sem guð hefur gef-
ið svo dásamlega vernd út i
miðju veraldarhafi, orðið griða-
staður og endurnýjunarmiðstöð
heimsmenningarinnar.”
En þetta voru orð, sem féllu
fljótt i gleymsku, þegar löngun i
vald og dýrð tók að tala tælimáli
sinu. Þar sem, ekki reyndust til-
tök að nota Sahara til kjarn-
orkutilrauna, varö Pólýnesia
fyrir valinu.
Um eyjarnar i Kyrrahafi gild-
irhið sama og um aðrar nýlend-
ur. Vandkvæðin þar hófust
samstundis og Norðurálfumenn
„fundu” þær. Englendingar
komu fyrstir, svona um miðja
átjándu öld. Þessar eyjar buðu
upp á afbragðsgóða skipalegu',
og þar var auðvelt aö fá mat-
væli, þegar skip vörpuðu þar
akkerum. Yfir hin smáu sam-
félög á eyjunum helltust alls
kyns nýjungar, og fyrst og
fremst bárust þangað vopn,
brennivin og sjúkdómar, eink-
um berklar og kynsjúkdómar. A
þessa sömu sveif hefur allt
hnigið i skiptum við þetta fólk
fram á okkar daga.
Englendingar voru ekki nema
i meðallagi ginnkeyptir fyrir
þessum eyjum. Þar voru engir
málmar, og eyjar voru dreifðar
um hafsvæði, sem jafnaðist við
alla Norðurálfu að stærð, og
óralangt á milli þeirra. Það var
kostnaðarsamt að hafa tök á
þeim. Fyrir einkaframtak
fransks sjóliðsforingja komu
þær i hlut Frakka, er settust þar
landstjóra, er ekki þurftu að
standa franska þinginu
ýkjanákvæman reikningsskap
gerða sinna á þessum úthafs-
eyjum. Þessir landstjórar voru
ekki allir grandvarari en verða
vill, þegar menn eru með öllu
einráðir. En eyjaskeggjar voru
yfirleitt góðlyndir, og þess
vegna héldu þeir yfirleitt tryggð
við móðurlandið, er þeim var
sagt, að þeir ættu i fjarska. Ariö
1940 fór fram atkvæðagreiðsla
um allar þessar eyjar, var þá
samþykkt, að þær skyldu vera
hluti af hinu frjálsa Frakklandi
— það var með öðrum orðum de
Gaulle, er fylgt skyldi, en ekki
það Frakkland, sem var fóta-
skinn nazista. Við nafn de
Gaulle voru þá tengdar miklar
vonir um velvild i garð þeirr-
ar þjóðerniskenndar, sem vakn-
að hafði meðal Pólýnesiu-
manna.
Þessi sjálfstæðishugur glædd-
ist enn við ræðu þá, er de Gaulle
flutti árið 1956, og þegar hann
sem forseti franska lýðveldisins
bauð nýlendunum að velja á
milli fullkomins sjálfstæðis og
áframhaldandi tengsla við
Frakkland, vildu margir
Pólýnesiumenn gripa tækifærið,
þeirra á meðal sá maöur, sem
mest traust hafði og fylgi á bak
við sig, Pouvanaa o Oopa, er
stutt hafði de Gaulle öll
Gunnar
Eyjólfsson
f. 12. janúar 1927
d. 10. október 1977
Ég vil með örfáum orðum
minnast Gunnars heitins, fráfall
hans kom svo óvænt, að viö sam-
ferðamenn hans i Ólafsvik erum
varla búniraðátta okkur áþvi, að
hann sé horf inn úr daglegu lifi hér
i þorpinu. Hann varð bráökvadd-
ur á heimilisinu lO.októbers.l. og
fór útför hans fram frá Ölafs-
vikurkirkju 15. október, að við-
stöddu miklu fjölmenni, sem
sýndi bezt, að hann átti vináttu
allra, sem honum kynntust.
Gunnar Eyjólfsson fæddist 12.
janúar 1927 að Húsatóftum á
Skeiðum, yngstur barna hjón-
anna Guðrúnar Sigmundsdóttur
og Eyjólfs Gestssonar. Móður
sina missti Gunnar heitinn, er
hann var tveggja ára, en var svo
lánsamur að vera tekinn i fóstur
að Brjánsstöðum, sem er nábýli
viö Húsatóftir. Naut hann for-
eldraástar og umhyggju fóstur-
foreldra sinna Helgu Þórðar-
dóttur og Jóns Sigurðssonar svo
og eldri fóstursystkina. 1 samtöl-
um viðGunnarheitinn kom ávallt
fram, hvað hann bar hlýjan hug
til bernskustöðvanna, ættingja og
vina á Brjánsstöðum og Húsatðft-
um.
Gunnar kvæntist áriö 1954 eftir-
lifandi konu sinni Laufeyju Páls-
dóttur frá ólafsvik. Bjuggu þau
fyrstu þrjú árin i Reykjavik, en
fluttu til Ólafsvikur og áttu hér
heima siöan eða i tuttugu ár, sið-
ustu árin að Vallholti 7.
Þau hjónin eignuðust 4 börn
saman, en misstu eitt þeirra,
Óskar Eyjólf, á unga aldri. Hin
börnin eru Helga Guðrún, Sæþór
og Sigurður Þröstur. Tvö börn
Laufeyjar,Pállog Ólöf ólustupp
á heimili þeirra. Reyndist
Gunnar þeim hinn bezti faðir.
Gunnar heitinn lagði sig allan
fram við að búa eiginkonu og
börnum sem bezta heimilisaö-
stöðu, það varhans aðaltakmark.
Við samferðamenn Gunnars
heitins munum ávallt minnast
harisfyrir glaölegt og hlýlegt við-
mót. Hann kom sér sérstaklega
vel við vinnufélaga sina, var
ávallt tilbúinn að gera öðrum
greiða með góðum huga. Hann
var sérstaklega félagslyndur og
hrókur allsfagnaðar i vinahópi og
það fylgdi honum hrekklaus glað-
værð, hvar sem hann fór.
Hann tók virkan þátt i félags-
málum, var félagi i Leikfélagi
Ólafsvikur, þar sem hann iék
mörg hlutverk og var virkur i
starfi, félagi i Kiwaniskiúbbi
Ólafsvikur, félagi i Samkór Ólafs-
vikur, átti sérstæða sönggleði.
Gunnar hafði mikla ánægju af
búskap, átti öll árin hér sauðfé,
sem hann lagði mikla rækt við i
fritimum sinum, naut hann sin
vel i þessu búvafstri og geislaði af
ánægju við réttir og göngur. Var
hann fjallkóngur hér mörg haust.
Nú er þessi glaðværi vinur
okkar horfinn. Við Ólafsvikur-
búar þökkum honum samfylgdina
um leiðog við vottum eftirlifandi
eiginkonu hans, börnum og
öörum ástvinum dýpstu samúö og
biöjum þeim öllum guðsbless-
unar.
Alexander Stefánsson
Jónas Ingimundarson
á Háskólatónleikum
Háskólatónleikar verða
haldnir f Félagsstofnun
stúdenta við Hringbraut
laugardaginn 7. janiiar kl. 17.
Jónas Ingimundarson píanó-
leikari leikur þrjár sónötur
eftir Beethoven, Tunglskins-
sónötuna, Waldsteinsónötuna
og sónötu op. 111, sem er síð-
asta píanósónatan sem Beet-
hoven samdi. Tónleika þessa
átti að halda 17. des. sl„ en
þeim varð að fresta. Tón-
leikarnir hefjast núna kl. 5 slð-
degis og verður svo um þá Há-
skólatónleika sem eftir eru i
vetur. Aðgangur er öllum
heimill og kostar 600 kr.
Ljóð, þýdd af Einari Braga
Ót er komin bókin Kringum
húsið læðast vegprestarnir, þýdd
Ijóð eftir Einar Braga. t henni eru
30 Ijóð eftir 10 lettnesk samtima-
skáld sum búsett I ættlandi slnu,
önnur I útlegð.
Einar Bragi getur þess I inn-
gangi aö þýöingarnar séu gerðar i
samstarfi við lettneska ljóðskáld-
iö Andrejs Irbe sem er búsett I
Stokkhólmi. Mun þetta vera I
fyrsta sinn semlettnesk ljóðlist er
kynnt hérá landi. Aður hafa kom-
ið út eftir Einar Braga þrjú söfn
þýddra ljóða: Hrafnar I skýjum
1970,Hljómleikar I hvltu húsi 1973,
Létt laufblaö og vængur fugls
1975. Gtgefandi lettneska ljóða-
safnsins er bókaútgáfan LETUR.