Tíminn - 22.02.1981, Qupperneq 8

8
M'MiH'I'I
Sunnudagur 22. febrúar 1981.
Rósmundur G. Ingvarsson:
t Timanum 3. febr. s.l. getur á
að lita greinarkorn undir nafninu
Gullkálfurinn bisperti. Þar er
Magnús Ólafsson að svara grein
minni er birtist 22. og 23. jan. Að-
ur var Magnús búinn að senda
mér kveðju sina og þakka fyrir
„tilskrifið” af þvi það gæfi tæki-
færi til að skrifa meira um
Blönduvirkjun. Raunar virðist
hann ekki þurfa neitt sérstakt
tækifæri.
Ég þakka Magnúsi fyrir svarið
þó ekki virðist það ýkja upp-
byggilegt og ég fái ekki háa eink-
unn þar fyrir mina ritmennsku.
En það gefur mér ástæðu til að
stinga niður penna á ný og mun
ekki af veita ef min skrif um
Blönduvirkjun eiga að vega á
móti öllu þvi sem hann hefur
skrifað og talað um þá fyrirhug-
uðu framkvæmd og komið á
framfæri i blöðum, á mannfund-
um og i útvarpi. Þætti mér eigi
óliklegt að fast þurfi að girða svo
ekki snarist um hrygg á merinni
og mun ég þvi til að minnka áhall-
ann, láta fremur stutta grein
nægja að sinni en koma þenni þvi
fljötar i baaeann.
Magnús virðist hafa gripið
pennann mjög fljótt eftir lestur
greinar minnar, en leggur ekki i
að svara svo sem neinu. Þess i
stað hefur hann i örvæntingu sinni
gripið til þess ráðs, að tina saman
smáklausur til og frá úr greinum
minum, slitnar úr sinu samhengi,
og gefur i skyn að um mótsagnir
sé að ræða, en um leið opinberar
hann vanþekkingu sina á þvi sem
um er rætt. Kannske hefur mér
tekist miður vel að koma orðum
að þvi er ég vildi segja, en þeir
sem til þekkja munu fáar mót-
sagnirfinna. Sem dæmi um þenn-
an samti'ning má nefna, að eftir-
farandi klausur eru settar á
vogarskálarnar, hvor gegn
annari: „Óliklegt er að hann (þ.e.
Magnús) hafi verið beðinn að
koma þessum tölum á framfæri,
enda er hann búsettur utan þeirra
sveitarfélaga sem kemur mál
þetta við”. Og „Þessi eyðilegging
á graslendi er ekkert einkamál
okkar hér i viðkomandi sveitum.
Hún er mál allrar þjóðarinnar”. 1
fyrra atriðinu var ég að skrifa um
tölur um beitarþol Eyvindar-
staðarheiðar og vil meina að
Sveinsstaðahreppi komi það ekki
við. En i siðari kaflanum var ég
að skrifa um eyðileggingu a.m.k.
56 fermk. gróöurlendis og vil
meina að það komi öllum Islend-
ingum við. Ég fæ ekki séð að þetta
stangist á, jafnvel þó að ekki sé
gerður greinarmunur á einstakl-
ingi og sveitarfélagi.
Rithamur í
algleymingi
Magnús fjölyrðir um rit-
mennsku mina og segir m.a. „...
vera kann að sumt hafi hrokkið úr
pennanum þá rithamurinn hefur
verið kominn i algleyming”.
Einnig segir hann aö það sé
algengt við skrif min að segja að-
eins það sem hentar hverju sinni
og að stundum sé hálfur sannleik-
urinn sagður og siðan ætlast til að
menn geti i eyðurnar eins og mál-
stað minum henti hverju sinni.
Einhversstaðar las ég eigi fyrir
löngu, að þeirsem skrifa um aðra
lýsi fyrst og fremst sjálfum sér.
Hugsanlega gæti það átt við i
þessu tilfelli.
E.t.v. kann þaö að vera rétt hjá
Magnúsi að finna megi eitthvað i
skrifum mi'num sem sumir menn
flokka undir áróöur gegn Blöndu-
virkjun, en hafa ber i huga að ég
skrifaöi grein mina til mótvægis
áróöri Magnúsar o.fl. og reyni aö
bæta úr þegar hann vanrækir aö
greina frá dekkri hliöum málsins.
Og ég hefi lika reynt aö gæta þess
að spilla ekki samningsaðstöðu
sveitarstjórnanna. Auðvitaö mið-
uöu skrif Magnúsar um, aö aðeins
4% af beitarþoli Eyvindarstaða-
heiðar eyðileggist við þá fyrir-
huguðu virkjun og fullyröing um
aö það sé staðreynd, að þvi að
grafa undan samningsstöðu eig-
enda heiðarinnar og koma þeirri
skoðun inn hjá mönnum að tjón af
Svar til Magnúsar Ólafssonar
völdum virkjunar verði sáralitið
og auðvelt að bæta fyrir það.
Þessvegna skrifaði ég greinina til
að benda á fleiri hliðar á málinu.
Hann reynir ekkert að hrekja i
svari sinu af þvi sem ég segi, en
stangast á þessum 4% sem hann
getur enganvegin> ábyrgst að sé
rétt tala. Þvi miður hafa fleiri
spillt fyrir sveitarstjórnunum
með tilliti til hugsanlegra samn-
inga um bætur fyrir spjöll af völd-
um fyrirhugaðrar virkjunar, en
of langtmál yrði að rekja það hér.
Kannske verður það gert af öðr-
um.
Skórnir troðnir
niður
Það skortir sist þrýstihópa til að
reyna að troða skóna niður af
bændum. Við vitum það að
bændastéttin er i sárum eftir
erfiðleika siðustu ára. Við könn-
umst við hugtök eins og sölu-
tregðu landbúnaöarvara, offram-
leiðslu, kvóta, búmark, fóður-
bætisskatt, tekjurýrnun vegna
árferöis 1979 og siðast áfall af
völdum öskufalls. Það þykir vist
kjörið tækifæri að knýja á um
samninga um eyðileggingu af-
réttarlanda meðan svo er þrengt
aö bændum á flestum sviðum og
fjöldi landsmanna trúir þeirri
dellu að fækkun sauðfjár og fækk-
un bænda sé hin mesta nauðsyn.
Þess vegna veröur eflaust sótt
fast á um að ná samningum nú,
þótt alsendis sé óvist aö Blöndu-
virkjun verði næsta stórvirkjun.
Magnús ræðir um „staðreynd-
imar um fyrirhugaöa Blöndu-
virkjun”. En hvað kallar hann
staöreyndir? Getur hann t.d.
ábyrgst að það sem frá rann-
sóknaraðilum kemur sé allt
óbrygöult* Getur þeim ekki mis-
sýi>t eins og öðrum mönnum?
Hvað um leku lónin syöra? Má
helstekki viðurkenna staðreyndir
nema að þær séu jákvæöar fyrir
virkjunarkostinn? Frá sjónarhóli
Magnúsar er vist óskapleg synd
að hafa eitthvaö við þetta óska-
barn hans að athuga.
Vafasamur
gullkálfur
Magnús virðist hrifinn af gull-
kálfum og segir að margir muni
vilja fá gullkálf á sina lóð. A hann
þá við að skagfirðingar vilji fá
Villinganesvirkjun sem mun út af
fyrir sig vera nokkuð rétt. Hann
hefur sjálfur verið manna dug-
legastur að spilla fyrir þeirri
virkjun, með skrifum sinum um
yfirburði Blönduvirkjunar. Var
það einkum meðan þessum tveim
virkjunum var stillt upp hvorri á
móti annari, sem reyndar var
alla tið röng uppstilling.þvi önnur
hentaði ef stóriðja var i spilinu en
hin ef virkja átti fyrir almennan
markað. Nú er Villinganesvirkj-
un litið á dagskrá vegna þess hve
litil hún er, en kemur þó alltaf til
greina t.d. ef brúa þarf bil orku-
öflunar meðan stærri virkjun er i
byggingu. Hinsvegar er það mis-
skilningur hjá Magnúsi að ég hafi
sérstaklega verið að vinna að
henni með þvi að benda á galla
Blönduvirkjunar, enda hefi ég
varla minnst á Villinganesvirkj-
un i' minum skrifum. Ég er heldur
ekkisérlega hrifinn af gullkálfum
þótt auðvitaö verði mikil atvinna
um tima. Hún tekur enda og pen-
ingar ganga fljótt til þurrðar og
þá hugsa menn kannske svo, að
betra hefði verið aö sitja kyrr að
búi sinu. Rafmagn fáum við eftir
Byggðalinu og hún hefur reynst
vel ogþvi'er nokkuð sama hvar á
landinu virkjað er bara ef virkj-
anirnar standa sina plikt og jarð-
skjálftar granda þeim ekki. Hins-
vegar hefi ég ekki spillt fyrir
Villinganesvirkjun en það hafa
ýmsir gert með þjónkun sinni við
Blönduvirkjun og landeyðingu
þar. En sumir Húnvetningar og
ekki síöur Akureyringar o.fl.
mega sjá eftir þvi nú að hafa ekki
stutt viö bakið á þeim mönnum
sem unnu að þvi að virkjaö yrði
hjá Villinganesi meðan sú virkjun
kom sterklega til greina, þvi
varla heföi hún brugðist eins
hrapalega í vetur eins og
miðlunarlónin syðra. Þeir hefðu
þá siður þurft að vera hrópandi og
krefjandi um Blönduvirkjun i dag
og trúlega mega þeir hrópa hátt
og mikið ef takast á að fá þvi
framgengt að Blönduvirkjun
verði næsta stórvirkjun, þó að
ekki standi á samningum.
Vandamál
Vatnsdæla
Eins og að er vikið hér að ofan,
er mikill þrýstingur frá flestum
kaupstöðum og kauptúnum og
jafnvel frá stöku hreppum á
Norðurlandi, sem beinist að þvi
að fá Blönduvirkjun og að eigend-
ur afréttanna gefi land sitt eftir
undir miðlunarlónið. Jafnvel
sumir ibúar sveitanna sem eiga
afréttina, aðallega úr hópi þeirra
sem hafa nóg land heima, hafa
gerst liðhlaupar og gengið i lið
með þessum hávaðasömu krefj-
endum sem heimta Blönduvirkj-
un eins og hún var fyrirhuguð
með eyðileggingu um 60 ferm. úr-
vals beitilands og skora á rikis-
vald og landeigendur að semja
um þetta strax.
Undir þessum þrýstingi eru nú
hafnar viðræður um hugsanlega
samninga. Þetta minnir dálitið á
þorskastriðið við Breta og samn-
inga sem þá voru gerðir. Stór-
veldið beitti þvingunum og of-
beldi. Samningarnir voru nefndir
nauðungarsamningar.
Mörgum af þeim mönnum sem
mynda þennan stóra þrýstihóp,
kemur mál þetta harla litið við
nema eins og hverjum öðrum
Islendingi. Það eru aðeins rikis-
valdið og fimm sveitarfélög sem
koma til með að semja, ef til
samninga dregur. Vini okkar
Magnúsi kemur málið þó liklega
ivið meira við heldur en mörgum
félögum hans I þrýstihópnum, svo
og sveitungum hans og Vatnsdæl-
ingum. Þeim kemur þetta við
vegna hættu á að Vatnsdalsá
verði fyrr eða siðar tekin meö i
vatnsmiðlun fyrir Blönduvirkjun,
þvi að svo viröist að fyrirhuguð
miölun nægi aðeins fyrir cal35
MW. en virkjað verður fyrir 177
MW. Til að fullnýta vélarnar þarf
trúlega meira vatn og mun lang-
auðveldast að taka það sem renn-
ur til Vatnsdal. Aætlanir hafa
veriðá dagskrá um annað lón upp
við Draugháls.
Krítað nokkuð
liðugt
Magnús talar um öfgar, en
hverjir ætli séu öfgamenn i þessu
virkjunarmáli. Við sem erum i
andófinu höfum góða sýn til allra
hliða málsins og það er meira en
hægter aðsegjaum þrýstihópinn.
T.d. virðist Magnús ekki viður-
kenna að virkjunin geti valdið
eyðingu eða skemmdum á gróð-
urlendi kringum lónið væntan-
lega, svo sem vegna leka út fyrir
stiflugarða, eða vegna kulda-
áhrifa. Hann ætti nú samt að
spyrja Svinvetninga hvort þeir
verði ekki varir við kuldaáhrif frá
Svinavatni á vorin. Það er þó ekki
stórt miðað við ósköpin sem
þrýstihópurinn vill láta búa til
uppi á afréttunum.
Mér þykir Magnús krita nokkuð
liðugt þegar hann hefur eftir mér
aö „uppgufun úr lóninu valdi svo
mikilli þokumyndun að sneiðast
fari um heyþurrk i norðlenskum
byggðum og i kjölfarið komi bú-
seturöskun og jafnvel eyðing
byggða”. Ég mun hafa látið mér
nægja að nefna nálæga dali og
vitna jafnframt i rit Orkustofnun-
,ar sem nefnist Virkjun Blöndu I.
(bls.82). Og einnig vitnaði ég i
umsögn S.U.N.N. (Samtök um
náttúruvernd á Norðurlandi) þar
sem segir m.a.,,.. Loks getur lón-
ið haft áhrif á veður á nærliggj-
andi afréttum og einnig i nálæg-
um sveitum t.d. með aukinni
þokumyndun...” Er þetta nú ekki
of frjálsleg málsmeðferð hjá
sveitarhöfðingjanum? Hefði ekki
verið nær að kikja svolítið i þær
ritgerðir sem til er vitnað og láta
svo nægja að nefna nálæga dali
fremur en þeyta þokunni um allt
Norðurland. Fleira tinir Magnús
til i svargrein sinni og gerir svip-
uð skil, en ég læt nægja að benda
á þetta. Með þessu skrifi er hann
að reyna að læða þvi inn hjá les-
endum að min skrif séu mark-
laust kjaftæði, en athyglisvert er
að hann reynir ekkert að hrekja
af þvi sem ég held fram.
Listinn
sem hvarf
Ég vek athygli á að Magnús
minnist ekkert á listann sem
hvarf. Trúlega gæti hann þó frætt
okkur eitthvað um það dularfulla
fyrirbrigði. Þessi undirskrifta-
listi, sem mun hafa verið áskorun
eða krafa um Blönduvirkjun
(með eyðileggingu 60 ferkm.
graslendis), mun hafa legið
frammi á þéttþýlisstöðum Húna-
vatnssýslu og verið ætlaður til
upplesturs og áhrifa á kynningar-
fundi um fyrirhugaða viriijun.
Forlögin höguðu þvi svo til, að
fundinum var frestað vegna veð-
urs og oddvitar aðildarhreppa
Eyvindarstaðaheiðar fréttu um
plaggið um það bil er fundurinn
átti að vera. Þeir gengust þá fyrir
undirskriftasöfnun til mótvægis
og höfðu lokið þvi og komið sinum
listum i hendur ráöherra áöur en
fundurinn var svo haldinn i Húna-
veri. Þrýstihópurinn lét þá sina
undirskriftalista hverfa, en þess i
stað röðuðu málpipur hópsins sér
á mælendaskrá og tókst aö breyta
fundinum að verulegu leyti frá þvi
að vera kynningarfundur yfir i að
vera áróðursfundur fyrir fyrir-
hugaða Blönduvirkjun. Undan-
tekningar frá þvi voru ræður
framsögumanna og fleiri gesta að
sunnan svo og andstæðinga land-
eyðingarinnar o.fl. Tefldi þrýsti-
hópurinn fram þjálfuðum ræöu-
mönnum (m.a. frá Sauöárkróki)
og fjölmennu klappliði og yfir-