Tíminn - 03.08.1980, Blaðsíða 20

20
il'HlííílM1''
Sunnudagur 3. ágúst 1980.
i
WfyfHúsgögn og
iSr §\[nnr^ttinaar
Suðurlandsbraut 18
Selur:
Elldhúsinnréttingar.
Baðherbergisinn-
réttingar.
Fataskápa og skrif-
stofuhúsgögn frá
Trésmiðju K.A. Sel-
fossi.
Bólstruð húsgögn frá
Húsgagnaiðju K.R.
Hvolsvelli
Innihurðir og skrif-
stofustóla frá Tré-
smiðju K.S. Vik.
Ennfremur innflutt
húsgögn frá Dan-
mörku, Noregi, Svi-
þjóð, Finnlandi,
Bretlandi og Þýska-
landi.
Húsgögn og
innréttingar
Suðurlandsbraut 18 Slmi 86-900
1 Skálholti sátu biskupar i 890
ár, til ársins 1796 (31 kaþólskur
og 12 eftirsiöaskiptin). Biskups-
stólarnir aö Skálholti og Hólum
voru aö nokkru „riki i rikinu.”
Þar voru höfuökirkjurnar og
skólarnir. „Gissur hvíti lét
gjöra hina fyrstu kirkju I
Skálholtiog var þar grafinn aö
þeirri kirkju” segir i Hungur-
vöku. Gissur biskup Isleifsson
reisti nýja kirkju „þrituga aö
lengd” og vlgöi Pétri postula.
Klængur biskup Þorsteinsson
(1152—1176) reisti siöan nýja
kirkju af grunni. „A tveim skip-
um komu út stórviöir þeir, er
Klængur lét höggva i Noregi til
kirkju þeirrar, er hann lét gjöra
i Skálholti, er var aö öllu vönduö
framyfir hvert hús annaö,
þeirra er á Islandi voru gjör,
bæöi aö viöum og smiö.” Kirkja
Klængs biskups var langstærsta
kirkja á Islandi, mun stærri en
Skálholtskirkjur, eöa aörar
islenskar kirkju siöar — ailt til
vorra daga. Eldingu sló niöur I
turn Klængskirkju og brann hún
áriö 1309, enný varreist 1311. Sú
kirkja brann i tiö ögmundar
biskups (1526). ögmundur lét
þegar gera búö i kirkjugaröinum
(Þorláksbúö), en efndi siöan til
veglegrar kirkju. Rúmum 100
árum siöar tekur Brynjólfur
Sveinsson biskup viö staö og
stóli i heldur hrörlegu ástandi.
Brynjólfur lét reisa mjög veg-
lega kirkju, er næst gekk kirkju
Klængs aö stærö. Brynjólfs-
kirkja var gerö úr bæöi besta
rekaviö og útlendu timbri. Var
hákirkjan reist voriö 1650, en
kirkjukórinn siöar (1673).
Margt dýrindisgripa var I kirkj-
unni. Enskur feröamaöur, Jos'
eph Banks.kom i Skálholt 1772,
og teiknaöi einn feröafélaga
hans mynd af staö og kirkju. Af
þeirri mynd má sjá hvernig
dómkirkja Brynjólfs Sveinsson-
ar leit út. Þessi vandaöa kirkja
stóö enn þegar biskupsstóllinn
var lagöur niöur og boöiö var aö
flytja biskup og skóla til
Reykjavikur 1785, eftir jarð-
skjálftana, sem léku hart staö-
arhúsin, en kirkjan slapp aö
mestu. Sennilega heföi kirkjan
getað staöiö enn, ef henni heföi
veriö vel viö haldiö, en á þvi
varö misbrestur. Var kirkjan aö
Skálholtskirkja (Brynjólfskirkja) 1772.
Ingólfur Davíðsson:
Byggt og búið
í gamla daga
__________:___________j
Á Skálholtsstað
lokum rifin og viöir hennar
margir fóru á dreif og eyðilögð-
ust. Þó varöveittist altari og
prédikunarstóll. (ræöustóll
Vidalins og Brynjólfs), o.fl.
munir, t.d. kaleikur og skirn*
arfontur, nú á Þjóöminjasafni.
A mynd Josephs Banks af
Skálholtsstað 1771 sést, auk
kirkjunnar, torfhúsaþyrping
mikil, sum húsin með timbur-
göflum, og eflaust aö einhverju
leyti þiljuö innan. Þarna hafa
biskupar búiö meö fólki sinu,
sjálfsagt oft fjölmennu, á þessu
höfuösetri. Á Kyndilhóli standa
nokkrir feröalangar, e.t.v. úr
föruneyti Banks. Kyndilhóll var
gamall öskuhaugur. 1 forgrunni
sennilega bæöi heimafólk og
feröamenn, þ.á.m. konur meö
krókfald á höföi. „Brynjólfs-
kirkja” hefur veriö stórt hús og
veglegt. A kirkjumyndinni má
sjá konu meö krókfald i for-
grunni, einnig mann meö lang-
an staf, og annan sitjandi meö
baröastóran hatt. Kona leiðir
barn viö innganginn. „Brynjólf-
ur byggöi stórt, en Klængur
stærra, kannski ris þó nýja
kirkjan hærra,” þó minni sé hún
aö ummáli en timburmusteri
Klængs og Brynjólfs.
Margir muna hina gömlu
Skálholtskirkju vorra daga, litlu
timburkirkjuna, sem hér er birt
mynd af. GIsli Gestsson safn-
vöröur tók myndina sumariö
1954. Skömmu áöur en kirkjan
var flutt og siöar rifin. Þessi
litla sveitakirkja, byggö 1851,
var gerö úr timbri hinnar stóru
Brynjólfskirkju sem var afar
vel viöuö.
Huröin var einnig úr
gömlu kirkjunni. Góöir gamlir
gripir voru I litlu sveitakirkj-
unni i Skálholti, þó aö hún væri
oröin hrörleg að siöustu. Þar
var m.a. hinn fagri prédikunar-
stóllBrynjólfs biskups, altari og
kertastjakar. Þessir munir
prýöa nú nýju kirkjuna. Hana
teiknaöi Höröur Bjarnason,
húsameistari rikisins, áriö 1954,
en vigslan fór fram 21. júli 1963
á Skálholtshátiö, sem siöan er
haldin árlega. Kirkjan er vegleg
og fer einkar vel viö umhverfiö.
Listaverk kvennanna tveggja,
þ.e. marglitu steindu gluggarnir
meö fögrum tigulmyndum
(mosaik) Geröar Helgadóttur,
og hin mikilfenglega, mjög sér-
kennilega altaristafla Ninu
Tryggvadóttur gefa kirkjunni
virðulega fagran blæ og gera
hana aö sérstæöum heimi hiö
innra.
Oll Noröurlönd létu Skálholts-
kirkju til sin taka og gáfu dýr-
mætar gjafir til byggingarinn-
ar. Gluggamir, orgeliö, ljósa-
stikur og stólarnir eru framlag
Danmerkur, Norömenn gáfu
byggingarefni, m.a. flisar I þak
og gólf og hurðir. Sviar gáfu
tvær kírkjuklukkur, en Danir,
Finnar og Norömenn sina
klukkuna hver, Islendingar
þrjár. Færeyingar hafa gefiö
fagran skirnarfont, höggvinn i
granit af færeyskum lista-
manni.
Skólar biskup6setranna á Hól-
um og I Skálholti voru frægir
fyrr á tiö. Höföu flestallir fyrir-
menn landsins í margar aldir
veriö Hóla- og Skálholtssveinar
um hriö og numiö fræöi sin. Eft-
ir móöurharöindin og jarö-
skjálftana, sem skemmdu mjög
bæjarhús iSkálholti, var skólinn
fluttur til Reykjavikur, ásamt
biskupsembættinu. Hólaskóli
hinn forni var og lagöur niöur
um aldamótin 1800. Siöar reis
bændaskóli á Hólum. Skálholt
hlaut aftur sinn skóla fyrir
nokkrum árum. Þaö er lýöhá-
skóli meö um 30 nemendum.
Eins árs skóli, flestar greinar
valfrjálsar, ekkert próf, en um-
sagnir gefnar. Námsefni næsta
fjölbreytt, m.a. lögö áhersla á
starfsfræðslu og þætti, sem
varöa lifsviöhorf.
Á sumrin lifga sumartónleik-
ar staðinn, sem árlegur viö-
buröur. Helga Ingólfsdóttir,
semballeikari átti frumkvæöiö
aö þessum tónleikum, og