Tíminn - 17.05.1980, Blaðsíða 6

6
MU »(i»(n
Laugardagur 17. maí 1980
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Hitstjórar: Þórarinn
Þórarinsson, Jón Helgason og Jón Sigurösson. Ritstjórnarfull-
trúi: Oddur Ólafsson. Fréttastjóri: Eirfkur S. Eiriksson. Aug-
lýsingastjóri: Steingrimur Gislason.
Ritstjórnarskrifstofur, f ramkvæmdastjórn og auglýsingar
Sföumúla 15. Sfmi 86300. — Kvöldslmar blaöamanna: 86562,
86495. Eftir kl. 20.00: 86387. Verö f lausasölu kr. 240.
-Askriftargjald kr. 4.800 á mánuöi. Blaöaprent.
Þórarínn Þórarinsson:
Erlent yfirlit
Gengur ftuebec úr
kanadíska ríkinu?
Meginmarkmið allrar
efnahagsstarfsemi
í yfirlitsræðu þeirri um efnahagsmál, sem Jó-
hannes Nordal seðlabankastjóri, flutti á aðalfundi
Seðlabanka íslands siðastl. miðvikudag, lét hann
ummælt i niðurlagsorðum á þessa leið:
„En á meðan við glimum við vanda tekju-
skiptingar og jafnvægis milli tekna og ráðstöfunar-
fjár, megum við ekki missa sjónar af þvi, að megin-
markmið allrar efnahagsstarfsemi er sköpun verð-
mæta og án aukinnar framleiðslu og aukinnar at-
vinnustarfsemi verður minna til skipta og togstreit-
an milli ólikra hagsmuna þeim mun harðari. Um
allan hinn iðnvædda heim eru nú merki nýrra
örðugleika á sviði iðnþróunar og hagvaxtar. Hækk-
andi orkuverð,örar tæknibreytingar, samkeppni við
ný iðnvædd þróunarlönd og neikvæðari afstaða til
framleiðslu og hagvaxtar, allt hefur þetta átt þátt i
þvi að skapa ný vandamál á sviði atvinnu- og fram-
leiðsluþróunar. Þessi vandamál hafa vissulega ekki
farið hér hjá garði, og mikið liggur við, að lausn
þeirra verði ekki látin sitja á hakanum vegna si-
felldra átaka um verkefni liðandi stundar. Að
mörgu leyti hafa Islendingar á timum auðlinda -
kreppu betri skilyrði til þess en flestar aðrar iðn-
væddar þjóðir að halda hlut sinum og tryggja sér
batnandi lifskjör. I fiskimiðunum i kringum landið
og orkulindum vatnsafls og jarðhita hafa þeir ó-
skoruð yfirráð yfir auðlindum, sem nýta má enn
betur en hingað til til bættrar afkomu og mannlifs á
íslandi. En á báðum þessum sviðum er eftir að
marka stefnu, sem tryggi hagstæðustu nýtingu
þessara verðmæta. Að þessum og öðrum aðkallandi
verkefnum á sviði atvinnuþróunar verður að beina
kröfum þjóðarinnar i vaxandi mæli, ef vel á að
fara.”
Timinn tekur undir þessi orð Jóhannesar Nordal
og þó einkum þau, að „meginmarkmið allrar efna-
hagsstarfsemi er sköpun verðmæta og án aukinnar
framleiðslu og aukinnar atvinnustarfsemi verður
minna til skipta og togstreitan milli ólikra hags-
muna þeim mun harðari.”
Það var þetta sjónarmið, sem mótaði höfuðatriði
efnahagsályktunar þeirrar, sem samþykkt var á
flokksþingi Framsóknarmanna vorið 1978. Þar var
það takmark sett ofar öllu, að „fylgt væri eindreg-
inni framleiðslustefnu, sem miðaði að aukningu
þjóðartekna.” Þótt þessu markmiði i efnahagsmál-
um þurfi að fylgja hæfilegt aðhald i fjármálum, er
það aðalandstæða þeirrar kreppustefnu, sem fólst i
leiftursókn Sjálfstæðisflokksins á siðastliðnu hausti.
Eins og Jóhannes Nordal bendir á, býr landið og
hafið þjóðinni góð skilyrði til að koma þessari stefnu
i framkvæmd. Með útfærslu fiskveiðilögsögunnar
hafa íslendingar tryggt sér möguleika til vaxandi
fiskveiða, sem geta stóraukið þjóðartekjur, sam-
fara bættri fiskverkun. Vatnsaflið og jarðhitinn
skapar aðstöðu til að gera þjóðina óháða erlendum
orkugjöfum og leggur grundvöll að fjölgun stærri
iðnfyrirtækja á borð við áburðarverksmiðjuna,
sementsverksmiðjuna og járnblendisverksmiðj-
una, en slikum fyrirtækjum á að vera unnt að dreifa
um landið. Bætt ræktun landsins býr einnig yfir
margvislegum möguleikum.
Hin miklu og mörgu tækifæri til að auka þjóðar-
tekjurnar geta hins vegar farið forgörðum, ef ekki
næst að koma taumhaldi á verðbólguna. Þess vegna
er hjöðnun hennar mesta vandamálið, sem fengizt
er við um þessar mundir.
Þ.Þ.
Söguleg þjóöaratkvæðagreiösla næsta þriðjudag
Rene Lévesque
1 KANADA biöa menn meö eft-
irvæntingu þjóöaratkvæöa-
greiöslunnar, sem fer fram i
Quebec á þriöjudaginn kemur,
en hiin getur ráöiö úrslitum um
framtiö Kanada sem sameinaös
rikis. Atkvæöagreiöslan snýst
um þaö, hvort Quebec skuli
stefna aö þvi aö veröa sjálfstætt
riki eöa vera áfram hluti
kanadíska rlkisins.
Spurningin, sem kjósendur
eiga aö svara, hljóöar þó ekki
beint um þetta. Rene Levesque
forsætisráöherra I Quebec geröi
sér ljóst, aö margir kjósendur
myndu hika viö aö stiga nú þaö
spor til fulls aö segja alveg skil-
iö viöKanada. Efnislega hljóöar
spurningin á þessa leiö:
Fylkisstjórnin I Quebec hefur
gert kunnugt, að hún stefni aö
þvl aö gera viö önnur fylki
Kanada samning, sem feli þaö I
sér, aö Quebec veröi sjálfstætt
rlki I efnahagslegum tengslum
viö Kanada, t.d. sameiginlegur
gjaldmiöill. Sllkur samningur
tekur þó ekki gildi fyrr en aö af-
lokinni þjóöaratkvæðagreiöslu
um hann. Viltuveita stjórn Que-
bec heimild til að hef ja viðræður
um sllkan samning milli Quebec
og Kanada? Já. Nei.
Andstæðingar Lévesque hafa
mjög gagnrýnt hann fyrir aö
haga spurningunni á þessa leið.
Margir kunni aö vera fúsir til aö
veita stjórninni sllka heimild,
þótt þaö vaki ekki fyrir þeim aö
ganga svo langt að til fulls aö-
skilnaöar komi. Þess vegna sé
veruleg hætta á þvl, aö ýmsir
láti blekkjast og svari játandi,
þótt annaö vaki fyrir þeim en
Quebec-stjórninni.
ÞAÐ voru Frakkar, sem fyrstir
komu til Quebec og námu þar
land. Quebec var taliö heyra
undir Frakkland frá 1534-1763,
er Frakkar uröu aö styrjöld lok-
inni aö fallast á yfirráö Breta
þar. Þótt rúmar tvær aldir séu
liönar frá þvl, aö Frakkar afsöl-
uöu sér yfirráöum þar, hefur
Quebec I reynd haldið áfram aö
vera franskt land. Um 60% Ibú-
anna tala eingöngu frönsku og
um 80% Ibúanna eru taldir
franskrar ættar. Aöeins 11%
Ibúanna eru taldir rekja ættir
slnar til Bretlands og írlands.
Þaö hefur lengi verið mat
hinna frönsku Ibúa Quebec, aö
þeir væru látnir gjalda uppruna
slns. Þess vegna hefur alltaf
veriö þar sterk þjóöernisvakn-
ing, en hún hefur fyrst breytzt I
skilnaðarhreyfingu á slöustu ár-
um.
1 kosningunum tii sambands-
þingsins I Ottawa hefur Frjáls-
lyndi flokkurinn alltaf notiö
yfirgnæfandi fylgis I Quebec. 1
kosningunum til kanadíska
þingsins í vetur vann hann öll
þingsætin þar. Það geröist hins
vegar I fylkiskosningunum I
Quebec 1977, aö flokkur þjóö-
ernissinna undir forustu Léves-
que fékk meirihluta og hefur
fariö meö stjórn slöan. Flokkur-
inn tók ekki þátt I þingkosning-
unum á slöastl. vetri og reyndi
þvl ekki á hvert fylgi hann hefur
nú.
Skoðanakannanir benda hins
vegar til aö hann muni vinna
sigur I fylkiskosningunum 1981,
en67% þeirra, sem spuröirvoru
I slöustu skoöanakönnun, lýstu
sig ánægöa meö fylkisstjórnina.
I fylkiskosningunum 1978
haföi flokkurinn þaö á stefnu-
skrá sinni aö vinna aö sjálfstæöi
Quebec, en lýsti þvl jafnframt
yfir, aö hann myndi efna til
þjóöaratkvæöis um máliö áöur
en nokkuö væri hafizt handa I þá
átt.
SIÐAN Lévesque tilkynnti, aö
þjóöaratkvæöagreiöslan færi
fram 20. mal, hefur staöiö yfir
hörð barátta milli skilnaöar-
sinna og andstæöinga þeirra.
Lévesque er aö sjálfsögöu I far-
arbroddi skilnaðarsinna, en
Claude Ryan, leiötogi Frjáls-
lynda flokksins i Quebec, er
leiðtogi þeirra, sem vilja, aö
Quebec tilheyri Kanada áfram
og beita sér fyrirþvl, aö tillagan
veröi felld.
Lengi vel bentu skoöanakann-
anir til þess, aö já-menn og nei-
menn væru nokkurn veginn
jafnsterkir. 1 skoöanakönnun-
inni, sem fór fram I siöustu
viku, höföu nei-menn hins vegar
betur, en margir voru enn ó-
ákveðnir. Fréttaskýrendur hafa
þvl ekki þoraö aö spá neinu um
úrslitin, heldur eru sammála
um, aö þau séu tvlsýn.
Hlutur nei-manna hefur
styrkzt viö þaö, aö Trudeau for-
sætisráðherra Kanada hefur
komiö tvlvegis til fundahalda I
Quebec og lagzt harölega gegn
tillögunni. Trudeau er af frönsk-
um ættum og vinsæll I Quebec.
Trudeau gaf þaö fyrirheit, aö
hann myndi vinna aö þvl, ef til-
lagan félli, aö kallaöur yröi
saman fundur meö fulltrúum
frá fylkjunum, þar sem reynt
yröi aö ná samkomulagi um
aukna heimastjórn þeirra.
Jafnframt tilkynnti hann, aö
engar viöræöur yröu teknar upp
viö stjórnina I Quebec ef til-
lagan yrði samþykkt.
Þaö er ekki aöeins I Kanada,
heldur einnig I Bandarlkjunum,
sem úrslita þjóöaratkvæða-
greiöslunnar I Quebec er beöiö
meö eftirvæntingu. Bandarlkja-
menn telja öryggi Noröur-Ame-
rlku geta stafaö hætta af þvl, ef
nýtt rlki risi á austurströndinni
og skærist úr leik i vestrænu
vamarsamstarfi. 1 seinni tiö
hefur Lévesque lýst yfir þvi, að
sjálfstætt Quebec myndi taka
þiátt I sliku samstarfi, en áöur
haföihann hallazt aö hlutleysis-
stefnu.
Frá höfuöborginni I Quebec, sem er samnefnd fylkinu