Tíminn - 23.05.1981, Side 17

16
17
Sunnudagur 24. mai 1981
Sunnudagur
24. mai 1981
skrifaftar 1 einum tilgangi, til aö
sverta Sovétríkin og til aö hamla
viöleitni Sovétrlkjanna til aö eiga
gott samstarf viö aörar þjóöir.
Hvaö varöarfyrirrennara minn, þá
þekki ég hann mjög vel. Ég tók viö
af honum i Helsinki og ég tók viö af
honum hér. Ég fullvissa þig um aö
hann er vammlaus diplómat og
undir þaö geta væntanlega allir
tekiö sem þekkja hann.”
— baö var fyrir þina tiö hér en
áriö 1963 var tveimur sovéskum
sendiráömönnum, Lev Dimitrjev
og Kisilév nokkrum, visaö úr landi
af Islenskum yfirvöldum. beir
höföu veriö staönir aö þvi aö bjóöa
tslendingi fé fyrir aö njósna fyrir
sig, ekki slst um herstööina á
Keflavikurflugvelli. Sýnir þetta
ekki aö meöal starfsmanna sendi-
ráösins eru jafnframt ýmsir sem
starfa fyrir sovésku leyniþjónust-
una?
„Eins og þú segir, þetta var fyrir
mina tiö og mér hefur ekkert veriö
sagt frá þessu máli opinberlega.
Ég vil aöeins segja þetta, eftir þvl
sem ég veit best, þá hefur sendi-
ráðiö hér aldrei stundaö neins kon-
ar njósnir.”
Misskilningur
um
búðaþjófnað?
— Snúum okkur þá aö ööru máli.
Stundum eru haldnir mótmæla-
fundir viö sovéska sendiráðiö til aö
mótmæla ýmsum þáttum i sovéskri
alþjóðapólitik. Hvaö finnst ykkur i
sendiráöinu um slika fundi?
Sendiherrann ypptir öxlum og
brosir dapurlega. „Hvað get ég
sagt? Auðvitaö eru atburðir eins og
þeir sem þú nefnir ákaflega óþægi-
legir og óskemmtilegir fyrir okkur.
Persónulega held ég að þeir sem
ööru hvoru taka þátt i slikum fund-
um séu ekki nægilega vel upplýstir
um land mitt og stefnu þess.”
— Aö siöustu aöeins eitt: Fyrir
örfáum vikum voru tvær konur
sem tengdust sendiráðinu hér
handteknar i verslun einni og þær
ákæröar um búöaþjófnað. Einum
eða tveimur dögum siöar — þegar
lögreglan fór fram á að fá aö yfir-
heyra þær nánar um málið — þá
kom I Ijós aö þær höföu verið send-
ar úr landi ásamt fjölskyldum sin-
um. Hvers vegna voru þær fluttar
meö þvilikum hraða til Sovétrikj-
anna?
er, sendiráösritarinn Sigriöur
Snævarr og ein vélritunarstúlka.
Bflstjórar,
kokkar
og túlkar
„bað er ákaflega óraunhæft aö
bera saman starf islenska sendi-
ráösins i Moskvu og svo starf okkar
hér. Ef þú hefur lesiö skýrslu utan-
rikisráðherra þins til Alþingis, þá
hefurðu tekiö eftir þvi aö hann telur
hlutverk islensku sendiráöanna er-
lendis aöallega bundin viö
verslunarstörf. Ég var aö enda viö
aö lýsa fyrir þér hver störf við hér
höfum meö höndum. bau eru mun
viötækari. Einnig ber að taka þaö
meö i reikninginn aö i Sovétrikjun-
um eru engin einkafyrirtæki, held-
ur fara öll viðskipti og samskipti
við aörar þjóðir i gegnum opinber-
ar stofnanir og þar af leiðandi i
gegnum sendiráöin. tslensk fyrir-
tæki sem hafa viöskipti viö Sovét-
menn snúa sér hins vegar beint til
Moskvu en þurfa ekki að hafa sam-
band viö islenska sendiráöiö þar.”
— En nú hafið þið lika miklu fjöl-
mennara starfsliö en nokkurt ann-
aö sendiráö i Reykjavik, og sú er
vist raunin i flestum löndum sem
Sovétrikin hafa stjórnmálasam-
band við. Samkvæmt þeim tölum
sem ég nefndi áöan eru 29 manns i
bandariska sendiráöinu, 18 i þvi
kinverska og mun færri i hinum.
„Já, þær skýringar sem ég hef
þegar nefnt gilda einnig um þessa
staöreynd. En það hefur sömuleiöis
sitt aö segja aö viö höfum kosiö aö
ráða einungis sovéska borgara til
starfa við sendiráö okkar meöan
flest önnur sendiráð hafa ibúa viö-
komandi landa i þjónustu sinni.
baö leggst allt á eitt. Bilstjórar,
kokkar, túlkar og svo framvegis
eru allir Sovétmenn. betta er
ákvörðun sem viö tókum. Fyrir
bragöið erum viö fleiri en aörir. Ég
vil lika nefna að ræöismannsemb-
ætti Sovétrikjanna á tslandi fellur
beint undir sendiráðið, ólikt þvi
sem gerist um flestar aörar þjóö-
ir.”
Georgi Farafanov
og KGB
— Nú langar mig aö vikja aö viö-
kvæmu máli...
Rætl við sovéska sendi-
herrann Mikhæl Streltsov:
■ Sovéska sendiráðiðfyllir menn stund-
um dálitlum ugg. Það stendur í mörgum
htisum rétt ofan við miðbæinn og sumir
eru þeirrar skoðunar að þar séu vondir
menn að plotta gegn íslensku þjóðínni.
Aðrir— en vist eru þeir færri — álíta að
jar séu góðir drengir að skipuleggja frið í
leiminum. Við fórum og töluðum við
sendiherrann.
VEIT EKKI HVAÐ VERÐUR UM KONURNAR
■ A Túngötu númer niu er bústaö-
ur sendiherra Sovétrikjanna. Ung,
svarthærö kona opnar fyrir okkur
dyrnar og innifyrir stendur blaöa-
fulltrúi sendiráösins: Viktor Trófi-
mov, þriöji sendiráösritari. Hann
hefur átt mikinn þátt í aö koma
þessu viötali i kring og brosir breitt
um leið og hann heilsar okkur meö
handabandi. béttu handabandi.
Svo visar hann okkur til stofu. Stof-
an — eöa stofurnar — eru glæsilega
búnar húsgögnum, þaö eru þykk
teppi á gólfum og málverk á veggj-
unum. Sovéskar landslagsmyndir.
barna stendur sendiherrann.
Hann heitir Mikhæl Nikolajevitsj
Streltsov, maöur á miöjum aldri,
fremur lágvaxinn og vingjarnlegur
I viömóti. Handtak hans er þétt,
ekki siöur en blaöafulltrúans.
„Geriöi svo vel, geriöi svo vel,
fáiö ykkur sæti.”
Hann talar ensku. Unga svart-
hæröa konan ber fram kaffi og hun-
ang.
„Má bjóöa ykkur hunang? Ég fæ
mér alltaf hunang meö kaffi,” seg-
ir sendiherrann og skóflar I sig
hunangi. Svo hallar hann sér
afturábak I stólnum sinum:
„Jæja?”
Trófimov, sem hefur tekiö sér
sæti á móti yfirboðara slnum, dreg-
ur fram vélritaöa pappirsörk og
réttir honum. Letriö er kýrilianskt.
Streltsov viröir blaöiö ekki viölits.
— Viltu segja mér ofurlitiö af
sjálfum þér, sendiherra?
„Sjálfsagt. Ég telst vera svo-
kallaöur Moskóviti: Fæddist i ná-
grenni Moskvu áriö 1929 og hef búið
i borginni alla tiö siðan. Að undan-
skildum heimsstyrjaldarárunum
siöari, þá fluttist ég til Siberiu meö
móöur minni. baö var til aö foröast
bjóöverja og sama geröu margar
fleiri fjölskyldur.
Moskva er afskaplega skemmti-
leg borg, en hún er stór og kannski
einum of stór. Mig minnir aö þegar
siöast voru birtar tölur um ibúa-
fjölda, hafi hann verið kominn yfir
átta milljónir. 1 miöborginni er sér-
staklega þéttbýlt, þar er hafsjór af
fólki á tiltölulega litlu svæöi.
Stjórnkerfi Sovétrikjanna hefur að-
setur I Moskvu, en þar er lika miö-
depill visindaiökana, menningar-
lifs og menntunarmála i landinu.
Menntakerfiö er ákaflega háþróaö,
fjöldi ménntaskóla sér fyrir bæöi
almennri og sérhæfðri menntun og
Moskvu-háskóli er stærsti háskóli i
Sovétrikjunum. Einir fjörutiu þús-
und nemendur aö ég held. Annar
stór háskóli er kenndur viö
Lúmúmba en þar eru stúdentar frá
þróunarrikjunum viö nám, jafn-
framt innfæddum Sovétmönnum.
Sjálfur gekk ég I Rikisháskóla al-
þjóölegra samskipta, fékk fljótt
áhuga á þeim málum og útskrifað-
ist áriö 1952. Svo aö segja frá próf-
boröinu var ég sendur til Finnlands
og þar starfaði ég i fjögur ár, til
ársins 1956. Næstu sex ár var ég
starfsmaöur Noröurlandadeildar
sovéska utanrikisráöuneytisins en
fór áriö 1962 erlendis á nýjan leik
og nú til Sviþjóöar. bar var ég til
ársins 1967 aö ég fór heim I þrjú ár
en var svo sendur aftur til Sviþjóö-
ar áriö 1970. 1972 var ég sendur
beint til Finnlands, til Helsink.i, þar
sem ég vann i sex ár eöa til ársins
1978. bá fór ég heim aftur og var
gerður aö deildarstjóra i Noröur-
landadeildinni. 1 ágúst 1979 var ég
skipaöur sendiherra i Reykjavik.”
Frumkvæði 26.
flokksþingsins
Seniherrann varpar öndinni létt-
ar eftir þessa upptalningu og fær
sér meira kaffi og meira hunang.
Hann bendir á öskju á boröinu.
„Fáiö ykkur endilega. betta er
rússneskt sælgæti. Mjög gott.”
— Takk. Segöu mér: Aöur en þú
komst til Islands, vissiröu þá mikiö
um landiö? bú haföir auðvitaö
starfaö I ' þessari Noröurlanda-
deild...
„Já, en ég þekkti llka talsvert til
landsins þar fyrir utan. Ég haföi til
aö mynda lesiö dálfiiö af islenskum
bókmenntum, sérstaklega eftir
Laxness, hann er mjög vinsæll i
Sovétrikjunum. Einnig hafði ég
fylgst meö vinsælum sjónvarps-
þáttum Vladimirs Jakúbs um Is-
land . bú þekkir ef til vill til
Jakúbs: Hann er sérfræðingur i is-
lenskri tungu en þar aö auki mjög
vel aö sér um islenska menningu
almennt. Hefur oft komiö hingaö til
lands. betta voru góðir þættir.”
— Hvernig leist þér á aö koma til
Islands?
„Mér leist mjög vel á þaö. Ég
haföi sérhæft mig i skandinavisk-
um málefnum og já — mér leist
mjög vel á þetta.
Sjáðu til: baö má vel vera aö Is-
land og Sovétrikin séu á öndverö-
um meiöi i ýmsum alþjóðamálum
en samband landanna er engu að
siöur mjög gott. Ég veit ekki um
nein alvarleg vandamál á milli
þeirra og ég hygg aö fulltrúar rikis-
stjórnar þinnar séu sammála þvi
mati. brátt fyrir ólik þjóöfélags-
kerfi hafa löndin sameiginlegra
hagsmuna aö gæta á mörgum sviö-
um, og þá ekki sist hinum mikil-
vægustu. bar er ég aö tala um
varöveislu friöar i heiminum,
áframhald slökunarstefnunnar og
takmörkun vigbúnaðarkapp-
hlaupsins. A 26ta flokksþingi
Kommúnistaflokks Sovétrikjanna
sem lauk nýlega tóku Sovétrikin
undir forystu Brésnévs mjög
greinilegt frumkvæöi i þessum
málum og ég vona að Ieiöir landa
okkar geti legiö saman.
Nú —verslunarsamband milli ís-
lands og Sovétrikjanna er mjög
gott, menningarsamvinna ágæt og
land mitt stefnir aö þvi aö bæta
þessi samskipti enn frekar. bannig
teljum viö okkur geta stuölaö að
auknum skilningi milli þjóöanna.”
— Og hvernig vinnið þiö i sendi-
ráðinu að framgangi þessarar
stefnu sem þú varst að rekja?
„Eins og ég sagöi, viö reynum aö
efla samskipti þjóöanna á allan
hugsanlegan hátt. Samskipti á
sviöi visinda, menningar og svo
framvegis. Sérhver starfsmaöur i
sendiráöinu hefur sérstöku hlut-
verki aö gegna, sumir sjá um
bréfaskriftir til Moskvu, aðrir hafa
samband við islenska aöila: Félög,
samtök og fyrirtæki. bannig vinna
allir aö einu og sama markmiöinu.
Viö höfum hér viöskiptafulltrúa
sem hefur umsjón með verslunar-
samskiptum þjóöanna: Hann er
þarna til húsa”, — og Streltsov
bendir útum gluggann á húsið aö
Túngötu númer 24.
„Og þar fram eftir götunum. Hér
hafa allir nóg aö gera.”
Skákkeppni
við Alusuisse
— Hvaö um fristundir? Ekki
vinniöi frá morgni til kvölds og eig-
ið aldrei fri.
Streitsov haföi veriö mjög alvar-
legur á svip en nú léttist á honum
brúnin: „Neinei, alls ekki. Við
reynum aö vinna aöeins átta tima
fimm daga vikunnar, svo sem
bundið er i stjórnarskrá. bvi miður
tekst þaö ekki alltaf, alls konar
móttökur, kvöldveröarboð og kokk-
teilparti eru iðulega á kvöldin og þá
teljumst viö vera ivinnunni! Vissu-
lega ánægjuleg vinna oft á tiöum —
ég var til dæmis fyrir stuttu boðinn
til hins norska starfsbróöur mins i
tilefni af þjóðhátiöardegi Noregs.
Slik samkvæmi eru bæði nauösyn-
leg og skemmtileg.
En þú spyrö um tómstundir.
Hver fjölskylda er auövitað ábyrg
fyrir sjálfri sér en við reynum aö
skipuleggja ýmsar skemmtanir.
Hér niðri kjallara er til að mynda
dálitill kvikmyndasalur — hann
tekur á aö giska sextiu manns i sæti
— og þar sýnum viö biómyndir
tvisvar eða þrisvar I viku. Iþróttir
eru mörgum hér hugleiknar, fisk-
veiöar á sumrin, skiöaiökanir á
veturna. Viö höfum Iitinn blakvöll á
lóð sendiráösins hér niðri Garða-
stræti og höfum keppt viö stúdent-
ana viö Háskóla Islands, viö höfum
dágott bókasafn hér i sendiráðinu,
skipuleggjum hópferöir útum land
á sumrin til aö skoöa hiö fagra
landslag lands þins, og á veturna
förum við á sýningar, I leikhús og
svo framvegis. Viö þykjumst
heppnir þegar hingaö koma lista-
menn frá heimalandi okkar, Sovét-
rikjunum, þá fjölmennum við á
sýningar þeirra. Margir hafa
áhuga á skák og ég held aö hér séu
töluvert sterkir skákmenn. Ég hef
heyrt aö bráölega veröi efnt til
keppni milli okkar annars vegar og
starfsmanna Alusuisse hins vegar.
bað er viöskiptafulltrúinn sem hef-
ur séð um þá keppni, ég veit ekki
mikið um máliö.
Svo þú sérö,” segir Streltsov og
brosir breitt, „aö viö reynum eftir
fremsta megni aö halda hér uppi
eðlilegu lifi. Og mér finnst þaö tak-
ast bara vel.”
Korchnoi-bréf og
fjöldi starfsliðs
— 1 framhaldi af tali okkar um
hlutverk sendiráösins; fyrir
skömmu siðan kom sovéski stór-
meistarinn og flóttamaöurinn Vic-
tor Korchnoi hingaö til lands,
meöal annars til þess aö leita
stuönings i baráttu sinni fyrir þvi
aö fá fjölskyldu sina burt frá Sovét-
ríkjunum. beir voru 100 að mig
minnir, Islendingarnir, sem skrif-
uöu undir skjal til stuðnings Korch-
noi og baráttu hans en það skjal átti
siöan að afhenda sendiráöinu hér i
Reykjavtk sem skyldi koma þvi til
skila til réttra aöila i Sovétrikjun-
um. biö neituöuö aö taka við þessu
skjali. Hvers vegna?
„betta skjal var aldrei afhent
okkur. Fulltrúi nefndarinnar sem
safnaði undirskriftum á það setti
sig i samband viö okkur en við töld-
um þaö ekki á verksviði okkar aö
koma til til skila. Ég hef nú rætt
þetta mál viö fulltrúa islensku
rikisstjórnarinnar og lit svo á aö
þaö sé úr sögunni.”
— En hlýtur það ekki aö teljast á
verksviöi sendiráös aö koma á
framfæri skilaboöum til rikis-
stjórnar lands sins?
„Ég hef engu við þetta aö bæta.”
baö leynir sér ekki. Streltsov
hlær.
— Annaö mál er það hvers vegna
starfsliö sovéska sendiráðsins hér i
Reykjavik er svo fjölmennt sem
raun ber vitni. Samkvæmt siöustu
tölum sem ég hef fengið hjá utan-
rikisráðuneytinu eru nú 66 sovéskir
borgarar starfandi viö sendirráðið
eöa I fjölskyldum starfsmanna....
„Liklega erum við öllu fleiri,”
skýtur sendiherrann inni.
— Ollu fleiri, já. biö eigið lika
stórar húseignir hér i bænum og
leigið viða. Hvers vegna þessi
fjöldi? 1 islenska sendiráðinu I
Moskvu eru aöeins þrir starfs-
menn, sendiherran Haraldur Kröy-
„Já?” segir Streltsov ljúfmann-
lega.
— bvi er oft haldið fram aö frá
sovéska sendiráðinu i Reykjavik sé
stunduö ólögleg upplýsingaöflun.
Hreinar og beinar njósnir. Hvaö
viltu segja um slikar ásakanir?
„Ég hlýt að neita þeim,” segir
hann hiklaust. „betta er alrangt.”
— Ariö 1974 var gefin út i Banda-
rikjunum bók sem bandariski
blaðamaðurinn John Barron haföi
skrifað um starfsemi sovésku
leyniþjónustunnar, KGB. 1 þessari
bók — sem og mörgum fleiri um
þetta sama efni — kemur fram aö
ýmsir telja aö sovésku sendiráöin
um viða veröld séu máttarstólpar
upplýsingaöflunar KGB. Barron
birtir einnig i bók sinni lista yfir þá
sovéska diplómata sem hann segir
að starfi fyrir leyniþjónustuna og
tekur fram að enginn sé settur á
þennan lista nema aö minnsta kosti
tvær heimildir séu fyrir þvi að viö-
komandi sé KGB-maöur. A þessum
lista eru nokkrir menn sem á ýms-
um timum hafa starfað i sovéska
sendiráöinu i Reykjavik. beirra á
meöal er fyrirrennari þinn i emb-
ætti sendiherra, Georgi Nikolaje-
vitsj Farafanov. Telurðu aö eitt-
hvað sé hæft I þvi...?
„Viö verðum aö gera okkur grein
fyrir þvi i hvaöa tilgangi bækur
eins og þessi sem þú nefndir eru
skrifaöar. bær eru auövitaö aöeins
„Æ, þetta er leiöindamál. Ég
held aö það stafi ef til vill af mis-
skilningi. Frásögnum lögregluyfir-
valda bar alla vega ekki saman viö
þaö sen. konurnar sögöu okkur hér,
þegar viö spuröum þær um málið.
Ýmis grundvallaratriöi voru ólik.
bvi tók ég þá ákvörðun aö senda
þessi tvenn hjón sem um var aö
ræöa aftur heim til Sovétrikjanna.
bar veröur fariö i saumana á þessu
máli.”
— Hvaö veröur um konurnar?
„Ég veit það ekki...”
— En er þaö rétt sem heyrst hef-
ur aö munir þeir sem konurnar
stálu hér i verslunum hafi veriö
sendir til Sovétrikjanna og seldir
þar, á svörtum markaöi?
„Ég kannast ekki við þaö. Hvaö
áttu viö?”
„Eintómar sögusagnir,” skýtur
Trófimov inni.
„baðhlýturaö vera. Ég veit ekki
hvaöþú ert aö tala um. Hefur þetta
heyrst?”
begar viö vorum aö kveöja sagöi
Mikhæl Streltsov:
„Mig langar aö þakka þér og
blaöi þinu fyrir aö eiga viö mig
þetta viðtal. Ég vona aö viötal sem
þetta geti orðiö til aö auka skilning
Islendinga á þvi aö viö Sovétmenn
erum einlægir i þeirri ósk okkar að
samstarf og samskipti landanna
tveggja megi vera sem allra best.”