Tíminn - 11.01.1978, Blaðsíða 4

4
íl-ilili'li
Miðvikudagur 11. janúar 1978
Prófkjör í
Reykjavík
Alþingi
Geir V. Vilhjálmsson, sálfr.:
Mannúðarstefna
ísland stendur á timamótum.
Við erum sem þjóö komin aö
krossgötum, og það varðar
miklu fyrir heill okkar allra
hverja stefnu við tökum.
Viö höfum nokkurra áratuga
reynslu af hægri og vinstri
stefnu, samspil og átök milli
þeirra hafa i aðalatriðum mótað
stjórnmálalif landsins undan-
farið skeiö og hafa leitt okkur að
þeim stað I sögu okkar og þróun,
sem viö erum nú komin aö. Bæöi
hægri og vinstri stefna leggja
áherzlu á rétt og nauðsynleg
grundvallaratriði mannlifsins,
á frelsi einstaklingsins, ein-
staklingsframtak, sjálfsábyrgð
annars vegar og á þarfir
heildarinnar, félagslega sam-
vinnu og samábyrgð hins vegar.
Báðar þessar stefnur þurfa þvi
aö vinna saman og taka tillit til
hvor annarrar, svo að heilbrigt
mannlif megi blómgast og svo
hefur veríð I reynd I hinum
ýmsu samsteypustjórnum, en
viö erum þó enn langt frá þvi aö
ná þvi fyrirmyndarþjóöfélagi
sem okkur innst inni flest
dreymir um.
Slðustu áratugina hafa ný
atriði komiö til vitundar fólks,
atriöi sem sýna menningarlegt
ójafnvægi I ýmsum myndum.
Erlendis er sterkasta dæmiö
viöa vaxandi mengun og þverr-
andi auðlindir, afleiðing af
miklu vaxtarskeiði iðnaðar og
tækni, en aukning félagslegra
og andlegra vandamála valda
mönnum ekki siður áhyggjum,
svo og hiö mikla hungur og ör-
birgð meðal þriöja hluta jarðar-
búa.
Hér á Islandi eru slik mál ekki
lengur óþekkt. Við fengum lexíu
I náttúruvernd þegar við, með
dyggilegri aðstoð frænda okkar
Norðmanna, höföum næstum
þvi útrýmt sildinni. Nú eru
aðrir mikilvægir nytjafiskar
okkar i hættu afbrot hafa aukizt
geösjúkdómum og streitusjúk-
dómum hefur fjölgað og mistök
I fjárfestingu og I því að ráöa við
veröbólguna hafa dregið úr
trausti fólks á ráöamönnum og
valdakerfi þjóðarinnar. Flestir
skynja aö þaö er eitthvað meira
en lltið aö I þjóöfélagi okkar, á
það minnir veröbólgan okkur
svo að segja daglega, svo ekki
sé talaö um hraöann og vinnu-
álagiö. En hvar er orsakanna aö
leita, og hvaö þarf að breytast I
þjóðfélagi okkar, til þess að
þjóðmálin taki heillavænlegri
stefnu en nú horfir?
Menningarrætur
efnahagsvandans
Það hefur verið mikið rætt og
skrifaö um veröbólguna og
efnahagsvandamál nú um og
eftir áramótin og er það vel, þvl
nær allir skynja, að viö svo búiö
má ekki lengur standa. Efna-
hagslegt og þar með stjórn-
málalegt sjálfstæöi landsins er
að veði.
Um orsakir verðbólgunnar
efnahagslega séð virðist ekki
rlkja mikill ágreiningur yfir-
leitt, en kjarni málsins er þessi:
Við höfum lifaö um efni fram,
almennt séð, og við höfum notaö
erlerid lán I vaxandi mæli til
þess að brúa bilið og til þess að
stuðla að langtum meiri fjár-
festingu og þenslu I efnahagslíf-
inu en þjóðin getur til langs tíma
staðiö undir.
Hvernig við bregðumst viö
þessum kringumstæðum skiptir
meginmáli, og hér er komið aö
krossgötunum, sem ég minntist
á I upphafi.
Höldum viö áfram að lifa um
efni fram, höldum viö áfram að
láta hagvaxtarsjónarmið og
efnahagslegt gildismat iðntím-
ans hvetja okkur til aö skuld-
setja okkur sjálf, börnin okkar
og barnabörnin langt fram I
tlmann I þágu hverfuls munaðar
eöa erlendra stórfyrirtækja?
Eöa höfnum viö þvl að halda
lengra I þá átt til batnandi llfs-
kjara og hrakandi lífsgæða, sem
hagvaxtarstefnan hefur haft I
för með sér svo vlöa I hinum ið-
vædda heimi, og snúum við okk-
ur aö fjölþættri menningarupp-
byggingu, þróun félagslegra
samskipta og eflingu mann-
legra hæfileika I rlkari mæli?
Ég er I engum vafa um að
seinni kosturinn, áherzla á
manngildið, er sú stefna sem
rétt er að taka, því það er á
mannlegri kunnáttu, þekkingu
og sköpunarkrafti sem menn-
ingin og efnahagslífiö er reist.
Og það eru mannlegir eiginleik-
ar eins og ástúð, vinátta, sam-
hugur og samstarfsvilji sem
hamingjuríkt fjölskyldu- og
félagsllf grundvallast á. Ef viö
viljum byggja upp varanlega
farsælt mannllf á lslandi, þá
þarf þvl mannfólkiö, þarfir þess
og vaxtarmöguleikar, að vera I
miðju athyglinnar. Þetta er
kjarni mannúöarstefnu.
Fjölþætt gildismat
Til þess að komast upp úr.ein-
stefnu hins efnahagslega giídis-
mats, þarf aö koma til breytt
gildismat og mannúðlegri
hugsunarháttur en sá, sem
tlðarandi tækninnar hefur haft I
för með sér. A þetta hafa marg-
ir bent og sterkir straumar
hnlga I þessa átt, einkum meöal
yngra fólks, en lika meöal hinna
eldri. En þaö sem mest hefur á
skort er að finna fjölþættara
gildismati leiðir til áhrifa, þar
sem mestu máli skiptir fyrir
heildina, I stjórnun, I stjórnmál-
um, I stefnumótun og mark-
miðssetningu, viö skipulagn-
ingu og framkvæmdir. Hefði
fjölþættu gildismati t.d. verið
beitt við markmiðsgreiningu til
undirbúnings Kröfluvirkunar,
er ég sannfærður um aö horfið
hefði verið frá byggingu sllkrar
stórvirkjunar þar, minni virkj-
un e.t.v. 1/3 að stærð, heföi veriö
látin nægja eöa byggðallna orö-
iö fyrir valinu.
Til þess að taka upp fjölþætt
gildismat I stjórn og stjórnun er
nauösynlegt fyrst að gera sér
grein fyrir aðalsvæðum menn-
ingarinnar og mannllfsins og
skoða slöan valkosti f ljósi hinna
mismunandi sjónarhóla. Þetta
er nokkuð, sem góðir stjórnend-
ur og stjórnmálaleiðtogar gera
og hafa ætíð gert I nokkrum
mæli á grundvelli heilbrigðrar
skynsemi og innsæis. En til þess
að vel megi takast tel ég nauð-
synlegt, að tekin verði upp
skipuleg vinnuaöferð við fjöl-
þætt gildismat og mun ég lýsa
henni nánar I annarri grein. í
höfuöatriöum byggist þessi
vinnuaðferö á athugun mála út
frá eftirfarandi sjö gildissjónar-
miðum:
nytsemi og hagsýni — efna-
hagslegt gildismat
mannleg samskipti — félags-
legt gildismat
vald og stjórnun — stjórn-
málalegt gildismat
þekking og menntun — fræði-
legt gildismat
eining tilverunnar — andlegt
gildismat
fegurð og samræmi — listrænt
gildismat
heildarsamhengi — heildrænt
gildismat,
og er náttúruverndarsjónar-
miðið eitt aðalatriðið, sem at-
hugað er út frá 7. liðnum,
heildarsamhenginu. Út frá
hverju þessara sjónarmiöa eru
efnisatriði viökomandi máls svo
athuguð, þannig að allgóð
heildaryfirsýn næst.
Framtiðin er björt
Við Islendingar höfum allar
aðstæður til þess aö skapa á Is-
landi fyrirmyndarþjóöfélag,
þar sem hugsjónir aldanna um
frelsi, jafnrétti og bræöralag
veröa að raunveruleika innan
ramma fjölþætts menningar-
rlkis.Sennilegaerhvergi á jörð-
inni eins mikiö einstaklings-
frelsi og hér, hvergi stendur lýð-
ræðið á eins fornum grunni,
hvergi er ein þjóö tengd svo
sterkum fjölskyldu- og bræðra-
lagsböndum, og hvergi held ég
aö jafn fáir hafi yfir jafn mikl-
um náttúruauðlindum að ráða.
Til þess aö nýta þessa góðu
möguleika þarf samhug og
samvinnu, ekki eigingirni og
valdatafl. Og það þarf stjórnun
og stefnumótun, sem tekur mið
af fólki og þörfum þess, ekki
frumhlaup og stórframkvæmdir
til þess að halda þenslu i at-
vinnulífinu og tryggja fámenn-
um hóp sifelldan verðbólgugóöa
á kostnað heildarinnar. Gott at-
vinnulff er afleiðing af 'góðu
mannllfi, ekki forsenda þess,
nema rétt meðan verið er að
komast uppúr örbirgöarstiginu,
sem við erum fyrir löngu komin
uppúr.
Veröbólgan er ekkert óyfir-
stiganlegt afl. Ef við stöndum
saman má meö samræmdum
aðgeröum minnka veröbólguna
skipulega um 5-6% á ári, án þess
að það kosti nema skynsamleg-
an sparnaö og aöhaldssemi I
framkvæmdum um skeið.
Þannig mætti ná verðbólgunni
niður I skynsamleg mörk,
10-15%, á 4 árum, einu kjör-
tlmabili, ef nægilegur stjórn-
málalegur vilji er fyrir hendi og
fjölþættum efnahags og menn-
ingarlegum aðgerðum er beitt.
ffiXltumR
4 AMP.
hleðslutækin
er þægilegt að hafa í bílskúrn-
um eða verkfærageymslunni
til viðhalds rafgeyminum. —
Wipac hleðslutækin eru próf uð
og viðurkennd af Rafmagns-
eftirliti ríkisins.
Helstu varahlutir jafnan fyrir-
liggjandi.
Tnr?
ARMULA 7 - SIMI 84450
Skjálftarnir koma
eins og bylgjur,
segir Friðrik Jónsson oddviti á Kópaskeri
AÞ — Menn veröa varir viö jarð-
skjálftana, en það er ekki mikið.
Ljósakrónur dingla til og helzt
verður vart viö þá ef menn sitja I
stól, eöa liggja I rúmi, sagði Frið-
rik Jónsson, oddviti á Kópaskeri.
J — Þaö fundust nokkrir jarö-
' skjálftar I nótt, en þeir voru ekki
j eins haröir eins og þeir voru áður
j en sá stóri kom þann 13. janúar I
hittifyrra. Skjálftarnir eru hér
ekki eins og högg heldur koma
þeir eins og bylgja.
Vegaskemmdir hafa oröið I
Kelduhverfi, og þá aöallega ofan
viö Lyngás og að svokölluðum
Veggjarenda. Sumsstaðar hafa
myndazt þverhniptir veggir. I
gær var veriö að vinna aö við-
gerðum og sagði Friörik, aö vöru-
bfii og jarðýta hefðu verið send
frá Kópaskeri. Tiltölulega lltið
magn af jarðvegi þarf til að gera
við veginn, en hann var orðin ófær
fólksbllum
— Það ber svolítið á því hjá
sumum einstaklingum að þeim
liöur illa I þessum jarðhræringum
sagði Friðrik, — og auövitað get-
ur enginn sagt um hvað gerist á
næstu klukkutlmum. En viö von-
um það bezta, og hræringarnar
hljóta að fara að hætta hvað úr
hverju.
Orlofsheimilahappdrætti
Landhelgisgæslumanna
Dregið var 23. desember eftirtalin númer
komu upp:
1. vinningur á miða nr. 7326, 2. vinningur á
nr.4599r3. vinningur á nr. 5935,4. vinningur
á nr. 14947 5. vinningur á nr. 14603( 6. vinn-
ingur á nr. 944 , 7. vinningur á nr. 10507 8.
vinningur á nr. 10076, 9. vinningur á nr.
6618, 10. vinningur á nr. 12926, 11.
vinningur á nr. 2693. 12. vinningur á nr.
10078, 13. vinningur á nr. 2015.
Vinninganna má vitja i flugskýli Land-
helgisgæzlunnar Reykjavikurflugvelli,
simi 10230 á skrifstofutima.
Kafs traumur tekinn af
án viðvörunar
daglangt
— Rafmagnsleysi hefur leikiö
okkur hart hér um slóðir aö
undanförnu, sagði Jónas R. Jóns-
son á Melum I Hrútafirði I samtali
við Tlmann I gær. Kvað hann raf
magniö hafa veriö tekið af klukk
an eitt um daginn, og var ekki
kominn á straumur á sjötta
tlmanum. Var þaö 1 fjórða skipti á
vikutlma, að þeir, sem við þessa
llnu búa, sitja uppi rafmagns-
lausir.
Ég veit ekki, hver ber ábyrgö-
ina á þessu, sagði Jónas, en hygg
þó, að veriö sé að setja upp mæla
fyrir væntanlegt orkubú Vest-
fjaröa. Finnst okkur hér hart, aö
það skuli ekki gert aö nóttunni
eins og venja viröist annars staö-
ar. En út yfir tekur, þegar
straumurinn er rofinn og fólk haft
rafmagnslaust daglangt
I fyrri skiptin þrjú var þaö þó
tilkynnt, að straumurinn yrði rof-
inn og rafmagnslaust yrði fram
eftir degi. Var til dæmis einn dag-
inn rafmagnslaust allan daginn,
frá klukkan eitt til niu.
— Mér býöur I grun, sagöi
Jónas að lokum, aö það myndi
vekja talsverðan styr, ef það
GV — Dregiö var I Happdrætti
Krabbameinsfélagsins 24. des-
ember s.l. Vinningar voru átta
talsins og hefur enn ekki veriö
vitjað um vinninga, sem komu
upp á nr. 48660 (BMW-bifreiö) og
19319 (Grundig-litasjónvarps-
tæki).
Miöar þessir voruseldir I lausa-
sölu en ekki er vitaö hvort þeir
seldust á Akureyri, I Keflavlk eða
gerðist I þéttbýli, aö hafa fólk raf-
magnslaust daglangt, þótt út yfir
taki, þegar rafstraumurinn er rof
inn án nokkurrar viðvörunar.
Þessari meðferð vil ég mótmæla
og tel hana alls staðar óhæfa,
jafnt 1 sveit og kaupstað, séu ein-
hver tök á öðrum vinnubrögðum.
úr happdrættisbllnum I Reykja-
vlk. Krabbameinsfélagið biður þá
sem hafa keypt miða á þessum
stööum sérstaklega að gæta að
þvi hvort þeir eigi þá miða sem
hér um ræðir. Handhafar mið-
anna eru beðnir að hafa samband
viö skrifstofu Krabbameinsfélags
Reykjavikur aö Suðurgötu 24
(slmi 19820) sem allra fyrst.
Hver á vinninginn?