Fréttablaðið - 02.08.2007, Blaðsíða 26

greinar@frettabladid.is
Ég er nýkomin af fótboltamóti barna og unglinga í Danmörku. Þar var seldur
bjór í veitingatjaldi inni á íþróttasvæðinu.
Eftir úrslitaleikinn flykktust dönsku dreng-
irnir þangað, 15 til 16 ára gamlir, og keyptu
sér bjór sem þeir drukku síðan fyrir utan
tjaldið. Þetta var ófögur sjón sem hugnast
ekki íslenskum foreldrum. Reyndar var stór
hluti dönsku strákanna svo þunnur þennan
laugardag að þeir gátu ekki spilað.
Ég furða mig á því að flokksbróðir minn og varafor-
maður Samfylkingarinnar líti á áfengislöggjöf eins og
þá dönsku sem æskilega fyrirmynd fyrir Íslendinga.
Ég furða mig líka á því að hann hunsi rannsóknir og
reynslu innlendra sem erlendra meðferðaraðila og
fræðimanna á sviði áfengismála, eins og hann gerði í
Kastljósi sl. mánudagskvöld. Hann vill lækka vöru-
gjald og auka forvarnir en neitar að hlusta á þau rök
að reynslan og rannsóknirnar sýna að einu gildu for-
varnirnar felast í því að takmarka aðgengi að áfeng-
inu með aldurstakmörkunum, verðlagningu, auglýs-
ingabanni og sölu í sérverslunum.
Foreldrar og kennarar geta talað sig hása um skað-
semi áfengisdrykkju án þess að það hafi
mikil áhrif á börnin sem þeir eru að reyna að
vernda fyrir hættum vímuefnaneyslunnar.
Þetta þekkja margir af eigin raun og nú hafa
vísindamenn staðfest það með rannsóknum
sem sýna að eina ráðið til að koma í veg fyrir
unglingadrykkju er einfaldlega það að banna
hana með lögum og fylgja þeim fast eftir.
Þær þjóðir sem hafa lækkað áfengis-
kaupaaldurinn hafa komist að því að það
færir unglingadrykkjuna enn neðar í aldri
og veldur fleiri slysum og meira ofbeldi.
Íslenskar matvöruverslanir byggja á
starfskröftum unglinga. Hvernig munu
unglingarnir á kössunum bregðast við þegar jafnaldr-
ar þeirra koma til þeirra með bjórkippurnar og létt-
vínsflöskurnar? Verður félagslegi þrýstingurinn ekki
til þess að unga afgreiðslufólkið freistist til að selja
vinum sínum þessi vímuefni?
Áfengi er ekki matur. Áfengi er vímuefni sem hefur
áhrif á heila og taugakerfi. Heilinn er ekki fullþrosk-
aður fyrr en við 20 ára aldur. Leyfum börnunum okkar
að þroskast í friði og fylgjum eftir þeirri áfengislög-
gjöf sem við höfum. Göngum strangt eftir því að aug-
lýsingabanninu verði framfylgt.
Höfundur er myndlistarkennari og varaþingmaður.
Skál, félagi!
Bílstjórinn okkar í Suður-Afríku á rætur að rekja til Malasíu,
Indlands og Rússlands. Hann sleit
barnsskónum á Svæði sex í
Höfðaborg. Svæði sex var líf og sál
borgarinnar. Þarna bjó fólk af
ýmsum uppruna tugþúsundum
saman í sátt og samlyndi: blökku-
menn og hvítir og asískir, kristnir
menn og múslímar og hindúar.
Aðskilnaðarstjórn Þjóðarflokksins
hafði náð völdum í landinu fyrir
tilstilli örlítils nasistaflokks í
þingkosningum 1948. Hún lýsti
Svæði sex „hvítt“ 1966, rak íbúana
burt eins og búfénað og jafnaði
byggðina við jörðu með stórvirkum
vinnuvélum. Þegar Desmond Tútú
varð erkibiskup í Höfðaborg 1986,
þurfti hann sem blökkumaður
samkvæmt lögum að sækja um
leyfi til að búa í borginni, en hann
lét sér ekki detta það í hug, og
lögreglan lagði ekki í hann.
Fjölskylda bílstjórans þurfti eftir
1966 að byrja upp á nýtt með tvær
hendur tómar. Löngu síðar fékk
hann augastað á húsi til að koma
sér fyrir í með konu sinni og tveim
börnum. Hann lagði nótt við dag og
keypti húsið. Þá fékk hann bréf frá
yfirvöldum. Hann hafði keypt húsið
af ólögmætum eiganda. Nú var
Afríska þjóðarráðið (ANC) komið
til valda og veitti fyrrverandi
eigendum kost á að endurheimta að
einhverju leyti þær eigur, sem
aðskilnaðarstjórnin hafði haft af
þeim með ofbeldi. Bílstjórinn var
virkur í hreyfingunni, en bar ekki
vopn. Hann skildi, að nauðsyn bar
til að skila þýfi Þjóðarflokksins
aftur til réttra eigenda, en nú var
hann aftur húsnæðislaus og
allslaus. Þegar fjölskyldan hafði
fundið sér leiguhúsnæði, sagði
dóttir hans fimm ára við föður sinn:
pabbi, við skulum hlekkja okkur við
þetta hús. Þá féll ég saman, sagði
bílstjórinn, þrjátíu árum eftir að
þeir jöfnuðu Svæði sex við jörðu –
fyrir það eitt að þar bjuggu ólíkir
kynþættir saman í friði og spekt, og
það rímaði ekki við hugmyndafræði
aðskilnaðarstefnunnar. Við
sigruðum á endanum, bætti hann
við, en ég verð nú að láta mér duga
að lifa lífinu fyrir börnin mín og
brýna fyrir þeim, að þau láti
söguna ekki endurtaka sig, aldrei.
Baráttu minni er lokið: nú vinn ég
fyrir hvíta manninn. Mig dreymir
um að eignast eigin bíl. Við
hlustuðum á söguna með kökkinn í
hálsinum.
Aðskilnaðarstefnan snerist ekki um
sambúð svartra og hvítra. Lögmað-
ur Nelsons Mandela og náinn vinur
og samherji allar götur síðan árin
eftir 1950 er hvítur. Hægri hönd
Mandelas síðan 1994, þegar hann
var kjörinn forseti, er hvít kona.
Hvítum og svörtum semur jafnan
vel í Suður-Afríku eins og á Svæði
sex. Aðskilnaðarstefnan spratt í
öndverðu af ofstæki og illvilja
tiltölulega þröngs hóps hvítra
manna, sem töldu sig verðskulda
sjálfteknar sárabætur eftir
ósigurinn fyrir Bretum í Búastríð-
inu 1899-1902. Upprisa aðskilnaðar-
stefnunnar í Suður-Afríku 1948 var
þannig náskyld og nauðalík
valdatöku nasista í Þýzkalandi
fimmtán árum fyrr. Þjóðarflokkur-
inn fór hægar í sakirnar en Hitler
og félagar og entist því lengur, en
hugsjónin var sömu ættar.
Nelson Mandela og félagar hans í
ANC urðu smám saman fráhverfir
friðsamlegum mótmælum einum
saman í anda Gandís og töldu sig
þurfa á harkalegri aðferðum –
hryðjuverkum! – að halda til að
hnekkja aðskilnaðarstjórninni.
Nafn Mandelas var ekki numið burt
af hryðjuverkamannalista Banda-
ríkjastjórnar fyrr en 2003 – og þá til
bráðabirgða. Hryðjuverkin skiptu
þó ekki sköpum, heldur friðsam-
legu mótmælin, sem kölluðu
hyldjúpa andúð og fyrirlitningu svo
að segja allrar heimsbyggðarinnar
yfir aðskilnaðarstjórnina, svo að
hún hlaut um síðir að falla. Eftir á
að hyggja var hryðjuverkunum
trúlega ofaukið, en Mandela segist
samt ekki iðrast þeirra.
Þegar Mandela var sleppt úr haldi
1990, hvatti hann félaga sína í ANC
til að leggja niður vopnin og boðaði
frið, sátt og fyrirgefningu. Hann
hafnaði fyrirmyndinni frá Nürn-
berg 1945-49, þar sem stríðsglæpa-
menn nasista voru margir dæmdir
til dauða eða fangavistar. Einhliða
réttlæti sigurvegara í stríðslok
tryggir hvorki iðrun né fyrirgefn-
ingu og þá ekki heldur uppgjör við
liðna tíð. Mandela og samherjar
hans afréðu að gera heldur upp
fortíðina í tvennu lagi: fyrst skyldi
bjóða mönnum að játa sakir sínar
fyrir Sannleiks- og sáttanefndinni,
sem Desmond Tútú stýrði 1995-98,
gegn sakaruppgjöf, og síðan mætti
höfða mál gegn þeim, sem ekki
þekktust boðið. Vitnisburðirnir
fyrir nefndinni fengu hárin til að
rísa á höfðum viðstaddra, aðrir
grétu. Eitt fórnarlambið sagði: Við
viljum fyrirgefa, en við vitum ekki,
hverjum við eigum að fyrirgefa.
Fyrirgefningin hefur líklega
aldrei átt öflugri og tilkomumeiri
bandamenn í stjórnmálum en þá
Nelson Mandela og Desmond Tútú –
nema kannski Gandí.
Mandela og Tútú
Tilvalið í ferðalagið
Án viðbætts salts!Án viðbætts sykurs!
Kjarngóð næring í þægilegum umbúðum barnamatur.is
E
kki eru nokkrar líkur á að dragi úr skrílslátum og ófrið í
miðbænum um helgar ef eitthvað er að marka orð Geirs
Jóns Þórissonar yfirlögregluþjóns í Kastljósinu í fyrra-
kvöld.
Nú skal ekki fullyrt að sá málflutningur sem yfirlög-
regluþjónninn fór með í þættinum sé lýsandi fyrir stefnumörkun
embættis lögreglustjóra höfuðborgarsvæðisins, en þó skyldi maður
ætla að orð hans hefðu nokkra vigt. Og þá eru íbúar og gestir mið-
borgarinnar um helgar í vondum málum. Áfram.
Grípum niður í viðtalið við Geir Jón: „Lögreglan er ekki gangandi
í miðbænum. Við erum í bílum og við erum með eftirlitsmyndavél-
ar.“ Gott og vel. Þetta skipulag hlýtur þá að reynast svo glimrandi
vel að engin ástæða sé til að breyta því, ekki satt? En bíðum hæg,
vissulega er lífsháskinn sem er yfirvofandi hverjum þeim sem hætt-
ir sér niður í bæ stórkostlega ýktur. En um hitt er engu logið; um
sóðaskapinn, glerbrotin, hömluleysið, fólkið sem gengur örna sinna í
hverju horni, pústrana og ólætin. Allt er það dagsatt þó með ólíkind-
um sé. Getur verið að Geir Jóni og félögum hans finnist þetta vera í
svo góðu lagi að ekki sé ástæða til að taka á ástandinu?
Auðvitað er ekki svo, eins og kom reyndar fram í viðtalinu við
Geir Jón. En ekki var uppörvandi að heyra viðbrögð hans við spurn-
ingunni hvort það væri þá ekki skynsamlegt að hafa lögreglumenn
sýnilega þar sem vandræða er von. „Ef lögreglan væri þarna maður
á mann, þá gætum við kannski komið í veg fyrir þetta. En þá þyrftum
við að vera mörg hundruð í miðborginni,“ sagði yfirlögregluþjónn-
inn og hélt svo áfram: „Á að halda uppi skemmtanahaldi í miðborg-
inni með því að lögreglan haldi í hendurnar á hverjum og einasta
manni og gæti þess að hann muni ekki slá frá sér?“
Þetta er átakanleg þvæla og Geir Jón á að vita það manna best.
Lögreglan í Reykjavík hefur sýnt að hún er fullfær um að hafa stjórn
á mannfjölda í miðbænum þegar mikið liggur við. Eftir hörmung-
arástand á Menningarnótt árið 2005 mætti lögreglan vel undirbúin
til leiks á síðasta ári. Áttatíu lögregluþjónar fóru fótgangandi um
miðbæinn ásamt sérmerktum aðstoðarmönnum úr röðum björgun-
arsveita og starfsmanna Íþrótta- og tómstundaráðs. Þessi mikla og
sýnilega gæsla fór ekki fram hjá neinum af þeim hátt í hundrað þús-
und gestum sem gerðu sér ferð í bæinn. Árangurinn lét heldur ekki
á sér standa því Menningarnótt fór þetta árið fram með allt öðrum
og huggulegri hætti en árið á undan.
Trúi lögreglan á höfuðborgarsvæðinu ekki eigin reynslu getur hún
svipast um vestur til Los Angeles. Þar er starfandi sami lögreglu-
stjóri og tók þátt í að koma á lögum og reglu í New York á sínum
tíma. Þrátt fyrir að fækkað hafi í liði lögreglunnar í Los Angeles
undanfarin fimm ár hefur William Bratton tekist ásamt mönnum
sínum að fækka glæpum í borginni á sama tíma um þriðjung.
Aðferðafræðin er einföld. „Löggur á staðinn“ kallar Bratton stefn-
una sem snýst um að hafa fjölmennan gangandi mannskap á þekkt-
um afbrotastöðum. Á síðasta ári beindist athyglin aðeins að fimm
slíkum stöðum í hinni geysivíðfeðmu Los Angeles, en árangurinn lét
ekki á sér standa.
Lögreglan á höfuðborgarsvæðinu sýndi frábær vinnubrögð um
síðustu helgi þegar hún kom upplýsingum fljótt og vel til borgar-
anna eftir harmleikinn á Sæbrautinni og sló þar með á ugg margra
um að vopnaður undirheimalýður gengi laus.
Sú frammistaða var merki nýrra tíma. Vonandi voru orð yfirlög-
regluþjónsins í Kastljósi aðeins bergmál úr fortíð.
Einföld fræði