Tíminn - 30.09.1979, Blaðsíða 27

Sunrjudagur 30. september 1979
Eitt og annað
um kvikmyndir
Alain Resnais
Alain Resnais öölaðist heimsfrægö áriö 1959 fyrir
kvikmynd sína Hiroshima mon amour. Síðan hefur
hann gert 6 myndir af fullri lengd sem allar hafa
vakið mikla athygli. Segja má að kjörorð Resnais hafi
verið//fáar en góðar". Það þykir því tíðindum sæta/
alla vega fyrir þá sem nenna að horfa á kvikmyndir
sem eru öðruvísi en þessar vanalegu/ að mánudags-
mynd Háskólabíós er nýjasta mynd Alain Resnais/
Providence (Forsjónin)
þeim öldutoppi sem þá reis.
Eftir nær þriggja ára hlé tók
hann sig til og hóf undirbóning
að gerð kvikmyndar af fullri
lengd. I viðtali komst Resnais
svo að orði: „Ég bað Marguer-
ite Duras að skrifa fyrir mig
kvikmyndahandrit, ástarsögu
sem gerðist í skugga atóm-
sprengjunnar í Hiroshima. Ég
tók fram að hón þyrfti ekki
endilega að skrifa söguna með
kvikmynd í huga. Fyrirætlun
min var aö yrkja ljóð með kvik-
myndatökuvélinni, þar sem
textinn þjónaði óverulegu hlut-
verki.”
Frakkinn Alain Resnais fædd-
ist 1922. Hann stundaði nám I
kyikmyndaklippingu og vann til
að byrja með að slikum
sforfum. Fyrstu kvikmyndirnar
sem Resnais stjórnaði fjölluðu
um verk frægra listmálara,
þeirraámeðal Van Gogh( 1949),
Gauguin( 1950) og Guerica.Með
þvi að draga fram þætti úr llfi
málaranna og tengja þá mál-
verkunum eða einstökum
atriöum þeirra tókst honum að
gera þessar kvikmyndir óvenju
liflegar og áhugaverðar.
Les Statues meurent aussi
(1953) er um neikvæö áhrif
evrópskrár menningar á
afrlska. Frönsk yfirvöld, sem
áttu i ýmsum vafasömum
nýlenduævintýrum I Afrlku og
Indókina á þeim tlma er myndin
var gerö, voru litt hrifin af efni
hennar. Kvikmyndaeftirlitið
gerði Resnais llfið leitt og var
kvikmyndin sjaldan sýnd opin-
berlega I Frakklandi.
1 Toute la mémoire du monde
(1956) komu einkenni Alain
Resnais sem kvikmyndaleik-
stjóra fyrst fram. Kvikmyndin
fjallar um þjóðarbókhlöðu
Frakka, þ.e. bygginguna sem
slika, bækurnar og starfsemi
safnsins. Mikill hreyfanleiki
kvikmyndatökuvélarinnar og
hugvitsamleg kvikmyndataka
gæða lifi stofnun sem mörgum
finnst dauö og leiðinleg.
Af fyrstu myndum hans finnst
mörgum Nuit et Brauillard
(1955) vera best. Hún er um út-
rýmingarbúöir nasista og þá
hroöalegu starfsemi sem þar fór
fram.
Ofangreindar stuttmyndir og
ýmsar aðrar voru eins konar
aðfaraoró'að framhaldinu.
Vendipunktur
Um 1959 urðu miklar breyt-
ingar á högum franskra kvik-
myndagerðarmanna. Sjálfræði
þeirra var aukiö og árangur
þess lét ekki á sér standa. Fram
kom ný kynslóð með nýjan túlk-
unarmáta Alain Resnais var á
Arangur samvinnu þeirra
Resnais og Duras var kvik-
myndin Hiroshima mon amour,
timamótamynd i franskri kvik-
myndagerð. Hún segir frá
ástarævintýri franskrar leik-
konu og japansks arkitekts sem
eru að vinna við töku kvik-
myndar um ógnir styrjalda.
t>au laðast hvort að ööru vegna
áfalla sem þau hafa orðið fyrir
hvort I slnu lagi. Meðan styrj-
öldin stóð átti konan ástarævin-
týri með Þjóðverja sem siöar
var drepinn. Afall arkitektsins
varð þegar atómsprengjunni
var varpað á Hiroshima. 1
rauninni er myndin um það hve
einstaklingurinn á erfitt með að
skilja atburöi sem hann hefur
ekki sjálfur reynt eða tekið þátt
I. Konan reynir að lifa sig inn I
atburðina I Hiroshima með þvi
að fara á söfn, horfa á kvik-
myndir og lesa vitnisburö
sjónarvotta. En innlifun getur
aldrei komið i stað eigin
reynslu. Kvikmyndin hreyfist
frjálslega á milli fortlöar og
nútlðar. Ahorfandinn fær tæki-
færi til að skyggnast inn I
hugarheim konunnar með
notkun „flashback”.
Þegar að frumsýningu lokinni
var Hiroshima mon amour
skipað á bekk með kvikmynd
sem Orson Welles geröi 18 árum
áður, Citizen Kane.
Með gerð L’année derniére á
Marienbad (1961) tók Resnais
Úr kvikmyndinni l’ANNEE DERWI’ERE ’A MARIEN BAD.
höndum saman við framúr-
stefnurithöfundinn Alain Robbe-
Grillet. Sú mynd er alltorskilin
vegna þess að hún virölst ekki
hafa neinn söguþráð I venju-
legum skilningi. Efni hennar
má þó draga saman á eftirfar-
andi hátt: Maðurinn X hittir
konuna A I móttökusal hallar I
barokkstll. A er I fylgd með M
sem gæti annað hvort veriö
eiginmaöur hennar eða læknir.
X fullyrðir viö A að þau hafi
hitst árið áður og ákveðið þá að
strjúka saman eitthvað I burtu.
1 kvikmyndinni er þannig haldiö
á spilunum aö þrátt fyrir aukna
vitneskju um það sem raun-
verulega geröist árið áður lýkur
henni án þess að áhorfandinn
geti verið viss I sinni sök.
Muriel, ou le temps d’un
retour(l963) er af dálitiö öðrum
toga spunnin. Hún er um ekkju,
Helene, sem rekur fornmuna-
sölu. Hún ákveður að bjóða
gömlum elskhuga, Alphonse, að
búa hjá sér. Hann þiggur boðiö
og mætir á staöinn ásamt ungri
hjákonu. Stjúpsonur Helene býr
einnig hjá henni. Hann hefur
tekiö þátt I hernaðaraðgeröum I
Alslr og hefur ýmislegt á sam-
viskunni, m.a. pyntingu og dráp
á alsirskri stúlku að nafni
Muriel. 1 þessari mynd, eins og
Hiroshima mon amour, eru
persónurnar fangar hins liðna.
Næstu þrjár myndir Resnais
eru La Guerre est fine (Stríöinu
er lokið, 1966) um borgara-
strlöið á Spáni, Je t’amie, je
t’amie(1969), sem er eins konar
visindamynd, og Stavisky
(1974). Hún er um stórsvindlara
á fjórða áratugnum.
Providence
Sjöunda langa mynd Alain
Resnais er mánudagsmynd
Háskólabiós, Providence sem á
islensku er kölluð forsjónin. Hún
er gerð 1977 og gerist á reisuleg-
um herragarði einhvers staðar
uppi I sveit I Englandi. Rithöf-
undurinn og alkóhólistinn Clive
Langham vinnur að undirbún-
ingi nýrrar skáldsögu með þvi
'að imynda sér nákomna
ættingja slna I harla óvenjuleg-
um hlutverkum. 1 hugarheimi
rithöfundarins kljást synir hans
og tengdadóttir við framhjá-
hald, morðákæru og pólitisk
mótmæli allt eftir þvi hvað best
hentar. I lok myndarinnar, þeg-
ar ættingjarnir koma aö heilsa
upp á gamla manninn á 78. af-
mælisdeginum, kemur i ljós að
hin sérkennilega persónusköpun
hans á rætur að rekja til liðinna
atburða úr fjölskyldullfinu.
Óhætt er að segja að Provid-
encesé hálf nöturleg kvikmynd.
Fantasiur gamla mannsins eru
kvikmyndaðar I mjög bláleitum
litum sem gefa myndinni kald-
ranalegt yfirbragð.
Með aðalhlutverk fara David
Warner, Ellen Burstyn (Alic)
býr býr hér ekki lengur) og
Dirk Bogarde. Þau standa sig
öll með prýði og ekki slst John
Gjelgud sem leikur rit-
höfundinn.
Væntanlegir áhorfendur ættu
að veita athygli frábærri kvik-
myndatöku sérstaklega I
upphafi myndarinnar.
Providence er gott framlag til
kvikmyndagerðarlistarinnar.
GK
KVIKMYNDA
HORNIÐ
Muriel: Helene (Delphine Seyrig) hittir Alphonse (Jean-Pierre
Kérien) og frænku” hans (Nita Klein)
Ellen Burstyn og David Warner I Providence.
Alain ResnaiS við töku kvikmyndarinnar Muriel
Hiroshima Mon Amour - Tlmamótamynd I franskri kvikmynda
gerö