Ísafold - 06.06.1894, Blaðsíða 2

Ísafold - 06.06.1894, Blaðsíða 2
130 Alþingiskosning. Mýramenn kusu í fyrra dag (4.) til þings Halldór Daníelsson hroppstjóra í Langholti í Borgaríirði, með 37 atkvæðum. Hinn fyrv. þingmaður þeirra, Benidikt próf. Kristjánsson, hlaut 35 atkv. Fleiri voru eigi í kjöri, með þvi að Indriði Einarsson revisor dró sig í hlje á undan kosningu; hann hafði einna mest fyigi í úthreppum sýslunnar, fyrir vestan Langá, en þaðan komu einir 2 á kjörfund. Það var að vanda kjörhreppurinn, Borgarhrepp ur, er mestu rjeð um kosninguna. Frjettaburður og bakmælgi. Það er löstur, sem er beinlínis ættgeng- ur. Jeg þekki ættir hjer á landi, og þær ekki allar taldar af verri endanum, þar sem þessi ósómi tekur sig upp í hverjum lið; og jeg þekki menn, sem eptir stöðu sinni í mannfjelaginu ættu að standa mörg- um stigum fyrir ofan þenna ósóma, en samt, þótt stundum eigi dult að fara, lepja upp ýmsan hjegóma um aðra, og taka feg- ins hendi öllu þvi, sem i eyru þeirra er borið. Það eru líklega fáar sveitir eða byggð- arlög hjer á landi, þar sem ekki sje ein- hver regluleg »kjaptakind«, er almenning- ur kaliar svo; það er manneskja, kari eða kona, sem hefir gert það að nokkurs kon- ar lífsstarfi sinu, að bera milli heimila og milli manna hvern hjegóma, einkum það, sem misjafnt er, sem hún getur þefað upp, auka það, laga það, gera það sögulegt, svo það gangi betur út, verði betri vara, og menn muni það betur. Opt eru þetta vitanlega einhver úrþvætti, sem enginn maður virðir neins, sem gera sjer þetta að atvinnu til að sníkja sjer bita eða sopa, ullarhár, smjörklipu eða skæði i sögulaun hjá þeim, sem fegnir verða að fá að heyra eitthvað illt um aðra. Aliir menn vita og játa, að þessar manneskjur eru að jafnaði stór-ósannsöglar og fæstu trúandi, sem þær fara með; en því undarlegra er, að fjöldi manna trúir samt orðum þeirra, er þær tala iilt um náungann. Ósómafrjettir um aðra er vara, sem vel gengur út hjerna á Islandi og líklega víðar. En það eru eltki ætíð manneskjur af neðstu tröppum mannfjelagsins, sem leggja þetta fyrir sig; það eru stundum mann- eskjur, sem eptir stöðu sinni ættu að geta notið virðingar, og ætlast til sjálfar, að þær njóti virðingar af öðrum. Yeit jeg þannig af einni sveit hjer á landi, þarsem einn heizti efnabóndinn í sveitinni er sá einstakasti »frjettafleygir«, siþefandi eptir frjettum og síberandi frjettir. Fuilorðin kona í sömu sveitinni var honum lengi trú og dygg hjástoð, en hún hefir nú fengið lögmæt forföll! Við það hafa störf hans aukizt að miklum mun; er því náttúrlegt, þótt hann bogni! Það er torvelt að meta, hve miklu illu slíkar manneskjur koma til leiðar. Vin- samleg sambúð milli heimila og einstakra manna fer út um þúfur; góður kunnings- skapur og enda vinátta endar stundum — þess eru dæmi — með fullum fjandskap; tortryggni og kaii festir rœtur hjá mönn- um; saklitlir og stundum saklausir menn eru bornir lítt sönnum og stundum alveg ósönnum ósóma áburði, sem meiðir æru og skemmir mannorð. Heiðarlegir og sak- lausir menn, sem ekkert hafa til sakaunnið nema máske það, að þeir hafa verið tregir að kýla vömb kjaptakindanna, er þær nenntu ekki að vinna, eða þeir hafa ein- hverju sinni í nafni sannleikans lesið þeim rjettan texta, eru stundum lagðir í einelti, breytni þeirra lýtt og svert, orð þeirra og verk lögð út á hinn versta veg, og þeim í augum og eyrum ókunnra manna gerð sú minnkun, sem hægt er. Já! þetta eru vissuleg sannindi, eins og þar stendur. Þótt viða sje í þessu efni pottur brotinn, þá er samt i hverfum, sjóplássum og kauptúnum; yfir höfuð í þjettbýli og þar sem mannmargt er. Þar fer margur dag- urinn bæði hjá konum og körlum i það eitt, að ganga á milli heimila, drekka kaffi og segja sögur á milli bollanna, sumar sjálfsagt meinlausar, en sumar hreint ekki. Gjörðalag sumra húsmæðra lendir suma tíma ársins mest í þessu, en bæði börn þeirra og skyldustörf á heimilum eru meira eða minna vanhirt og vanrækt. — Eru heimili slíkra httsmæðra tíðum auðþekkt frá öðrum beint af því, hve sóðaskapurinn er megn innan bæjar, börnin óhrein og illa hirt/og bændurnir rifnir og tuskulegir; og sjálfar eru þær ekki betri. Manneskjur þær, er þenna löst hafa, virðast engan frið hafa, er þær hafa heyrt einhverja nýja sögu, fyrr en þær hafa komið henni frá sjer aptur. Að fleiri en einn hafi fundið þetta, má sjá á því, að maður einn, »sem vissi, hvað hann söng«, sagði um slíkar manneskjur einu sinni, að þótt munnurinn á þeim væri saumaður saman, þá mundu sögurnar fara út á milli rifjjanna á þeim. Er það vitaskuid, að þau orð ber að taka sem sáryrt gaman. En svo er annar flokkur manna, ná- skyldur þeim, er jeg hef lýst, en þó með nokkuð öðrum hætti. Á þeim mannflokki er eins og rneiri Farísea-blær. Þessir menn segja ekki beinlínis ósómasögur af öðrum mönrium og tala ekki beinlínis illt um aðra á bak. En þeir tala með dylgj- um og drýgindum, tala undir rós og í líkingum, segja ekkert ákveðið, en láta samt ailt skiljast. Þeir látast stundum meira að segja vera að afsaka þá, sem þeir viija niðra, en þeir gjöra það á þann einkennilega hátt, að þeir telja ailt ilit upp, sem hinir eiga að hafa gjört, velta svo leiðinda-drýgindalega vöngum og segja, aö það sje máske ekki satt, þótt margur tali um það. Allt látbragð þeirra er á þá leið, að það er steinblindur maður, sem ekki sjer, að þeir ætlast til að enginn trúi afsökunum þeirra. Þessir menn eru svo einstaklega leiknir í, að láta svipinn og andlitið niðra, náunganum, þótt munnurinn tali ekki mikið. I rauninni eru þessir menn ekkert betri en hinir, er jeg talaði fyrr um; munurinn er einungis sá, að hinir fyrnefndu eru grófari, hinir síðarnef'ndu f'ínni, hinir fyr- nefndu bersyndugir, hinir síðarnef'ndu Farísear. Það þarf enga hreysti, hvorki dug nje dáð til að bakbíta náungann; þess vegna er það svo makalaust hæg glíma f'yrir einurðar- og þreklitla menn, að ráðast aptan að mótstöðumönnum sínum, eða öðrum, sem þelm finnast að sjeu þeim í vegi, líma á bakið á þeim einhvern ósóma og kippa á þá leið undan þeim fótunum. Það er alveg sama bragðið, sem hann Ketill hrós- aði sjer af, er hann með tönnunum skaðaði mennina á hásinunum. Þessi frjettaburðar- og bakmæigislöstur er ósómi og skaðaefni; hann skemmir bæði þá, sem iöstinn hafa og fyrir lestin- um verða. Atliugull. Margföld kosning. Með því að lijer verða þrír i kjöri til alþingis núna á föstudaginn, getur vel farið svo, að enginn þeirra verði löglega kosinn eptir að öll atkvæði eru greidd; því til þess þarf einhver þeirra að fá meira en helming fram kominna atkvæða. Yerð- ur þá að kjósa aptur, og vita, hvort allir standa við sitt fyrra atkvæði, eða hvort ekki getur orðið þá sú breyting á hlutfallinu milli atkvæðafjölda hvers um sig, að ein- hver verði rjett kosinn, þ. e. með meira en helmingi atkvæða. Bregðist það, skal enn kjósa í 3. sinn, en bundnum kosning- um, sem kallað er; það er svo að skilja, að einn gengur úr skaptinu, sá er fæst hefir atkvæði, en kosið um hina tvo. Sá þeirra tveggja, sem þá hlýtur fleiri at- kvæði, er rjett kosinn alþingismaður. Fái þeir jöfn atkvæði, skal hlutkesti ráðakosn- ingu. Sömuleiðis skal hlutkesti ráða, hvor eða hvorir tveir skulu í kjöri vera við 3. kosn- ingu, ef tveir eða allir þrír hafa hlotið jöfn atkvæði við 2. kosningu. Kosning þessi getur því orðið nokkuð tímafrekari og ómaksmeiri en almennt gei'ist, og ríður á, að kjósendur láti ’það samt ekki letja sig eða villa. Snjallasta rdðið fyrir þá er auðvitað, að sækja svo vel kjörfundinn þegar í upphafi, að úr skeri við f'yrstu kosningu, þ. e. að eitthvert þing- mannsefnið fái þá þegar nægan atkvæða- fjölda. Eða þá, rjettara sagt, að vera ekki að dreifa atkvœðum að þarflausu, heldur reyna að koma sjer sem flestir fyrir fram saman um einhvern einn. En takist svo illa til, fyrir óforsjálni manna eða samtaka- leysi, að tvíkjösa þurfi eða jafnvel þríkjósa, mega menn ekki telja á sig að bíða eptir því á kjörfundi. eða svo nærri, að viðlátnir sje að taka þátt í síðari kosningunum. Það er víst, að flokkur eins þingmanns- efnisins hjer að minnsta kosti byggir von sína um sigur því til handa ekki á þvi, að hann muni komast að við fyrstu eða aðra kosningu, heldur á því, að svo margir muni heim farnir á undan 3. kosningu, að þá veiti honum betur; og væriilla að verið, ef sú von rættist. Þeir treysta því, að þeir sem lifa á handafla sínum, vilji eða geti sízt lagt svo mikinn tíma í sölurnar, og megi þannig ráða niðurlögum þeirra, en hinir hafl sitt fram. Þessi víti þarf almenningur vel að var- ast. Hann getur iðrað hins, ef sigurinn gengur úr greipum honum fyrir þá skamm- sýni, að láta sig muna litla dagstuhd til þess að bíða kjörf'undarloka. Ekknasjóður Borgflrðinga. »Þess ber að geta sem gjört er«. Með stærsta þakklæti fyrir hönd Ekknasjóðs drukknaðra manna í Borgaríjarðarsýslu vil jeg geta þess, gefand- anum til heiðurs, en öðrum til eptirtektar, að herra hvalveiðamaður Ellefsen á Önundar-

x

Ísafold

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ísafold
https://timarit.is/publication/315

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.