Tíminn - 07.12.1978, Page 5

P. STEFANSSON HF.
HVERFISGÖTU103 REYKJAVIK SIMI 26911 POSTHOLF 5092
HMRART

Þaö var heitt júlikvöld áriö
1941. Fangi úr vinnuflokki haföi
sloppiö úr fangabúöum nasista i
Auschwitz i Suöur-Pdllandi.
Þegar þaö uppgötvaöist viö
nafnakaU aö kveldi;voru leitar-
flokkar sendir til aö hafa upp á
honum. Ef fanginn fyndist ekki
innan 24 stunda, tilkynnti fanga-
búöastjórinn, yröu 10 menn af
þeim 600 — i sama skála og
flóttamaöurinn — teknir af lifi i
hefndarskyni. Yröu þeir valdir
af handahófi.
Dauöinn var ekki sjaldséöur
gestur i Auschwitz. En fyrir
hina örvæntingarfullu menn
sem hrúgaö haföi veriö saman 1
daunUlar og óhreinar vistarver-
ur í skála 14. var umhugsunin
óbærUeg um hiö grimmúölega
val. Þessa löngu nótt vonuöu
margir aö flóttamaöurinn
næöist og láir þeim þaö enginn.
En hann náöist ekki. Af hon-
um spurðist ekkert meir og
hverfur hann svo i gleymsku,
eftir aö hafa hrundiö af staö ör-
lagarás sem kallaöi fram mann
sem PáU páfi VI. nefndi þrjátlu
árum siöar „liklega björtustu
og stórkostlegustu persónu sem
kom fram viö hina ömennsku
úrkynjunog ólýsanlegu grimmd
nasistatimabilsins.”
Enginn svaf i skála 14 þessa
nótt.Sérhver horföistf auguviö
eigin sálarangist. Viröing,
heimUi, frelsi, fjölskylda — öUu
var glataö: nú,ef til vUl lifinu
einnig. Eins og einn fanginn
Francis Gajowinczek fyrrver-
andi hermaöur minnist:
„Maöur gat aö minnsta kosti
vonaö ef maöur héldi lifi. Fyrir
Gajowniczek var vonin raun-
veruleg . Hann tnlöi þvl aö kon-
an hans og tveir synir væru á
llfi. Ef hann gæti aöeins lifað af
þennan hreinsunareld gæti hann
fundiö þau aftur og þau reist lif
sitt viö aö nýju.
Auglýsingateiknarinn
Mieczylaw Koscielniak lá I fleti
sinu þar rétt hjá. Hann haföi
misst alla von. „Hinir heppnu
eru þeir sem eru dauöir” minn-
ist hann aö hafa hugsaö. „Og
nasistarnir höföu gert okkur aö
dýrum.sem stálu jafnvel einni
brauöskorpu. Nema prestur-
inn.”
Jafnvel þá vissi Koscielniak
aö presturinn var ööru vfsi.
Hann var oft veikur og mátt-
minni en þeir flestir og þó átti
hann alltaf svolitinn mat til aö
gefa öörum. Hann vann ef hann
gat staöiö I fæturna — ef annar
hrasaöiþá tókhann ásig byröar
hans. Hann hlýddi á skriftir
manna og jafnvel þessa löngu
nótt minnist Koscielnia k þess.aö
hafa séö hann krjúpa hjá grát-
andi unglingi viö aö reyna aö
hugga hann. "■
Um morguninn þegar föngun-
um var stillt upp til nafnakalls
var kominn steikjandi hiti.
Fangar úr öbrum skálum fóru
brátt til vinnu sinnar en
mennirnir úr skála 14 stóöu eft-
ir. Og þar stóöu þeir allan dag-
,inn I brennandi sólskininu.
Fangabúöastjórinn Fritsch
ofursti kom kl. 6og tilkynnti.aö
flóttamaöurinn heföi ekki
fundist. Þvi myndi hann nú
velja þá tlu er yröu aö deyja:
slöan yröu þeir sendir í dauöa-
klefann I skála 13 og látnir
svelta I hel.
Þú!”
99
Valiö tók aöeins örfáar minút-
ur en mönnunum virtust þær
heil eillfö. Fritsch gekk upp
meö einni rööinni og niöur meö
annarri. Tiu sinnum nam hann
staöar og sagöi fram eitt orö I
nistandi þögninni: „Þú!” Þvi
næst komu veröir og færöu hinn
fordæmda úr röðinni: Nokkrir
þeirra grétu. Hermaöurinn
Gajowniczek hrópaöi: „Konan
mln! Aumingja börnin mln!”
Þegar veröirnir ætluöu aö
fjarlægja hina dæmdu kom
skyndilega upp órói meðal fang-
anna. Ellefti maöurinn var aö
koma fram — presturinn.
„Hvaö þykist þetta pólska svín
vera aö gera? hrópaöi Fritsch.
En presturinn hélt áfram
óstööugum skrefum og skeytti
ekki um brugðnar byssur varö-
anna. Aö lokum sagöi hann:
„Ég vil fara i staöinn fyrir einn
af þessum föngum.” Hann benti
á Gajowniczek. „Þennan.”
Fritsch staröi á manntetriö
fyrir framan sig. „Ertu vit-
laus:” sagöi hann hvellt.
„Nei" svaraöi presturinn.
„Ég er einstæöingur en þessi
maöur á fjölskyldu.”
„Hver ertu? Hvaö gerir þú?”
„Ég er kaþólskur prestur.”
Þeir sem horföu á geröust nú
órólegir. Koscielniak hugsaöi
meö sér aö nú mundi Fritsch
taka bæöi hann og
Gajowniczek.” Og hvaö skyldi
Fritsch hafa hugsaö þar scm
hann staröi I róleg augu þessa
veiklulega andlits? SkUdi hann
aö á þessari stundu horföist
hann i augu viö mátt öflugri en
hans eigin? „Allt i lagi”
muldraöi hann og sneri á braut.
Mennirnir I skála 14 voru
forviöa. „Viö gátum ekki skiliö
þetta” segir Koscielniak nú.
„Hvers vegna gera menn slikt?
Hver var hann þessi prestur?”
Raymond Kolbe fæddist I
fátæku pólsku þorpi 1894 og 13
árá gamall ákvaö hann ab veröa
prestur. Ungur fékk hann
berkla og losnaöi aldrei alger-
lega viö þann sjúkdóm. En hann
var vel gefinn og 21 árs varö
hann doktor I heimspeki. Ari
eftir aö hann vígöist sem prest-
ur hlauthannsvo doktorsgráöu i
guöfræöi. Allar leiöir lágu hon-
um opnar til metoröa innan
kaþólsku kirkjunnar, en hann
valdi sér þaö hlutskipti aö hefja
útgáfu á tlmariti til útbreiöslu
fagnaöarerindisins.
Árið 1927 stofnaöi Kolbe
klaustriö Neipokalanóv, sem
seinna átti eftir aö veröa
stærsta klaustur I heimi. Þar
hélt hann áfram útgáfu blaös
slns og áriö 1939 haföi þaö náö
aö vera gefib út i einnimilljón
eintaka.
Er strlöiö skall á var Kolbe
þegar handtekinn vegna and-
stööu sinnar viö nasista.
Skömmu seinna var honum
Framhald á 14. siöu
í frumskógi umferdarinnur eru sumir lipruri en udrir.
Hann hefur gott tak á veginum og rennir sór lipurlega í beygjurnar, án þess að kast-
ast til og missa "fótfestu”. Með liöugu framhjóladrifi er Allegro þessum hæfileikum búinn.
I þessum hressilega bíl leynist kraftmikil vól, sem minnir á rándýr. Vélin liggur þversum
og er með hitastýróri kæliviftu. í bílnum er fimm stiga gírkassi (1500-gerðin), ”tann-
stangarstýring,” sérstaklega styrktir diskahemlar á framhjólum og ein-
dæma góð fjöðrun, Hydragas, sem tryggir að hjólbarðarnir hafa öruggt
tak á veginum.
Það eina, sem reynt hefur verið að takmarka í Allegro,
er reksturskostnaðurinn. Hann lætur sér nægja 8 lítra á
hverja 100 kílómetra, varahlutaverö er hóflegt og
má segja um verð á viðgerðaþjónustu.
Það er ótrúlega ódýrt aö eignast þetta
"hlaupadýr”.
Þegar pólski kardinálinn Carol Vojtyla var
kjörinn páfi beindist athygli heimsins að hinni
áhrifamiklu kaþólsku kirkju f Póllandi. Þrátt
fyrir óvinveitt stjórnvöld hefur henni tekist að
halda uppi gífurlega öflugri starfsemi þannig að
orð fer af. Styrk sinn sækir hún m.a. til sinna
helgu manna og af þeim á hún nóg. Hér segir frá
einum þeirra, dýrlingi frá dekkstu dögum þess-
arar aldar.
— sönn frásögn
er lvsir einstæðum
atburði f hinum
illræmdu fangabúðum
AUSCHWITZ
1
„Ég vil fara I staðinn fyrir
einn af þessum föngum.” NN
í