Tíminn - 14.03.1981, Blaðsíða 7

Laugardagur 14. mars 1981
7
Ægileg gródureyðing
Mér var sagt ungum, að
flatarmál íslands væri 103 þús-
und ferkilómetrar.
Seinna las ég að landnám
hófsthérfyrirellefuöldum. „Þá
var island viði vaxið á milli
fjalls og fjöru” — segir Ari fróði
i sinni „Islendingabók”, 250 ár-
um siðar.
Nú hafa náttúrufræðingar
sannað, að um það bii þrir
fjórðu hlutar landsins voru
gróðri vafðir við upphaf byggð-
■ ar. Aðeins einn fjórði þess var
þá gróðurvana.
Þessi hlutföli hafa snúist við:
77 þúsund ferkilómetrar eru nú
gróðuriaus fjöll og örfoka land.
— 26 þúsund ferkilómetrar
grænka enn á vorin. En eftir
þúsund ára ofbeit, er mest af
þeim gróðri svipur hjá sjón, hjá
þvi sem fyrrum var.
A eiiefu öidum fslandsbyggð-
ar, hefur fullur helmingur
landsins breyst úr gróðurlendi i
eyðimörk. Uppblásturinn hefur
verið 45 ferkilómetrar á ári, til
jafnaðar. — Og enn vinnur
auðnin á, þrátt fyrir sáðningu
grasfræs I sanda og talsverða
gróðurvernd. Þúsundir smá-
lesta af mold fjúka árlega út i
veður og vind — og mikil mold
flýtur til sjávar. — Enn sér eng-
inn fyrir enda á þessum ósköp-
um.
Hér þarf hið
fyrsta að friðlýsa
allt gróðurlendi
Framsýnir menn . sáu
fyrir löngu hve ógurlegur
þjóðarháski uppblástur og
gróðureyðing eru i voru landi.
Og þrátt fyrir örbirgð og litinn
„Landsjóð”, var hafist handa
um hefting sandfoks skömmu
Blöndu virkj un
— Helmingur íslands
eyddur á elleftu öld
eftir aldamót 1900. Kunnugir
vita, að verk þeirra manna, sem
stóðu i þvi striði hafa blessast
dásamlega — og bjargað þvi,
sem eftir var af graslendi stórra
sveita — og meira að segja:
stóraukið það á ný. Til dæmis á
Landi og Rangárvöllum.
Islenski melurinn ódrepandi,
dugði þar oftast best til að byrja
með. En auðvitað var þetta lítið
af þvi, sem þá hefði þurft að
vinna — og sumstaðar mun
raunar ógert enn.
Hér er svo gengið á gróður-
lendið, að það nægir búfé þjóðar
okkar ekki þegar köld ár koma
nokkur i röð. Hugleiðum hvern-
ig ástatt væri, ef íslendingar
væru milljón — eins og þeir
verða ef allt er með felldu — á
miðri annari öld hér frá — og
bústofn þeirra þrefalt stærri en
nú.
Það má ekki dragast ári leng-
ur, að hafin sé landvörn, öflugri,
en áður — og uppgræðsla i
stærri og betri stfl, en tiðkast
nú. Alaska lúpinan mun þess
megnug að breyta á 10-25 árum
blásnum holtum og hörðum
Helgi
Hannesson
melum I blómleg beitilönd, — á
margfalt ódýrari og öruggari
hátt, en erlent grasfræ.
Hér þarf að friðlýsa allt
gróðurlendi tslands hið allra
fyrsta. Afstýra þvi af ölium
kröftum, að gróðri sé eytt með
ofbeit og öðrum aðgerðum
flónskra manna. Eyða aldrei
gróðurbletti, nema af brýnustu
nauðsyn. Gleyma þvi aidrei, að
gróðuriendið er iiftrygging
stækkandi þjóðar.
Dauðahaf
Húnvetninga
Margt er nú rætt og ritað um
virkjun Blöndu. Og hart er deilt
heima fyrir. Það er haft eftir
verkfræðingum, að þar biði
ónotað ódýrasta rafmagn, sem
völ sé á að eignast hér á landi.
— Og þó þvi aðeins, að fórnað
verði fyrir það nokkrum veiði-
vötnum og kringum sextiu
ferkilómetrum af einu fegursta
graslendi, sem finnst á hálendi
islands. Sú skák er á stærð við
meðalstóran hrepp á Suðuriandi
- og nemur meira en tveimur
þúsundustu af islensku gróður-
lendi.
Það lætur að líkum, aö Hún-
vetningar horfi flestir i veiði-
vötnin og sinn góða afrétt. Þess
var kannski von að kaupstaöar-
búar, landlausir og hugsunar-
lausir, láti sig svona skemmd-
arverk litlu skipta. Hitt eru
ósköp og mikið undur, að ungur
bóndi og efnilegur, eins og
Magnús á Sveinsstöðum i Þingi,
skuli ganga fram fyrir skjöldu
— og róa að þvi öllum árum, aö
sex þúsund hektara gróðurlendi
verði drekkt, I nýju Dauðahafi.
Biöndu má virkja til bestu
nota, án þess að sökkva um alla
framtið tuttugu þúsund dag-
sláttum af graslcndi, sem kom-
andi kynslóðir mega fyrir engan
mun missa! Er þessum gróður-
eyðingarmönnum alveg sama
um þær? — Hvað gengur þeim
eiginlega til? — Er það isiensk-
ur glópaldaháttur, eða frábær
framsýni, sem flestum er fyrir-
munað? — Hverju breytir hvort
Blönduvirkjun er nokkrum tug-
um megavatta stærri eða
minni? — Hvaða blcssunar
vænta þeir af þessu Dauðahafi?
Ég sé það ekki, en kem auga á
annað: Þeir eiga vísa á hverjum
vetri, fimmtiu milljónir ten-
ingsmetra af heimagerðum
hafis. — Hann kæiir vorioft yfir
afréttum —og sunnanþey, á leið
hans norður til sveita á
gróandanum!
Ég vænti þess, að þarna
bjargi þeir sem betur vilja! —
En heppnist náttúruskemmdar-
vörgum að taka fram fyrir
hendur Drottni — og skapa nýtt
Dauðahaf i Húnaþingi, verður
skömm þeirra varanleg — og
mikii í margar aldir!
Ritaðá Góu 1981,
Heigi Hannesson
Steingríms Páls
sonar minnst
á Alþingi
Jón Helgason, forseti Sameinaðs
þings minntist Steingrims Páls-
sonar með svofelldum orðum á
þingfundi:
Aður en gengið verður til dag-
skrár vil ég minnast nokkrum
orðum Steingrims Pálssonar
fyrrverandi simstjóra og al-
þingismanns, sem andaöist i
fyrradag, þriðjudaginn 10. mars,
á sextugasta og þriðja aldursári.
Steingrimur Pálsson var fædd-
ur 29. mai 1918 vestur i Banda-
rikjum Norður-Ameriku. Faðir
hans, Páll Sigurðsson, var þá
prestur I Islendingabyggð þar,
Garðabyggð i Norður-Dakota.
Móðir Steingrims var Þorbjörg
Steingrimsdóttir, trésmiðs frá
Brúsastöðum i Vatnsdal Guð-
mundssonar. Steingrimur átti
æskustöðvar vestan hafs til átta
ára aldurs, er hann fluttist til
Bolungarvikur með foreldrum
sinum og faðir hans varð prestur
þar.
Steingrimur Pálsson lauk
gagnfræðaprófi i Reykjavik árið
1938 og loftskeyta- og simritunar-
prófi 1941. Ævistarf sitt vann
hann fyrst og fremst hjá Lands-
sima Islands, hóf störf þar sem
sendisveinn árið 1930. Hann var
simritari 1941-1952, lengst af i
Reykjavik. Jafnframt var hann
starfsmaður I skrifstofu Banda-
lags starfsmanna rikis og bæja
1945-1946 og kennari við sim-
ritunarskólann i Reykjavik
1947-1948. Hann var siðan um-
dæmisstjóri Pósts og sima að Brú
i Hrútafirði á árunum 1952-1974.
Fluttist hann þá aftur til Reykja-
vikur og var siðast skrifstofu-
stjóri i umdæmisskrifstofu
rekstrarmála Landssimans uns
hann lét af störfum þar sökum
vanheilsu um áramótin 1978-1979.
Steingrimur Pálsson var
Steingrimur Pálsson.
áhugasamur félagi i samtökum
simamanna, sat i stjórn Félags
isl. simamanna, var formaður
þess, og nokkur ár var hann i
stjórn Bandalags starfsmanna
rikis og bæja. Hann var varaþing-
maður i Vestfjarðakjördæmi
1963-1967 og tók þá þrisvar sæti
um skeið á Alþingi. Siðan var
hann landskjörinn þingmaður
1967-1971, átti sæti á sjö þingum
alls.
Steingrimur Pálsson var i þjón-
ustu Landssimans nærri hálfa
öld. Þar var meginvettvangur
starfa hans. Áhugi hans og störf
að félagsmálum og þjóðmálum
leiddu til setu hans á Alþingi
nokkur ár. Hann var háttvis
drengskaparmaður og vann störf
sin hér sem annars staðar af
skyldurækni og prúðmennsku.
Þingmenn eiga að halda
traustu sambandi við fólkið
Fyrir nokkrukom til umræðu á
Alþingi frumvarp Benedikts
Gröndal um breytingar á
þingskapalögum, sem að megin-
efni felur i sér að umræður um
þingsályktanir, fyrirspurnir og
utan dagskrá mál verði takmark-
aðar. 1 þessum umræðum tóku
þátt auk Benedikts, þeir Birgir
Isleifur Gunnarsson, Svavar
Gestsson, Vilmundur Gylfason,
og Páll Pétursson.
Páll hóf ræðu sina á þvi að lýsa
stuðningi við það ákvæði frum-
varpsins að settar verði reglur
um utan dagskrár umræður. Hins
vegar vildi hann hvorki sam-
þykkja á þessu stigi málsins, að
umræður um fyrirspurnir yðru
takmarkaðar við fyrirspyrjanda
og ráðherrann sem spurður væri,
né að umræður um þingsályktanir
yrðu aðeins eftir að málið hefði
fengið meðferð i nefnd. Siðan
sagði Páll:
Varamenn fyrir
ráðherra
„Það kom margt fram i itar-
legriræðu Birgis Isleifs Gunnars-
sonar sem vakti mann til um-
hugsunar. Ég er inn á þvi að það
sé nauðsynlegt og yrði til bóta i
þinghaldi,ef að varamenn mættu
fyrir ráðherra, meðan þeir sætu.
Ég vil hins vegar endilega að ráð-
herrar hafi reynslu af þingstörf-
um sjálfir, og þeir verða að sjálf-
sögðu að vera viðstaddir umræð-
ur þegar þeirra mál eru til með-
ferðar. En að gera þeim að skyldu
að sitja hér kannske heilu næt-
urnar og biða eftir atkvæða-
greiðslu það finnst mér vera of-
rausn á starfskröftum þeirra, af-
ar mikill vandi held ég að vera
ráðherra og uppgefinn og illa
fyrir kallaður ráðherra sem tekur
rangar ákvarðanir hann getur
gert mikið illt af sér á skömmum
tima, og verið dýr þjóðarbúinu og
betur varið hans kröftum öðru-
visi, betur sparaðir hans kraftar.
Ráðherrar verða að sjálfsögðu að
starfa i þingflokkunum eins og
verið hefur, og eins og þeir gera.
Ég mótmæli þvi alfarið hvað við-
kemur a.m.k. þingmenn Fram-
sóknarflokksins þeirri staðhæf-
ingu sem hv. þm. Birgir ísleifur
varpaði hér fram, að þm. væru
afgreiðsluvélar fyrir misvitrar
rikisstjórnir. Það er ekki svoleið-
is hjá okkur i þingflokki Fram-
sóknarflokksins,ég neita þvi al-
farið. Við fjöllum mjög itarlega
um stjórnarfrumvörp á þing-
flokksfundum áður en þau eru
lögö fram, þessir ráðh. allir sem
nú sitja sem ráðherrar eru passa-
samir með það að senda okkur til-
afgreiðslu frv. sin, og þau mál sem
þeir hyggjast flytja.
Tengslin við fólkið
Siðar i ræðu sinni sagði Páll
Pétursson:
„Menn hafa talað hér um leng-
ingu á þingtima. Ég held að það
geti vel komið til greina að lengja
þingtimann eitthvað, en það verð-
ur nú að fara eftir verkefnunum.
Og ég held að það sé mjög mikils
virði, að þingmenn séu i sem
traustustu sambandi við fólkið i
landinu,þaðlif,sem fólkið lifir og
þá atvinnuvegi, sem eru
undirstaða þess lifs, sem við
lifum hér. Þeir séu ekki hópur
lögfræðinga t.d. einangraðir
hér i hálfgerðum filabeinsturni.
Ég er á móti þvi, það er nauð-
synlegt að hafa eitthvað af
atvinnupólitikusum, sem geta
gefið sér tima til þess að starfa
eingöngu fyrir flokkana, en það er
alls ekki fengur að þvi að þing-
menn séu það flestir eða allir að
minum dómi. Ég held, að það sé
mjög mikilvægt, að hér séu menn
með reynslu af atvinnulifi og
hinni ýmsu starfsemi, sem fram
fer i landinu.”
Óframkvæmanlegar
tillögur
1 siðari hluta ræðu sinnar sagði
Páll.
„Félagsmálaráðherra, Svavar
Gestsson, taldi að Alþingi ætti að
hafa þann starfsmetnað, eins og
hann sagði, að afgreiða með ein-
um eða öðrum hætti þau mál sem
fram kæmu á hverju þingi. Ég er
honum ekki alveg sammála. Ég
held að meginatriðið sé að héðan
komi úr þessari stofnun, vönduð
löggjöf, réttlát og sem stenst i
framkvæmd. Og sem ekki fer ó-
spilunarlega með fjármuni
þjóðarinnar og þess vegna þá
held ég að það sé meginatriðið að
löggjafinn vandi sig fremur
heldur en að hann afkasti ein-
hverjum ósköpum. Hér koma
fjöldamargar góðar hugmyndir
fram en margar þeirra þurfa
nokkurrar þróunar við, menn eru
hér að hneykslast á frumvarpi
sem hafa verið til meðferðar á
hverju þinginu eftir annað og við
Framhald á bls. 19