Tíminn - 30.01.1981, Síða 8

Föstudagur 30. janúar 1981
8
Listviðburður
í fatahenginu
Þótt eigi séu allir á
eitt sáttir með vissa
þætti i norrænu sam-
starfi, og þá kannski
helst skilgreiningu
þjóða og þjóðfélags-
hópa, er ekki á þvi
minnsti vafi, að margt
er þessum þjóðum
sameiginlegt, og breyt-
ir þar engu þótt ýmsir
sænskir menningar-
menn telji íslendinga
með sigaunum, Löpp-
um og öðrum villu-
mannahópum, er nefn-
ast þjóðarbrot i dag-
legu tali, fremur en
þjóðir.
Misvandfariö er þó meö öll
samskipti þessara landa, hvort.
heldur þau eru peningaleg, i
formi réttlætis, eöa i listum og
menningu. Til aö mynda stend-
ur sifelldur vindnúningur gagn-
rýni um Konsó-stööina i Vatns-
mýrinni, þar sem reynt er aö
halda uppi menningarlegu
kristnihaldi handa tslendingum
sérstaklega, þar sem fóöur-
fræöingar annast kerfisbundna
menningarneyslu og félagslega
innrætingu, til aö viöhalda and-
legu lífi á tslandi, sem taliö er i
vanda.
Meðferðin á frægasta
málara Norðurlanda
Eitt af þvi skásta i starfsemi
Norræna hússins, ef frá er taliö
bókasafniö, tónlist og söngur,
eru málverkasýningarnar, eöa
myndlistarsýningarnar væri ef
til vill réttara aö nefna þetta,
þvi oft hafa veriö sýndir list-
munir ekki siöur en myndir.
Nú stendur yfir i Norræna
húsinu, þaö er aö segja i forstof-
unni, sýning á myndverkum
norska snillingsins Edvard
Munch (1863-1944), stórmerk
sýning, en af einhverjum ástæö-
um kýs þessi menningarstöð aö
hengja verkin upp i fataheng-
inu, sem liklega veröur aö telj-
ast meiriháttar móögun viö svo
kunnan snilling, fyrir utan þá
áhættu sem I þvi er fólgin aö
hengja verðmætar myndir á
gangveginn (óvarin oliumál-
verk), jafnvel þótt fulltryggö
séu, peningalega.
Þessu hljóta allir vitibornir
menn aö mótmæla, aö ekki sé
fundinn samboöinn staöur á ís-
landi fyrir verk þessa látna
meistara og þá stendur þaö auð-
vitað Islendingum næst aö mót-
mæla.
Edvard Munch var einn af ex-
pressionistunum og er einn dáö-
asti málari veraldarinnar á
þessum tima. Sumar myndir
hans hafa hlotiö heimsfrægö og
þær er aö finna i öndvegi á lista-
söfnum er standa undir nafni,
eöa telja sigþurfa aö gera þaö.
Ég veit ekki hvers vegna Nor-
ræna húsiö tekur feil á myndum
Munch og heröatrjám. Þó er
þetta yndisleg sýning, alls upp
undir 40 verk, þar af nokkrar
skógarmyndir, málaöar I hinu
fræga sumarhúsi, eða frá As-
garösströnd, þar sem hús
málarans stóö viö ströndina, og
Edvard Munch.
ljósiö lék sér i skóginum innan-
um álfa, mús og fugl, og sumar-
skýin breyttu veröldinni frá
einu andartaki til annars með
sólinni og regninu.
Þarna á sýningunni i Norræna
húsinu er t.d. að finna „Sjúka
barniö”, sem er fræg mynd, og
„Ibsen á Grand Cafe”, enn-
fremur þekkta sjálfsmynd af
listamanninum og ýmsar aðrar
minna þekktar, nema af sér-
fræöingum. En þó verður aö
segjast eins og er, aö sjaldan
hefur merkari sýning gist þetta
hús, oger þá hvorki fatahengið,
né aörir húshlutar undanskildir.
Það eru leiö mistök, aö þess-
ari sýningu skyldi ekki veröa
fagnaö, sem vert er og henniaö
minnstakosti boöið inn I þennan
bæ.
Þetta er nefnilega listvið-
buröur.
Jónas Guðmundsson
LEIKFÉLAG REYKJAVtKUR
ÓTEMJAN
eða
Snegla tamin
eftir
William Shakespeare
Þýðandi:
Helgi Ilálfdánarson
Forleikur færður i texta:
Böðvar Guðmundsson
Lýsing:
Daniel Williamsson.
Tónlist:
Eggert Þorleifsson
Búningar:
Una Collins.
Leikmynd:
Steinþór Sigurðsson.
Leikstjóri:
Þórhildur Þorleifsdóttir.
Frumsýning.
The Taming of the
Shrew
William Shakespeare
(1564-1616), enski leikarinn og
skáldið, er oft talinn mesta leik-
skáld sem uppi hefur verið, og
sem dæmi um hylli hans, má
það vera, að álitið er að ekkert
rit nema biblian hafi veriö þýdd
á fleiri mál en rit hans, og til-
vitnanir i rit skáldsins komi
einnig næst á eftir þeirri helgu
bók.
Og þótt maöur hafi eigi viö
höndina skirskotun um stööuna i
þrætubókarlist, þá er það vist,
að um margt hefur um dagana
verið rifist, er varðar persónu
og rit Williams Shakespeare, og
sem dæmi um það má geta þess
aö til eru a.m.k. 16 aðferðir við
að rita eftirnafn höfundarins
rétt, en þessar þrjár eru algeng-
astar: Shakespeare, Shakspere
og Shaxpere.
Mismiklar deilur eru þó um
einstök verk þessa skálds, og
ekki hefur Ótemjan alveg slopp-
ið við þær þrætur. I leikskrá er
m.a. gerö grein fyrir verkinu
meö þessum oröum:
„Leikritið Ótemjan eöa
Snegla tamin (The Taming of
the Shrew) er meðal fyrstu
gamanleikja höfundar. Þaö er
talið samið og frumsýnt á tima-
bilinu 1592-94 en var fyrst gefið
út á prenti i fólió heildarútgáfu á
verkum skáldsins 1623. Ýmsar
getgátur hafa verið á lofti um,
hvort Shakespeare hafi byggt
Ótemjuna á eldra leikriti svip-
aös efnis, þvi aö vitaö er aö 1594
kom út leikritiðThe Taming of a
Shrew. Ýmsir fræðimenn telja
þó, aö siðarnefnda leikritið sé
léleg endurritun á verki Shake-
speare og þriðji hópurinn hall-
ast helst aö þvi aö bæöi þessi
verk byggi á þriöja verkinu,
sem nú sé óþekkt. Um slikt má
Gleöistund á fjölunum i Iönó.
Að keppa við orðið
eflaust lengi deila en vist er um
það, að efnisþættir þeir eða
minni, sem tekin eru upp i leik-
ritinu eru þekkt i ýmsum öðrum
myndum. Forleikur og eftirleik-
ur verksins hjá Shakespeare
greinir frá almúgamanninum
Slæg, sem aðalsmenn rekast á
drukkinn, dubba upp I fin klæöi
og bera inn i rikulegan bústað
og telja honum trú um aö hann
sé aöalsmaöur.
Siðan er leikið fyrir hann leik-
ritið Snegla tamin. Þetta minni
var meðal annars þekkt úr Ara-
biskum nóttum og hefur sem
kunnugt er oft verið notað siðan
i leikverkum, m.a. af Holberg i
Jeppa á Fjalli. Forleik þessum
eða umgjörð er sleppt i sýning-
unni hér i kvöld og nýr kominn i
staðinn. Minnið um ungu, fögru
ogeftirsóttu dótturina (Bjönku)
og alla biölana er einnig þekkt
úr ýmsum leikverkum, en er þó
i þessu tilviki augljóslega tekið
upp úr itölskum gamanleik I
Suppositieftir Ariosto (1509), en
þar skipta þjónar og húsbóndar
m.a. um gervi i þvi skyni að ná
ástum ungu stúlkunnar. Ensk
þýöing þessa verks var vel
þekkt i Bretlandi á dögum
Shakespeare. Þriöja og megin-
minnið: hin skapstygga dóttir,
sem enginn vill lita við, skassið,
og staöa konunnar i hjúskap var
efni sem margar sögur, ballöð-
ur og bæklingar þessara tima
fjölluðu um. Sjálfur hafði
Shakespeare litillega minnst á
stööu konunnar i gamanleiknum
Allt i misgripum (Comedy of
Otemjan
hjá LR
Errors) nokkru áður en hann
samdi ótemjuna og i háðs- og
ádrepubæklingum var óspart
gert grin að skyldum eigin-
kvenna og ýmsu öðru sem að
kvenfólki sneri, svo sem öfga-
kenndri kventisku i klæða-
burði.”
„Forleikur færður i
texta”
En hvað sem þrætubókum lið-
ur, þá er þaö staðreynd, að
Shakespeare gjörði Ótemju
sinni ramma með forleik og eft-
irmála. Þaö er þvi örðugt fyrir
Jónas
Guömundsson:
LEIKLIST
menn sem koma fyrirvaralitið
að þessu verki með aögöngu-
miöa aö skilja hvaö átt er viö
meö oröunum „Forleikur færð-
ur i texta af Böövari Guðmunds-
syni”, en þannig er þetta orðað i
leikskrá, en formáli þessi snýst
um einhvern innanhúsfund hjá
leikfélaginu, að manni helst
skilst.
Þessi forleikur er ekki nein
sérstök hagleikssmíð, og kemur
gamla manninum, þ.e. William
Shakespeare, ekkert við, þannig
séð, og vist hefðu margir allt
eins vel viljað fá texta Shake-
speares.eða sömu sort og Ziem-
sen brúkar sjálfur. Og skiptir þá
engu þótt Böövar Guðmundsson
sé skemmtilegur maður.
Þóstakkeinhver upp á þvi, að
þessi nýi botnlangi við leikinn
væri til þess að skýra það, hvers
vegna konur leika hlutverk
karla og eins ýmsar innri breyt-
ingar, sem leikstjórinn gjörir
frá hinu hefðbundna, en það
held ég að sé nú óþarfi.
Hitt er svo annað mál, hversu
sannfærandi leikstjórnin er i
smæstu atriðum.
Þórhildi Þorleifsdóttur
tekst þarna að skapa lifandi og
frjálsa sýningu. Viö margt er að
etja, til aö mynda þrengsli um
þann mannfjölda er fer meö
hlutverk. Þórhildur er að þvi er
virðist ekki neinn sérstakur
talsmaöur texta i leikritum og
'henni hættir um of til að keppa
við orðiö i stað þess að styðja
það.
Þegar Tranió þjónn Lúsent-
siós fær sér allt i einu Coca Cola
að drekka, brosum við, og eins
þegar kennarinn úr Mantúu
birtist meö stresstöskuna. Þá
brosum við lika. En þó er þarna
rofið visst samband við fortið-
ina, samband sem á hinn bóginn
eflist i bráðsnjallri tónlist Egg-
erts Þorleifssonar, er þeir
Kjartan Ragnarsson og Harald
G. Haraldsson leika með hon-
um.
Þeir flytja mann aftur i aldir
með undarlegum hætti og text-
inn verður samstiga þeim veru-
leika er hann gjörist i.
Þórhildur Þorleifsdóttir er
snjall leikstjóri, en ef til vill ætti
hún frekar að setja upp vond
leikrit i texta en góð.
Leikbrögð koma oft að góðu
haldi, en þau má lika ofnota.
Hreyfingar á sviðinu, inn-
komur og þess háttar gengu
bærilega fyrir sig og nóg var að
gera, og við skemmtum okkur
yfirleitt vel.
Leikmynd Steinþórs Sigurðs-
sonar mun gjörð úr afgöngum
(hefi ég fyrir satt) og þótt turn-
ar Hallgrimskirkju og Dóm-
kirkjunnar verki ankannanlega
i fyrstu, þá venst maður þessu,
lika stöðumælinum, ef ég er
ekki farinn að sjá þeim mun
ver.
Slik leikmynd er það þvi leyti
til örvandi, að maður getur bú-
ist við hverju sem er og hún ber
þannig séð eftirvæntinguna i
fanginu.
Leikur og leikendur
Ég hygg að um það bil 15
manns fari með hlutverk i þess-
um leik, og sumir með fleiri en
eitt. Vil ég sérstaklega geta um
frammistöðu þeirra Lilju Guð-
rúnar Þorvaldsdóttur og Þor-
steins Gunnarssonar, en leikur
þeirra varínjög góður á flestum
stööum verksins. Sama má
reyndar segja um Jón Sigur-
björnsson, Lilju Þórisdóttur, og
Ragnheiði Steindórsdóttur.
Fleiri áttu góðan hlut, en það
væri að æra óstöðugan að telja
þá upp.
Framsögn var yfirleitt góð, en
það er auðvitað lykillinn að
þessu auðuga bókmenntaverki,
sem þýðandinn skilar á sinn
ágæta hátt, sem endranær, enda
nú svo komið að þessar bækur
nálgast ekki aðrir þýðendur
meir.
Þaö hvarflar að manni, svona
i lokin, að ef til vill hefði gamal-
dags og raunsæ sýning á þessu
verki verið skemmtilegri en
þessi, og þá með þeim formála
og eftirmála er Shakespeare
vildi láta fylgja.
En hvaö um það. Þetta er um
margt ágæt sýning, sem ég
hygg að margir muni sjá og
kunna að meta.
Jónas Guðmundsson.