Tíminn - 11.01.1978, Blaðsíða 8

8
Miövikudagur 11. janúar 1978
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ
HNOTUBHJÓTUEINN
Ballett I tveim þáttum
Marius Petipa, byggöi á sögu
Hoffmanns.
Tónlist:
Tsjaikovski
Búningar:
Una Collins.
Sviösetning og dansar:
YURI CHATAL.
Þjóöleikhúsiösýnirum þessar
mundir Hnotubrjótinn, ballett
I tveim þáttum viö sögu Maríus-
ar Petipa, en hann hefur gert
þrjá heimsfræga balletta viö
tónlist Tsjaikovski, og þar á
meöal sjálft Svanavatniö, sem
margir telja einhvern fegursta
ballett sem hægt er aö dansa.
Maríus Petipa frumsamdi
Svanavatniö þó ekki, en er höf-
undur þeirrar geröar er frægöin
byggöist á.
Hnotubrjósturinn er líka eitt
frægasta verk Petipa, en þaö
samdi hann upp úr hryllings-
sögu eftir E.T.A. Hoffmann um
Hnotubrjótinn og músakónginn.
Sagt er aö Tsjaikovski hafi
ekki litizt neitt sérlega vel á aö
gjöra tónlist viö þetta sérkenni-
lega „barnaefni”, en hann haföi
lesiö sögu Hoffmanns næstum
þvl áratug áöur en Petipa kom
meö handrit sitt, en þetta gerist
kringum áriö 1890.
Þaö var nýmæli I þá daga, aö
tónskáld og ballettmeistarar
störfuöu saman aö samningu
verka. Aöur var þeirri aöferö
beitt, aö hver sat I slnu horni.
Tónskáldiö samdi tónlistina viö
söguna án þess aö hafa minnstu
hugmynd um þaö hvernig dansa
ætti eftir henni, þvl auövitaö
hafa balletthöfundar grófa
mynd af því þegar I upphafi,
hvernig þeir hyggjast leggja út
af sögu.
A vorum dögum þykir þaö
ekki tiltökumál þótt hryllings-
saga sé gerö handa börnum.
Börn heyra og lesa fyrst og
fremst hryllingssögur, þar sem
hin maklegu málagjöld eru
barlestin. Jafnvel Rauöhetta er
hryllingssaga, og skilst þá llk-
lega betur hvaö viö er átt.
Þaö var áriö 1892 sem Hnotu-
brjóturinn var frumsýndur I
keisaralega ballettinum I Pét-
ursborg, og hann hlaut fremur
dræmar undirtektir, en Hnotu-
brjóturinn liföi samt, og sum
atriöi hans uröu heimsfræg I
höndum eöa eigum viö aö segja
fótum? ballettflokks Onnu
Pavlovu.
Hnotubrjóturinn mun vera
vinsælt jólaefni hjá leikhúsun-
um vlöa um heim, þvl leikurinn
gerist einmitt I jólaboöi herra
Silberhaus, konu hans og
barna.
A eigin fótum
Viö frumsýningu og nokkrar
sýningar þar á eftir komu þarna
fram dansararnir Anna Aragno
og Helgi Tómasson, ástamt
Islenzka dansflokknum og
leikurum Þjóöleikhússins, en
núna eru stjörnurnar tvær farn-
ar og aörir hafa komiö I þeirra
staö.
Dansflokkurinn veröur þvl aö
standa á eigin fótum, án stuön-
ings þeirra. Plómudísin er farin
og hennar herra, en I staöinn
hafa komiö þau Auöur Bjarna-
dóttir/ólafla Bjarnleifsdóttir og
Matti Tikkanen og I staöinn
fyrir önnu Aragno koma nú I
hlutverk snædrottningarinnar
þær Asdis Magnúsdóttir og
Helga Bernhard. Matti Tikkan-
en og Þórarinn Baldvinsson
munu skipta meö sér hlutverki
Helga I Snækónginum.
Þvl miöur átti undirritaöur
þess ekki kost aö sjá verkiö flutt
meö þeim önnu Aragno og
Helga Tómassyni, vegna fjar-
veru úr bænum, en sá fyrstu
sýninguna eftir hrókeringuna,
sem bar upp á sjálfan
þrettándann.
Af þessu er dálítill skaöi, þvl
samanburöur heföi veriö
fróölegur aö ekki sg nú meira
sagt, þvl ekki er manni þaö
grunlaust aö sálarstyrkinn sæki
Islenzki dansflokkurinn fyrst og
fremst til Helga Tómassonar,
þvl hann segir manni þaö
ótvlrætt meö fordæmi sínu, aö
héröan er unnt aö fá dansara á
heimsmælikvaröa, þrátt fyrir
stirt göngulag þessarar þjóöar.
En hvaö um þaö, nú veröur aö
standa á eigin fótum, — eöa
dansa á þeim.
Annaö atriöi sem öröugt er aö
átta sig á er (annaö en saman-
buröurinn) aö sviösetning og
samning dansa eru talin I leik-
skrá vera eftir Yuri Chatal. Ber
aö taka þetta sem svo, aö döns-
um Petipa hafi hér algjörlega
veriö hafnaö? Þar segir llka I
kynningu á stjórnandanum, aö
hann sjálfur samiö fjöl-
marga balletta, en „frægastur
mun hann vera fyrir hinar ýmsu
sviösetningar sínar á Hnotu-
brjótnum”. Þaö skal hreinlega
játaö hér, aö þetta kemur manni
undarlega fyrir sjónir, þar sem
á öörum staö I skránni er sagt
frá Hnotubrjótnum á þessa leiö:
„Atriöi snædrottningarinnar
og plómudlsarinnar uröu þó
fljótlega vinsæl, þau voru á
verkefnaskrá ballettflokks
önnu Pavlovu frá þvl skömmu
eftir fyrri heimsstyrjöldina og
höföu veriö dönsuö I öllum
heimsálfum, er Pavlova lézt
1931. En þaö var ekki fyrr en
1934, aö Hnotubrjóturinn var
sýndur I fullri lengd utan Sovét-
rikjanna. Þaö var I Sadler’s
Wells leikhúsinu I London. Mar-
got Fonteyn dansaöi. þá eitt
snjókornanna og þremur árum
seinna dansaöi hún plómudís-
ina I fyrsta skipti, 17 ára gömul.
Fyrsta sýningin á Hnotubrjótn-
um I Bandarlkjunum var I New
York 1940 á vegum Ballet Russe
de Monte Carlo. Konunglegi
'danski ballettinn frumsýndi
Hnotubrjótinn 1950. Ariö 1954
samdi George Balanchine nýja
útgáfu af Hnotubrjótnum fyrir
New York City Ballet og var þaö
fyrsti heilskvöldsballettinn,
sem flokkurinn sýndi.
Um þetta er þaö m.a. aö
segja, aö manni finnst þaö I
meira lagi undarlegt aö þau
Anna Aragno og Helgi Tómas-
son hafi kunnaö dansana hans
Yuri Chatal út I hörgul án þess
aö hafa æft meö flokknum frá
byrjun, hvaö sem um annaö má
segja.
Fyrsta sýning eftir hrókering-
una var ekki neitt sérlega vel
heppnuö og voru atriöin ákaf-
lega misjöfn.
Sýningin hefst meö jólaboö-
inu, þar sem prúöbúiö fólk kem-
ur saman ásamt börnum sínum
á heimili Silberhaushjónanna
(Steinunn Jóhannesdóttir og
Sigmundur Orn Arngrlmsson).
Eftir fremur bragödaufar
stundir á heimili hjónanna kem-
ur töframaöur I heimsókn,
Drosselmeyer bæjarfulltrúi,
sem leikinn er meö ágætum af
Arna Tryggvasyni.
Hann finnur upp á ýmsu,
fremur galdra og töfrabrögö, og
hann gefur börnunum gjafir.
Þaö eru leikarar Þjóöleik-
hússins, sem þarna bera uppi
fyrsta hluta sýningarinnar. Ég
veit ekki hvort þaö er almennur
siöur aö nota „venjulega” leik-
ara I þessu atriöi erlendis, en
þaö viröist þó ekki vera til
neinnar fyrirstööu. Þeir standa
sig meö prýöi, enda er ekki um
flókin dansatriöi aö ræöa þarna,
heldur aö fýlgja „kore-
ographiu” og fremja rétt lát-
bragö. Þarna kemur fram fjöldi
barna, sem fæst I rauninni viö
þaö sama og dansa lítiö.
Höfuöpersónan er Klara, þvl
siöari hluti Hnotubrjótsins er
draumur hennar, eöa eins og
segir I skránni:
„Þegar veizlunni lýkur sofnar
Klara og hana dreymir hnotu-
brjótinn, Drosselmeyer og jóla-
tréö. Alltí einu tekur jólatréö aö
stækka, tindátarnir vakna til
lifs og mýs spretta fram úr
hverju skoti. Þaö slær I bardaga
milli músanna og tindátanna,
sem berjast undir stjórn hnotu-
brjótsins. Hnotubrjóturinn
kemst I hann krappan en Klöru
tekst aö bjara honum úr klóm
músakóngsins meö því aö lemja
hann I höfuöiö meö skónum sln-
um. Tindátarnir fara meö sigur
af hólmi og hnotubrjóturinn
breytist I fagran prins, sem fer
meö Klöru I feröalag til Sælgæt-
islandsins. Leiöin liggur um rlki
Snædrottningarinnar og Snæ-
kóngsins, sem taka þeim tveim
höndum.”
Dansinn og tjöldin.
Síöari hluti Hnotubrjótsins er
meira dansaöur og ævintýriö,
eöa draumurinn, sker sig frá
veruleika fyrri þáttarins. Þetta
eru mjög fagir dansar og oft
frumlegir, en þaö veröur aö
segjasteins og er, aö mér fannst
stúlkurnar standa sig bezt á
þeim vettvangi, betur en karl-
arnir, án þess aö reynt sé aö
rökstyöja þetta frekar. Enda er
hér byggt á tilfinningu einni
saman.
Enginn má samt skilja þetta
sem svo aö hyldýpi skilji á milli
og áhorfendur nutu sýningar-
innar vel.
Leiktjöld Sigurjóns Jóhanns-
sonar voru óvenju skemmtileg
og skrautleg, einkum þau sem
notuð eru I slðari þættinum, en
þau eru gerö af óvenjulegum
hagleik.
Búningar Unu Collins voru
llka skemmtilegir og fagrir.
Jónas Guðmundsson
leiklist
Rússneskir
úlfar í Svíþjóð
Rússneskir úlfar hafa lagt
leiö slna til Svíþjóöar og ef til
vill veröa þeir til þess aö úlfar
deyja ekki út I Svlþjóö.
Náttúruverndarstofnunin
sænska telur aö a.m .k. fimm ef
ekki fleiri úlfar séu nú I land-
inu.
Fréttir bárust um þrjá úlfa
sem komu til Svíþjóðar I
veturog skömmu síöar komu
tveir til viöbótar .
úlfarnir hafa m.a. sést I
noröanverðu Jamtalandi. Tal-
iö er aö þeir hafi komið frá
Sovétrlkjunum yfir Noröur
Finnland og til Sviþjóðar.
Norskir úlfar gætu einnig
komizt til Svlþjóöar og álitiö
er aö sumir úlfanna I Svíþjóö
séu þaöan.
Aöur var taliö aö einn ein-
asti úlfur væri eftir á lífi I Svl-
þjóö. Samar eru ekki hrifnir af
þeirri ráöagerö náttúru-
verndarmanna aö fjölga úlf-
um og segja þá hafa ílutt þá
inn I landiö en náttúru-
verndarmenn neita því. En
hvaö um þaö e.t.v. veröur
þessi tilflutningur úlfanna til
þess aö bjarga sænska úlfa-
stofninum.