Tíminn - 31.10.1979, Page 8

Tíminn - 31.10.1979, Page 8
8 MiOvikudagur 31. október 1979 Tónsmiðurinn John Cage kemur hingað á listahátíð Sóöalegt verslunarhverfiö á Manhattan endurómar af þvl iöi og gauragangi.sem fylgir þvi, þegar stórborg vaknar tií athafnasemi. A fimmtu hæö, á háalofti, sem sólargeislarnir lýsa upp, býr tónsmiöurinn John Cage. Það fyrsta, sem gest- komandi tekur eftir, er aö i húsnæöinu er hvergi aö finna hljómflutningstæki, útvarp, eöa önnur mögnunartæki, enda segir John Cage: Ég hef meiri unun af aö hlusta á hljóöin frá götunni en alla þá tónlist, sem mér er kunn, þar meö er talin mln eigin. Óvægnasti gagnrýnandi Cages er Cage sjálfur. Margir aörirtaka þó þátt I þeim leik.Þó aö hann sé orðinn 67 ára, þykir flestum tónlist hans of nýstárleg til aö falla hún i geö. Mörgum finnst þessi undarlega, ómstrlöa tónlist álika aölaöandi og iskur i bremsum.Oft streymir fók út af tónleikum hans, þar sem niöur- suöudósir, kúabjöllur og málmrör gegna hlutverki hljóöfæra. Jafnvel þögnin er Nótnaskrift Cages er ekki alveg venjuleg. Sjáifur likir' hann henni viö vegakort. Tónlist á aö hljóma eins og hiin iitur út, segir hann. John Cage viö vinnu slna á háaloftinu. Hann komst til náms hjá Arnold Schoenberg áriö 1935, þó aö hann væri vita peningalaus. Tveim árum siöar var Schoenberg búinn aö missa alla von um, aö þessi nemandi hans yröi nokkurn tima nýtilegt tón- skáld, þar sem hann gat alls ekki felltsig viöbllöa tóna og spuröi Cage, hvort hann gæti ekki hugsað sér aö fara aö inu og opna þaö á vlxl I fjórar og hálfa mlnútu til aö sýna þær þrjár hreyfingar, sem verkið átti aö tákna. Tónlistin var ó- meövituö, marriö I sætunum I salnum, hvlsl undrandi tón- leikagesta, hljóölátur hjart- sláttur. Þetta fyrirbrigöi var fyrst flutt áriö 1952. Nú er John Cage búinn aö hljóta nokkra viður- kenningu. Þaö er yfirleitt litiö á fást viö annað. skynjuö sem hljóö. Viö frum- flutning hins fræga verks John Cages Fjórar minútur og 33 sekúndur geröi píanistinn ekkert annaö en aö loka planó- Stundum kemur Cage fyrir róm, boltum, skeiöum og kössum á pianóstrengjunum til aö fá fram „siagsveit”, sem einn maður getur stjórnaö. hann sem konung hug- myndafræði nýmóöins listar. Tónverk hans, sem nú eru orðin 150 aö tölu. eiga sér varla lanea lifdaga I sinni núverandi ýktu mynd. Einn gagnrýnandi hefur lýst ferli Cages sem „einstefnu- jarögöngum á töfratækja- markaöinn." En kenningar hans um listræna túlkun hafa haft mikil og víötæk áhrif, m.a. á rokkhljómsveitina Pink Floyd. Floyd og fleiri rokkhljóm- sveitir notast slfellt meir viö elektróniska tónlist, og Cage er óumdeilanlega faöir sllkrar tón- listar. Þegar áriö 1937 geröist hannforspár, þegarhann sagði: Ég álit, aö haldiö veröi áfram aö notahljóöviösamning tónlistar, og þaö færist I vöxt, þar til svo er komiö aö viö getum búiö til tónlist meö hjálp rafeindatækja, sem geta útbúiö öll þau hljóö, sem heyranleg eru. í heimi dansins hefur Cage llka hrundiö gömlum heföum. 1 22 ár var hann tónlistarstjóri frægs danshóps, Merce Cunn- ingham Dance Company. Hann neitaöi aö semja tónlist sina I samvinnu viö dansahöfundinn og þaö geröist iöulega, aö dansararnir heyröu tónlist Cages I fyrsta sinn á frumsýn- ingu. Viö erum aö flytja tvö verk, en samtimis, segir hann. Upp á siökastiö hefur Cage veriö aö þreifa fyrir sér á nýju listasviöi, hann gerir örsmáar teikningar. Sýningar á stærri verkum hans, ætingum og lito- grafium, hafa verið haldnar á Manhattan, I San Francisco og Los Angeles og seljast myndirn- ar fyrir allt upp I 1200 dollara. Auk þessa hefur Cage gefiö út þrjár bækur á þessu ári. 1 stað þess aö einbeita mér að ein- hverju einu atriöi I einu, langar mig til að sjá, hvaö ég get haft athygli á mörgum sviöum I einu. Ef mér tekst að fylgjast meö á þrem sviðum I einu, er spennandi aö gá, hvort ég get haft fjögur sviö I einu á valdi minu, segir Cage. Viöbrögö almennings vio svona fjölhæfni er ögrun, sem Cage er óviöbúinn aö bregöast viö. Ég varö svo miöur mín, þegar ég varö frægur, aö ég réöi stjörnuspeking til aö sgja mér, hvernig ég ætti aö hegöa mér. Spekingurinn sagöi mér, aö ég yröi aö læra aö laga mig aö aöstæðunum, þvl að þetta ætti eftir aö versna, segir Cage. John Cage er væntanlegur hingað á Listahátið. Þungur engill flaug yf ir Spurningar til ritstjóra Timans frá Ninu Björk Árnadóttur 1 leikriti minu „Hvaö sögöu englarnir,” sem sýnt er á litla sviöi Þjóöleikhússins um þessar mundir, er m.a. f jallaö á all nei- kvæöan hátt um Islenzka braskaraklóna, innan bankanna og utan, sem brúka aöstööu sina til misneytingar á bágindum annarra — án þess aö þeir geri I raun nokkuö, sem andstætt sé gildandi lögum. Flestum er ljós þessi innri rotnun þjóöarllkam- ans, eins og nýuppvakin mál I hæggengu dómskerfinu hafa sýnt og sannaö. Þaö var því óvænt og hressi- legt, aö einmitt maöur nákunn- ugur á þessum refilstigum skyldi veljast til aö skrifa um verk mitt fyrir Timann. Og enn hressilegra er, a ö skrif leikrýnandans fjallar einmitt mest um siðferöislega afstööu hans til þess sem um er fjallaö i verkinu — og satt aö segja er þaö afstaöa, sem ýmsir myndu bara brúka innanstokks. Aö ööru leyti er skrifiö órökstuddar fullyröingar, ekki leikdómur út frá ákveönum eöa gefnum for- sendum. Og þótt ég sé Jónasi Guömundssyni fyrrv. fasteigna- sala og stjórnarmanni I þrifa- firmanu Vængjum hf ekki sam- mála, vekja hugrenningar hans I átt til Þjóðleikhúsráðs spurn- ingar, sem mig langar aö koma á framfæri viö ritstjóra Tím- ans: • Nlna Björk Arnadóttir 1. Af hverju var Halldór á Kirkjubóli látinn vlkja sem leiklistarrýnir blaösins? 2. Teljiö þiö, aö núverandi ball- ett- og leikrýnir Tlmans hafi menntun og þekkingu á leik- húsi og dansmennt til aö geta á hlutlægan hátt leiöbeint les- endum I þessum listgreinum? Lesendur Tímans eru ekki hópur flóna og hljóta aö álita meö fullum rétti aö sá, sem skrifar leiklistarrýni I blaöiö Jónas Guömundsson hafi þekkingu, reynslu eöa menntun til þess. Og þvl eiga þeir heimtingu á að blaöiö sýni þeim meiri viröingu. Ekki sist vegna þess aö margir þeirra eiga þess oft ekki kost aö fara I leikhús. Og vlst dettur engum I hug aö láta leikara taka viö hlutverki prófdómara víð sveinspróf I húsasmiöi. Leiksýning er ekki uppá- koma. Aö hverri sýningu vinna tugir manna, markvisst og af heilum hug. Til aö gera hinu flókna víravirki leikhússins skil, þarf leikrýnandi aö hafa á- kveöna lágmarksþekkingu og helzt næma skynjun. Og s vo þarf hann aö geta tjáö sig skilmerkilega. Ekki sérfræðingur á neinu sviði lista Mérhefur veriö sýnd athuga- semd Ninu Bjarkar Arnadóttur viðskrif minum leikrit hennar, Hvað sögöu englarnir. Þaö er skiljanlegt aö hofundar reiðist ef verkum þeirra er illa tekiö, og ég lýsi I grein minni vonbrigöum aö þurfa aö fjalla um svona vond verk. Hvaö viökemur siöferöisleg- um aödróttunum i minn garö er ég ekki uppnæmur, en tel þó aö heimilisástæður manna og önn- ur lifsreynsla hafi meira aö segja fyrir leikritahöfundinn en gagnrýnandann, og þar hlýtur Nlna Björk nú aö standa feti framar. Ég hefi beðist undan aö vera talinn sérfræöingur á nokkru sviöi lista, llt á mig sem mann- inn frammi I sal, og hefi lýst þvi yfir opinberlega áöur. Þaö er hins vegar ekkert nýtt, aö kommúnistar noti hvert tækifæri til þess aö hæöast aö almtígamönnum, sem aldir eru upp við eyrarvinnu og sjósókn, en ekki viö menntastofnanir og fangelsi. Þaö er svo einkamál Ninu Bjarkar hvort hún reiðist svona mönnum ef þeir fella sig ekki viö óskrifuö leikrit. Jónas Guömundsson

x

Tíminn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.