Tíminn - 03.01.1980, Blaðsíða 6

6
Fimmtudagur 3. janúar 1980
r ^
Otgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson, Jón Helgason og Jón Sigurösson. Ritstjórnarfull-
trúi: Oddur ólafsson. Auglýsingastjóri: Steingrfmur Gislason.
Ritstjórnarskrifstofur, framkvæmdastjórn og auglýsingar Siftu-
múla 15. Simi 86300. — Kvöldslmar blaöamanna: 86562, 86495.
Eftir kl. 20.00: 86387. Verö I lausasölu kr. 230.- Askriftargjald kr.
4.500 á mánuöi.
Blaöaprent.
V_______________________________________________________________J
Hægri og vinstri
Steingrimur Hermannsson, formaður Fram-
sóknarflokksins, ræddi um flokkaskipunina i upp-
hafi áramótagreinar sinnar, sem birtist i Timanum
á gamlársdag:
,,Ársins 1916 mun lengi verða minnzt i islenzkri
stiórnmálasögu. Þá var grundvöllur lagður að
þeirri flokkaskipun, sem enn er ráðandi hér á landi i
öllum meginatriðum, flokkaskipun, sem hafði á
áratugnum áður rutt sér til rúms i flestum okkar
nágrannalöndum og rekja má til þeirra miklu þjóð-
félagsbreytinga, sem fylgdu iðnbyltingu átjándu og
nitjándu aldarinnar.
Með nýrri tækni breyttust vestrænar þjóðir úr
bændaþjóðfélögum i iðnriki. Stórar iðnaðarborgir
risu og fjölmenn stétt iðnaðarmanna myndaðist.
Þjóðarframleiðslan tók jafnframt að aukast. Al-
menningur eygði i fyrsta sinn smávon um bætt lifs-
kjör.
Sú flokkaskipun, sem fylgdi þessari þróun, var að
sjálfsögðu spegilmynd af iðnaðarþjóðfélaginu. Ann-
ars vegar mynduðust flokkar, sem kröfðust aukinn-
ar aðildar fjöldans i þeim auði, sem hann á svo rik-
an þátt i aðskapa. Þeir hlutu nafnið vinstri menn og
greindust viða i tvo eða fleiri flokka, frá frjálslynd-
um til kommúnista, eftir þvi hve hratt þeir vildu
fara að settu marki og hve langt. Hins vegar sam-
einuðust landeigendur, verksmiðjueigendur og ný-
rikir verzlunarmenn um að vernda sinn eignarétt
og auð. Þeir nefndust ihaldsmenn.
Þessi flokkaskipun hefur i megindráttum haldizt
allt til vorra daga. Með hraðvaxandi framleiðslu
eftirstriðsáranna hefur þó aukinn kaupmáttur al-
mennings orðið framleiðendum nauðsyn eða með
öðrum orðum aukin peningaráð og bætt kjör. Þetta
hefur að sjálfsögðu breytt töluvert viðhorfi ihalds-
manna. Þessari þróun er vel lýst i bók hins þekkta
ameriska hagfræðings Kenneth Galbraith „Hið
nýja iðnaðarþjóðfélag”. Segja má að hægri stefnan
hafi færzt inn að miðju. Með aukinni velmegun hef-
ur jafnframt dregið úr þunganum i baráttu vinstri
flokkanna fyrir bættum lifskjörum almennings.
Þessar tvær hreyfingar, hægri og vinstri, hafa nálg-
azt.
Þvi rek ég þessa þróun nú, að margt bendir til
þess, að á næstu árum muni mjög draga úr þeirri
aukningu þjóðarframleiðslu, sem svo mikil hefur
verið á undanförnum árum og gert hefur mönnum
kleift að bæta lifskjörin. í ljósi sögunnar hlýtur sú
spurning að vakna, hvort mörkin á milli hægri og
vinstri skerpist þá ekki að nýju, þegar ákveða skal
hvernig skipta beri byrðum samdráttar.”
Steingrimur Hermannsson vék aftur að þessu efni
siðar i greininni og sagði m.a.:
„Almenn þróun i heiminum og batnandi lifskjör
hafa að sjálfsögðu haft svipuð áhrif i stjórnmálum
hér á landi og áður er lýst erlendis. Flokkarnir hafa
færzt saman. Ég er hins vegar þeirrar skoðunar að
þau verkefni, sem eru framundan og ég hefi fjallað
um, muni greina flokkana að nýju i sundur. Það er
eðlilegt og æskilegt. Þannig verða linurnar skýrari.
Við lausn þeirra verkefna er Framsóknarflokkn-
um tvimælalaust eðlilegast að vinna með þeim
flokkum öðrum, sem eru jafnaðarflokkar og teljast
til vinstri i islenzkum stjómmálum.”
Þ.Þ.
Erlent yfirlit
Vantrú Rússa á Amin
varð honum að falli
Verður Afghanistan nýtt Vietnam?
FRÉTTAMENN I Peking
segja, aö það hlakki i Kinverj-
um yfir hernaöarlegri Ihlutun
Rússa I Afghanistan, þótt valda
menn þar mótmæli henni harö-
lega. Kinverjar segja, aö Rúss-
ar séu aö leggja út i svipað
ævintýri og Bandarikin I Viet-
nam. Ihlutunin i Afghanistan
geti kostaö þá miklar fórnir og
langt strlö, sem muni veikja þá
annars staöar. Svo geti jafnvel
fariö, að hún valdi Rússum
miklum erfiðleikum I Asiuhluta
Sovétrikjanna, þar sem margir
ibúarnir eru múhameöstrúar og
ekki Rússar að uppruna.
Valdamenn Rússa gera sér
vafalaust þessa hættu ljósa.
Markmið þeirra meö Ihlutun-
inni er vafalftið þaö aö koma á
friöi og reglu I landinu og geta
kvatt heri sina heim sem fyrst.
En þaö getur reynzt hægara
sagt en gert.
Formlega er Ihlutun Rússa
þannig háttað, aö ekki er hægt
að saka þá um beina innrás.
Eftir valdatöku kommúnista I
Afghanistan I april 1978 var gerö
ur vináttusáttmáli milli rikj-
anna. Samkvæmt honum gat
hvort þeirra um sig óskaö eftir
hernaöarlegri aöstoð hins.
Byltingarstjórnin i Kabúl óskaöi
fljótt eftir slikri aðstoö Rússa og
hefur hún smám saman veriö
að aukast siöan. Verulegur
rússneskur herafli hefur hins
vegar ekki veriö fluttur til
Afghanistan fyrr en siöustu
dagana i desember eöa um þaö
leyti, sem Amin var steypt af
stóli. Tölur eru hins vegar mjög
á reiki um hversu mikill þessi
herafli er. Sjálfir gefa Rússar
engar upplýsingar um þaö, en
áætlunum CIA er vafasamt aö
treysta.
ASTÆÐAN til hinnar stór-
auknu hernaöarlegu ihlutunar
Rússa er vafalaust sú, aö þeir
töldu Hafizullah Amin sér ó-
tryggan. Hann hefur þótt lik-
legur til aö fara sinar eigin leiö-
ir og heföi getaö átt þaö til aö
bregöast Rússum eins og Sadat.
Rússar hafa viljað hafa sér
tryggari mann viö stjórnvölinn
en Amin.
Ýmsir fréttaskýrendur telja
Afghanistan og nágrannarikin
einnig, að Amin hafi viljað
ganga milli bols og höfuös á
byltingarhreyfingunni i landinu,
útrýma trúarvenjum og koma á
hreinu marxisku kerfi. Þetta
hafi Rússar talið óhyggilegt,
eins og ástatt er I nágranna-
löndunum og raunar i stórum
hluta Sovétrikjanna sjálfra.
Rússar hafi taliö hyggilegra aö
fara fram meö meiri gætni og
reyna að friöa landiö á þann
hátt. Liklegt þykir, aö það sé
aðaltilgangurinn meö hinni
hernaöarlegu ihlutun þeirra.
bað er ekki fullkomlega upp-
lýst, hvort Rússar tóku beinan
þátt i byltingunni, þegar Amin
var steypt af stóli I skyndiá-
hlaupi á stjórnarstöðvarnar i
Kabúl fyrra fimmtudag. Upp-
lýst er hins vegar, aö komiö hafi
til nokkurra hernaöarlegra á-
taka og eitthvert mannfall orö-
ið. Strax eftir byltinguna var
Amin dæmdur til dauöa og
dómnum framfylgt. Siöar voru
bróöir hans og frændi, sem voru
háttsettir i hernum, dæmdir til
dauða og teknir af lifi.
Þótt Rússar hafi ekki tekið
beinan þátt i byltingunni, er
næsta liklegt, að hún hafi verið
undirbúin i samráöi viö þá og aö
v.y.vM
Babrak Karmal
búiö hafi veriö aö flytja rúss-
neskan her á vettvang, svo aö
hann gæti aöstoðaö hina nýju
valdhafa, ef mótspyrna Amins
og fylgismanna hans reyndist
meiri en reiknaö var meö.
HINN nýi forseti Afghanistan,
Babrak Karmal, er fimmtugur
að aldri og hefur veriö virkur
þátttakandi i stjórnmálum um
þrjátiu ára skeiö. Faöir hans
var fylkisstjóri og heyröi til
hinni gömlu valdastétt I
Afghanistan. Karmal stundaöi
fyrst nám viö skóla, sem Þjóð-
verjar ráku i Kabúl, en siöan viö
lagadeild háskólans þar. Laga-
nám hans lengdist vegna þess,
að hann var dæmdur i 5 ára
fangelsi fyrir óleyfilega póli-
tiska starfsemi, en hann hélt
þvi áfram að fangelsisvistinni
lokinni, og lauk lagaprófi.
Fljótlega aö náminu loknu
hófst Karmal handa um flokks-
stofnun. Flokkur hans, Parc-
ham-flokkurinn, náöi talsveröu
fylgi, en hann haföi marxiska
stefnuskrá. Ariö 1965 náöi Kar-
mal kosningu .til þingsins og sat
þar til 1972, en 1973 var konung-
inum steypt af stóli, konung-
dæmiö afnumiö og þingiö lagt
niður. Þaö var frændi konungs,
Muhammad Daoud, sem fram-
kvæmdi þessa byltingu. Daoud
var hlynntari Rússum en kon-
ungurinn og létu þeir þessa
breytingu þvi afskiptalausa.
Ariö 1977 bannaöi Daoud alla
pólitiska flokka 1 landinu. Þá
var búiö aö stofna annan marx-
iskan flokk, Khalq-flokkinn,
sem þeir Taraki og Amin veittu
forustu. Þaö varö samkomulag
milli þeirra Tarakis, Amins og
Karmals, aö þeir skyldu mót-
mæla banninu meö þvi aö sam-
eina flokka sina. 1 april 1978
fengu þeir félagar fréttir af þvi,
aö Daoud ætlaöi aö láta fangelsa
þá, og ákváöu þeir þá aö veröa
fyrri til og gera byltingu. Hún
tókst. Amin er talinn hafa ráöiö
mestu um þetta, en hann var þó
ekki tilnefndur forseti, heldur
Taraki, sem Rússar höföu meiri
mætur á. Karmal var tilnefndur
varaforseti. Amin var þvi þó
andvigur og fékk þvi litlu siðar
til leiöar komiö, aö Karmal var
geröur aö sendiherra i Prag.
Þess vegna slapp hann i
september siöastl., þegar Amin
tók völdin I sinar hendur og
Taraki missti llfiö. Amin lét
strax kalla Karmal heim, en
hann hlýddi ekki kalli og hefur
siðan fariö huldu höföi.
Amin tók sér völdin 1 óþökk
Rússa, sem studdu Taraki. Þeir
hafa nú launað honum lambiö
gráa, en þaö getur átt eftir aö
draga dilk á eftir sér.
Þ.Þ.