Tíminn - 22.02.1981, Blaðsíða 7

Sunnudagur 22. febrúar 1981.
7
Jón Sigurðsson:
MARX ER DAUÐUR
Að sumu leyti má segja að i
háskólanum gæti enn þeirrar
öldu sem reis á árunum upp úr
1968 meðal háskólafólks, en
þessarar öldu sér nú fáa staði og
óviða i háskólum á Vesturlönd-
um. Er það reyndar með hrein-
ustu undrum hve gersamlega
veður hafa skipast i lofti i þess-
um efnum. í Vesturheimi velja
námsmenn um fram allt „hag-
nýtar” greinar nú orðið, þ.e.a.s.
þær sem greiða veg til vel
launaðra starfa og i Frakklandi
sitja fyrrverandi „stúdentaleið-
togar” að störfum sem hóglátir
og vandaðir menntaskóla-
kennarar en ungir menn hefja
merki „nýrrar heimspeki” sem
m.a. beinist gegn öllu þvi sem
lyktar hið minnsta af
marxisma.
áhrifa eða látið til sin taka aðrir
en ofstækisfullir hægrisinnaðir
„frjálshyggjumenn” annars
vegar og öfgafullir marxistiskir
„vinstri menn” hins vegar.
Hér skal ekki vikið frekar að
þessari harkalegu notkun
heitisins „vinstri maður”, en
aðeins á það bent að marxistar
hafa nú um skeið gert mikið til
þess að ná einhvers konar ein-
okun á því og er mál að raun-
verulegir vinstri menn taki þar i
taumana.
Kjartan Ottósson segir m.a.:
„Mikill fjöldi stúdenta hefur
um alllangt skeið verið
háttur, sem stúdentar temja sér
i námi sinu, er andstæður
vinstri róttækni. Hugsun þorra
stúdenta er agaðri en svo að
þeir leggi trúnað á afdankaðar
kreddur sem sagan hefur af-
sannað. Stúdentar eru yfirleitt
of skynsamir til þess að þeir
neiti að viðurkenna það þjóð-
félag sem þeir lifa i, eins og
fyrrverandi oddviti vinstri
manna i háskólanum hefur sagt
hjörð sina gera.
Barátta vinstri róttæklinga
fyrir sérhagsmunamálum
stúdenta er állka órökrétt og
sonar í grein hans i Dagblaðinu
sl. þriðjudag eru þessi:
„Alda vinstri róttækni er nú
að hniga meðal stúdenta. Hins
vegar hefur draugur óhefts
kapitalisma verið vakinn upp I
liki frjálshyggjunnar svo-
nefndu. Nú skiptir sköpum
hvort stúdentar vilja heldur
leiða uppvakninginn til önd-
vegis eða víðsýna umbóta-
sinnaða félagshyggju”.
I þessari grein bendir Kjartan
Ottósson á merkilega fram-
vindu i félagsmálum stúdenta,
• sem full ástæða er til aö fylgjast
vel með og hvetja hina nýju
Hefur það verið haft á orði að
nú fyrst á allra siðustu árum,
hafi hið algera forræði
marxisma i frönskum
menningarmálum verið véfengt
og það svo rækilega að varla
verði séð að marxismi nái
nokkru sinni þeim tökum sem
um langt skeið hafði verið i
frönskum menntum, eða allt frá
striðslokum.
Vilji menn sjá framvinduna i
réttusamhengi má minna á það
að þær hugmyndir sem hér á
landi hafa verið nefndar
„frjálshyggja” eru þáttur i
þessari andlegu þróun liðandi
ára. Og i ljósi þessarar þróunar
má vera að i ljós komi að upp-
hlaupin um og eftir 1968 hafi
verið siðustu fjörbrot
marxismans, þessarar voldugu
andlegu hreyfingar sem flestu
hefur ráðið á einn eða annan
hátt i menningarmálum um
langt skeið og m.a. gefið tóninn
gersamlega hér á landi i mennt-
um um áratugaskeið.
Marxisminn
er dauður
Að sinni verður ekki i það ráð-
ist að ræða um marxisma eða
fýlgifiska hans og fylgikvilla i
menningarsögu tuttugustu
aldarinnar. Hinu verður hér
haldið fram að sú framvinda
sem hér hefur verið vikið að
nokkrum orðum ber þess vitni
að hafi einhvern tima verið blóð
i þessari kú, þá er það þorrið.
Það sem’marxisminn kann að
hafa haft að veita er runnið til
þurrðar.
Þessi andlega hreyfing, þessi
fræöikenning um þjóðfélag og
menningu, tilheyrir liðinni tið.
Tilraunin, sem fólst i
marxismanum, til þess að af-
greiða kristnina, frjálsræðið og
manngildishugsjónir Vestur-
landamanna, hefur mistekist.
Með þessu er alls ekki sagt að
marxisminn hafi ekki haft ein-
hver, meiri eða minni, varanleg
áhrif á fræði og þjóðfélagsmál,
en með þessu er sagt að timabili
marxismans sem leiðandi eða
frjórrar kenningar er lokið.

M ... Éi’iiú::.
Straumarnir ná loks einnig út hingaö.
austri og ef til villsums staðar i
hörmungum þriðja heimsins
sem örvæntingarfull tilraun til
að hraða hagþróuninni.
Staðan meðal
stúdenta
Kjartan Ottósson, islensku-
nemi við Háskóla Islands, ritaði
mjög athyglisverða grein i Dag-
blaðið sl. þriðjudag og ræddi þar
um efni sem þessu tengjast
mjög þótt með öðrum hætti sé. 1
grein sinni ræðir Kjartan fyrst
og fremst um félagsmál
stúdenta og þá ömurlegu stöðu
að þar hafa engir komist til
óánægður með þá tvo valkosti
sem boðið hefur verið upp á i
stúdentaráðskosningum.
Annars vegar sjá þeir fyrir sér
Félag vinstri manna, þar sem
róttæklingar ráöa því sem þeir
vilja ráða og hins vegar Vöku
„félag lýðræðissinnaðra
stúdenta”, þar sem sjálfstæðis-
menn eru fjölmennastir.
Stúdenta sem telja sig stand?
einhvers staðar á milli ihalds og
vinstri róttækni, hefur vantað
valkost sem þeir gætu virkilega
talið sig eiga samleið með”.
Um afstöðu og framkomu rót-
tæklinganna I háskólanum segir
Kjartan Ottósson m.a.:
„Hinn akademiski hugsunar-
menn og málefni
frjálshyggjumannanna. Með
þvi að stuðla að bættum kjörum
stúdenta slæva þeir heift þeirra
i garð „auðvaldsskipulagsins”
og stuðla þar með að þvi að
skjóta hinni sósialisku byltingu
á frest.
Róttæklingar hafa ráðið
mestu í fylkingu vinstri manna i
háskólanum. Aö visu eiga i orði
kveðnu bæði framsóknarmenn
og kratar að rúmast innan
þeirrar fylkingar. 1 raun hefur
það þó verið svo I þeim herbúð-
um, aö þeir sem ekki vilja
kyngja hrárri marxiskri skil-
greiningu á þjóðfélaginu — þeir
geta að mati „vinstri mann-
anna” ekki kallað sig vinstri
menn og er jafnvel visað yfir til
Vöku. Samkvæmt þvi eru þeir
t.d. engir vinstri menn sem ekki
geta skrifað athugasemdalaust
undir upphafsorð leiðara
siðasta Stúdentablaðs: „Aðhald
og sparnaður eru orð sem sumir
nota yfir kreppu auðmagnsins”.
Óveðrinu slotar
Niðurlagsorð Kjartans Ottós-
hreyfingu sem best. En grein
Kjartans er þó miklu meira en
framlag til timabundinna
féla gsverkefna islenskra
stúdenta, og það skiptir ekki
heldur höfuðmáli að ritstjóri
Timans telur sig geta gert orð
Kjartans að sinúm sem Fram-
sóknarmaður.
Það sem mestu máli skiptir er
að ummæli Kjartans eru þáttur
i framvindu menningarmála og
andlegra mála á Vesturlöndum.
um þessar mundir. Marx er
dauður og horfinn af sviðinu, en
eftir standa margs kyns spor-
göngumenn sem gaula hjáróma
eftir að forsöngvarinn er farinn.
Til þessara manna hefur enginn
enginn nokkurs að leita lengur,
hversu geðstirðir sem pennar
Þjóðviljans verða yfir þeirri
staðreynd.
Manngildis-, frjálsræðis- og
samhjálparhugsjónir Vestur-
landamanna, sem allar eiga
eðlilegar og sögulegar rætur
sinar I kristninni og boðun
kirkjunnar, hafa lifað þetta
óveður — eins og öll hin fyrri.
Það hefur um árabil margt
verið talað og ritað um það að I
Háskóla Islands fari fram „inn-
ræting” i róttækum marxistísk-
um anda, jafnt i kennslunni
sjálfri sem I félagslífi stúdent-
anna. Nú er sjálfsagt ýmislegt
tiliþessu, og má þó ekki rjúka á
nef sér yfir þvi einu að háskóla-
menn sinni þeirri skyldu að
fjalla um ólikar skoðanir og
fræðikenningar og njóti þess
frelsis að aðhyllast þær sem
þeir vilja að því tilskyldu að
fræðilegum aðferðum og gagn-
rýni sé jafnan beitt — hvað er
hver sem I hiut á.
Umskiptin
með undrum
, Og þegar marxisminn vikur
* þannig ef til vill siðasta sinni, af
vettvangi frjórra umræðna, list-
sköpunar og fræða um menn-
ingu, skáldskap, sögu og sam-
félag, — þá kemur það i ljós að
manngildishugsjónir Vestur-
landamanna, trúin á frjálsræðið
og samhjálpina I samfélaginu
og hjálpræði og mannskilningur
kristninnar hafa ekki raskast
heldur halda fullu gildi og eru
alveg eins brýn eins og nokkru
sinni hefur verið.
Marxisminn er dauður I and-
legu li'fi Vesturlandamanna.
Hann lifir aðeins sem grófgerð
og ruddaleg valdaafsökun i